Γράφει ο αντιστράτηγος ε.α. Νίκος Χάμπας
Έναυσμα για το παρών άρθρο αποτέλεσε το ερώτημα που έθεσε πριν λίγες μέρες ο Σάββας Καλεντερίδης σχετικά με την απουσία της Ελλάδας από τη πρόσφατη σύνοδο στο Λονδίνο, όπου όμως έλαβε χώρα η Τουρκία. Το προηγούμενο διάστημα γίναμε μάρτυρες της λειτουργίας της εξωτερικής πολιτικής και των διεθνών/διακρατικών σχέσεων, σχετικά με το τουρκικό αίτημα για αγορά πυραύλων αέρος – αέρος τύπου meteor. Αποτελεί δυστυχώς άλλη μια απόδειξη του ερασιτεχνισμού που μας διέπει, δυστυχώς διαχρονικά, αν και η περίπτωση των meteor διεκδικεί το χαρακτηρισμό της προσβλητικής αδιαφορίας αν όχι του πλήρους εξευτελισμού. Η λαϊκή θυμηδία λέει «φοβού τον εχθρό μια φορά, τον ψεύτικο φίλο χίλιες». Όσο σωστό κι αν είναι αυτό, οφείλουμε μια ενδοσκόπηση αλλά κι έναν έλεγχο της ιστορικής μας γνώσης.
Η Γαλλία αποτέλεσε ήδη από την επαύριο της ίδρυσης του νεοελληνικού κράτους (sic) μία από εκείνες τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις που ενεπλάκησαν αποφασιστικά στο γεωπολιτικό του προσανατολισμό και πολλές φορές καθόρισαν τις τύχες του, ακόμη κι ερήμην ή και παρά τη θέληση του. Η ιστορική αυτή διαδρομή διήλθε διάφορες φάσεις, άλλοτε στενής σχέσης κι άλλοτε όχι, πολύ συχνά όμως κατά τρόπο που επηρεάζει την ημέτερη σχέση προς την απειλητική γείτονα Τουρκία. Η ιστορία όσο κι αν θέλουμε πολλές φορές να το αγνοούμε, επαναλαμβάνεται αναπόδραστα και κάποτε θα πρέπει να αποτελέσει βάση της ελληνικής σκέψης/λειτουργίας στο γεωπολιτικό πεδίο.
Προ ακριβώς έξι ετών και στην πρώτη επίσκεψη του νυν Πρωθυπουργού στα Ηλύσια Πεδία και τον Πρόεδρο Μακρόν, προέκυψε η βούληση των δύο χωρών όπως αναθερμάνουν τις ελληνογαλλικές σχέσεις και μάλιστα μέχρι και την πρόθεση υπογραφής αμυντικής συμφωνίας στρατηγικής μορφής. Στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα η Ελλάδα θα δοκίμαζε την υβριδική επίθεση της Τουρκίας στον Έβρο (Φεβρουάριος 2020), ενώ την ίδια περίοδο η ρητορική μεταξύ Γαλλίας και Τουρκίας περνούσε μια από τις χειρότερες φάσεις της. Ληφθεί υπόψη ότι το διάστημα εκείνο η Γαλλία είχε προβεί σε ανάλογες αμυντικές συμφωνίες με τη Γερμανία και την Ιταλία. Είναι σίγουρα ορθή η προσπάθεια να υπάρχει πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική και να μην είμαστε μονοπολικά τοποθετημένοι. Πρέπει όμως αυτό να γίνεται συντονισμένα και με (επι)γνώση των καταστάσεων.
Η Ελλάδα προσδοκούσε την ανάπτυξη σχέσης με «ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής», ώστε στον κρίσιμο χώρο του Αιγαίου να επιτύχει την παρουσία ενός τρίτου ισχυρού παράγοντα προς ανάσχεση του τουρκικού επεκτατισμού ή ακόμη και την ενεργό συνδρομή σε περίπτωση ελληνοτουρκικής σύρραξης. Δυστυχώς η σκέψη μας παγίως είναι (εγκληματικά) αφελής, περιμένοντας τη μεσσιανική παρουσία κάποιου πέραν ημών για αντιμετώπιση ενός θανάσιμου κινδύνου που είναι όμως αποκλειστικά δική μας ευθύνη. Συν τοις άλλοις, η σχέση που μυωπικά προσδοκούσαμε εμπεριείχε τον όρο της αμοιβαιότητας. Τούτο σημαίνει ότι σε ανάλογη περίπτωση θα έπρεπε κι εμείς να συνδράμουμε ενεργά τους Γάλλους όπου θα είχαν ανάλογη ανάγκη. Άραγε πόσο εφικτό θα ήταν για τη χώρα μας να αποστείλει στρατιωτικά τμήματα επιπέδου Λόχου ή Τάγματος, για παράδειγμα στο Μάλι της Δυτικής Αφρικής, με σίγουρη την πιθανότητα εμπλοκής σε μια περιοχή με ισχυρή δράση ισλαμιστικών εξτρεμιστικών ομάδων? Για την οικονομία του άρθρου, αυτό τελικά δεν έγινε και η στρατηγική σχέση που υπογράφτηκε βασίστηκε στο άρθρο 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ και το άρθρο 42.7 της Συμφωνίας της Λισσαβώνας της ΕΕ, όπως ακριβώς στο ανάλογο με την Γερμανία και την Ιταλία.
Την ίδια εποχή και για την αντιμετώπιση του δυσμενούς στρατιωτικού ισοζυγίου προς την Τουρκία, υπήρχε μεγάλη ανάγκη για εμάς ως προς την απόκτηση πολεμικών αεροσκαφών και ναυτικών μονάδων επιφανείας. Την ίδια περίοδο η Γαλλία είχε απολέσει κατόπιν αμερικανικού δακτύλου ένα τεράστιο συμβόλαιο ναυπήγησης υποβρυχίων για την Αυστραλία, ύψους 36 δις ευρώ κι έπρεπε να βρει διέξοδο για να μετριάσει το πλήγμα στην αμυντική της βιομηχανία. Επομένως Ελλάδα και Γαλλία αμφότερες η μία στην άλλη έβλεπαν μια βέλτιστη λύση προς ικανοποίηση των άμεσων εθνικών τους επιδιώξεων. Κάπως έτσι φτάσαμε στην απόκτηση των αεροσκαφών Rafale τα οποία θα εξοπλίζονταν με πυραύλους αέρος – αέρος τύπου meteor και τη ναυπήγηση των φρεγατών Belharra στις οποίες αμελήσαμε (…) να τοποθετήσουμε υποστρατηγικούς πυραύλους Scalp Naval ικανούς να προκαλέσουν ισχυρούς πονοκεφάλους στην Άγκυρα την οποία είχαν δυνατότητα να πλήξουν άμεσα.
Δεν είναι κακό να ταυτίζονται τα συμφέροντα σε κοινά αποδεκτές λύσεις, κάθε άλλο. Όμως ακόμη κι όταν αναγνωρίζουμε καλές προθέσεις στους άλλους και στην περίπτωση που εξετάζουμε αυτό συνέβη με την ταχύτατη απόκτηση των Rafale, δεν θα πρέπει να αφήνεται τίποτε στην τύχη. Κι εδώ υπεισέρχονται μια σειρά από ερωτήματα. Τέθηκε ως αδήριτη υποχρέωση ο αποκλεισμός τρίτης ανταγωνιστικής χώρας μελλοντικά? Κατονομάστηκε ρητά ότι η Τουρκία δεν θα μπορεί να αποκτήσει πχ τους πυραύλους meteor ώστε αυτό να συνιστά ένα δικό μας συνεχές πλεονέκτημα? Τέθηκε κάποια υποχρέωση στη γαλλική πλευρά για απόκτηση τεχνογνωσίας? Εξασφαλίστηκε η απρόσκοπτη συντήρηση των πυραύλων αυτών με προνομιακούς όρους? Ζητήσαμε όπως λάβουμε προνομιακή μεταχείριση σε άλλα οπλικά συστήματα στο μέλλον? Απαιτήσαμε ως αντισταθμιστικό ωφέλημα την ικανοποίηση πιθανών αναγκών σε γαλλικά οπλικά συστήματα που ήδη διαθέτουμε? Κατέστη σαφές στη γαλλική πλευρά πως η συγκεκριμένη αγορά αποτελεί για εμάς κρίσιμο παράγοντα? Διευκρινίστηκε πως δεν προσερχόμαστε ως επαίτες αλλά διότι ταυτόχρονα θα τονώνουμε τη γαλλική αμυντική βιομηχανία σε μια περίοδο που είχε σοβαρή ανάγκη οικονομικής αιμοδοσίας? Απαιτήθηκε η πλήρης γαλλική υποστήριξη σε κάθε επίπεδο και σε ότι μας αφορά σε ΕΕ & ΝΑΤΟ απέναντι στον τουρκικό ανταγωνισμό?
Άραγε ποια θα ήταν η στάση της Τουρκίας σε ανάλογο θέμα? Για παράδειγμα, πιστεύει κανείς ότι αν πάμε και προσεγγίσουμε την Piaggio Aerospace τώρα που πρόκειται να συνεργαστεί με την Baykar θα μπορέσουμε? Υπάρχει περίπτωση οι Τούρκοι να μην έχουν μεριμνήσει για τον αποκλεισμό μας, ακόμη και σε περίοδο ¨ήρεμων νερών¨ και διερευνητικών επαφών? Θα πρέπει λοιπόν (κάποτε) να αντιληφθούμε πως στις διεθνείς και διακρατικές σχέσεις δεν χωρούν ευγένειες ούτε υπάρχουν αγαθές προθέσεις. Για το δυτικό κόσμο ιδιαίτερα, αποτελούμε δίπολο με την Τουρκία. Ποτέ δεν πρόκειται να μας δούνε σε αποκλειστικότητα. Υπήρξαν πολλές φορές στο παρελθόν, με τη Μικρά Ασία προ αιώνος ως χαρακτηριστικότατο παράδειγμα, όπου οι Γάλλοι κι όχι μόνο αυτοί μας άφησαν στα κρύα του λουτρού, με ολέθριες συνέπειες για τον Ελληνισμό. Άρα εκεί που μπορούμε κι εν προκειμένω εκεί που πληρώνουμε από τη φορολόγηση του απλού και δοκιμαζόμενου πολίτη, θα πιέζουμε ώστε να βάζουμε εμείς τους όρους για το δίπολο.
Έχοντας λοιπόν ως περιπτωσιολογική μελέτη (case study) την περίπτωση της απόκτησης πυραύλων meteor και από τη γείτονα, μπορούμε με τον ανάλογο συνειρμό να απαντήσουμε στο ερώτημα που τέθηκε για την απουσία μας από την πρόσφατη σύνοδο στο Λονδίνο. Δεν προβάλλουμε σοβαρά το εθνικό μας κεφάλαιο, δεν δρούμε δε βάθος χρόνου, δεν προσεγγίζουμε σοβαρά όλα τα ενδεχόμενα. Εάν πούμε ότι ήταν μια άτυπη συνάντηση, τότε κρύβουμε το πρόβλημα κάτω από το χαλί. Εάν προσπαθήσουμε να δικαιολογήσουμε τους Γάλλους ότι οι meteor αποτελούν προϊόν κοινοπραξίας όπου δεν κατέχουν το πλειοψηφικό ποσοστό, τότε κοιτάμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος, δίνοντας έτσι το δικαίωμα να μας προσεγγίσουν ξανά στο μέλλον με «ψεύτικες» φιλίες. Ούτε εάν για κάποιους λόγους δεν πραγματοποιηθεί η πρόσκτηση των πυραύλων από τους Τούρκους θα πρέπει να εφυσηχάσουμε Πρέπει να πάψουμε να προσεγγίζουμε το ποτήρι με το ερώτημα εάν είναι μισοάδειο ή μισογεμάτο….το ποτήρι είναι εκεί κι έχει νερό, που αν δεν το προσέξουμε θα έλθει και θα μας πνίξει.