«Από το ποτάμι μέχρι τη θάλασσα». Τι σημαίνει το παλαιστινιακό σύνθημα που κάνει τον γύρο του κόσμου και προκαλεί εντάσεις; Οι επικριτές του το αποκαλούν αντισημιτικό, με φόντο τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα. Αλλά το σύνθημα έχει πιο σύνθετες ρίζες, λένε οι αναλυτές.
«Από το ποτάμι μέχρι τη θάλασσα η Παλαιστίνη θα είναι ελεύθερη». Ένα σύνθημα που καλεί για ελευθερία από τον ποταμό Ιορδάνη έως τη Μεσόγειο Θάλασσα κάνει τον γύρο του κόσμου, καθώς φιλοπαλαιστίνιοι διαδηλωτές σε όλο τον δυτικό κόσμο δέχονται εκκλήσεις να περιορίσουν τη χρήση του. Από τη Βηρυτό μέχρι το Λονδίνο και από την Τύνιδα στη Ρώμη, οι εκκλήσεις για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα διανθίστηκαν με τη συγκεκριμένη φράση.
Στα πλήθη που κυματίζουν παλαιστινιακές σημαίες, το άσμα που αντηχεί σε όλο τον κόσμο εκφράζει την επιθυμία για ελευθερία στη γη της Παλαιστίνης. Αλλά για το Ισραήλ και τους υποστηρικτές του, που χαρακτηρίζουν τη φράση ως σύνθημα υπέρ της Χαμάς, είναι ένα συγκεκαλυμμένο κάλεσμα για βία που φέρει αντισημιτική κατηγορία.
Το Εργατικό Κόμμα του Ηνωμένου Βασιλείου καθαίρεσε τη Δευτέρα (6.11) τον βουλευτή Άντι ΜακΝτόναλντ επειδή χρησιμοποίησε τη φράση, σε μια ομιλία του σε μια συγκέντρωση υπέρ των Παλαιστινίων. Νωρίτερα αυτό το μήνα, η υπουργός Εσωτερικών Σουέλα Μπρέιβερμαν περιέγραψε τις φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις ως «πορείες μίσους» και προειδοποίησε ότι το σύνθημα πρέπει να ερμηνευτεί ως ένδειξη βίαιης επιθυμίας για εξάλειψη του Ισραήλ.
Η ποδοσφαιρική ομοσπονδία του Ηνωμένου Βασιλείου απαγόρευσε στους παίκτες να χρησιμοποιούν το σύνθημα στους ιδιωτικούς λογαριασμούς τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η αυστριακή αστυνομία έλαβε παρόμοια στάση, απαγορεύοντας μια διαδήλωση υπέρ της Παλαιστίνης, υποστηρίζοντας ότι το κεντρικό σύνθημα, που αρχικά διατυπώθηκε από την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO), είχε υιοθετηθεί από την ένοπλη ομάδα Χαμάς. Οι γερμανικές αρχές απαγόρευσαν το σύνθημα και κάλεσαν τα σχολεία στο Βερολίνο να απαγορεύσουν τη χρήση της «καφίγια» του παλαιστινιακού κασκόλ.
Ποια είναι η προέλευση του σλόγκαν;
Όταν δημιουργήθηκε από Παλαιστίνιους της διασποράς το 1964 υπό την ηγεσία του Γιάσερ Αραφάτ, η PLO ζήτησε την ίδρυση ενός ενιαίου κράτους που θα εκτείνεται από τον ποταμό Ιορδάνη έως τη Μεσόγειο Θάλασσα για να περικλείει τα ιστορικά της εδάφη. Η συζήτηση για τη διχοτόμηση προηγείται του σχηματισμού του κράτους του Ισραήλ το 1948.
Ένα σχέδιο που υποβλήθηκε ένα χρόνο νωρίτερα από τα Ηνωμένα Έθνη για τη διαίρεση της επικράτειας σε ένα εβραϊκό κράτος –που καταλαμβάνει το 62% της πρώην βρετανικής εντολής– και ένα ξεχωριστό παλαιστινιακό κράτος ήταν απορρίφθηκε από τους Άραβες ηγέτες εκείνη την εποχή. Περισσότεροι από 750.000 Παλαιστίνιοι εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους σε αυτό που έγινε γνωστό ως Nakba, ή «καταστροφή».
Η ηγεσία της PLO αποδέχτηκε αργότερα την προοπτική λύσης δύο κρατών, αλλά η αποτυχία της ειρηνευτικής διαδικασίας του Όσλο το 1993 και των προσπαθειών των Ηνωμένων Πολιτειών να μεσολαβήσουν σε μια τελική συμφωνία στο Camp David το 2000 που οδήγησε σε μια δεύτερη Ιντιφάντα, τη μαζική παλαιστινιακή εξέγερση , προκάλεσε έκτοτε σκλήρυνση της στάσης
Τι σημαίνει;
Για τους Παλαιστίνιους και τους Ισραηλινούς παρατηρητές, οι διαφορετικές ερμηνείες σχετικά με την έννοια του συνθήματος εξαρτώνται από τον όρο «ελεύθερος». Ο Nιμέρ Σουλτάνι, λέκτορας νομικής στη Σχολή Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών (SOAS) στο Λονδίνο, είπε ότι το επίθετο εκφράζει «την ανάγκη για ισότητα για όλους τους κατοίκους της ιστορικής Παλαιστίνης».
«Αυτοί που υποστηρίζουν το απαρτχάιντ και την εβραϊκή υπεροχή θα βρουν το άσμα της ισότητας απαράδεκτο», είπε ο Σουλτάνι, Παλαιστίνιος πολίτης του Ισραήλ, στο Al Jazeera. Η ελευθερία εδώ αναφέρεται στο γεγονός ότι οι Παλαιστίνιοι στερήθηκαν την πραγματοποίηση του δικαιώματός τους στην αυτοδιάθεση από τότε που η Βρετανία παραχώρησε στους Εβραίους το δικαίωμα να ιδρύσουν κράτος στην Παλαιστίνη μέσω της Διακήρυξης Μπάλφουρ του 1917.
«Αυτό εξακολουθεί να είναι η ουσία του προβλήματος: η συνεχιζόμενη άρνηση των Παλαιστινίων να ζουν με ισότητα, ελευθερία και αξιοπρέπεια όπως όλοι οι άλλοι», είπε ο Σουλτάνι. Δεκάδες χιλιάδες φιλοπαλαιστίνιοι διαδηλωτές πραγματοποίησαν πορεία σε ένα βροχερό Λονδίνο το περασμένο Σάββατο συνοδευόμενοι από πολλές εβραϊκές ομάδες, κάτι που σύμφωνα με τον λέκτορα του SOAS ήταν σημάδι ότι το σύνθημα δεν μπορούσε να ερμηνευτεί ως αντισημιτικό.
«Η διαμάχη έχει κατασκευαστεί για να αποτρέψει την αλληλεγγύη της Δύσης με τους Παλαιστίνιους» λέει. Οι φιλοϊσραηλινοί παρατηρητές, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι το σύνθημα έχει τραγικό αποτέλεσμα. «Για τους Εβραίους Ισραηλινούς αυτό που λέει αυτή η φράση είναι ότι μεταξύ του ποταμού Ιορδάνη και της Μεσογείου, θα υπάρχει μια οντότητα, θα ονομάζεται Παλαιστίνη – δεν θα υπάρχει εβραϊκό κράτος – και το καθεστώς των Εβραίων σε οποιαδήποτε οντότητα προκύψει θα είναι πολύ ασαφές », τονίζει ο Γιεχούντα Μίρσκι ραβίνος με έδρα την Ιερουσαλήμ και καθηγητής Εγγύς Ανατολής και Ιουδαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Brandeis.
«Ακούγεται πολύ περισσότερο σαν απειλή παρά σαν υπόσχεση απελευθέρωσης. Δεν προμηνύει ένα μέλλον στο οποίο οι Εβραίοι μπορούν να έχουν ζωή και να είναι ο εαυτός τους», είπε. Ο Μίρσκι τονίζει ότι όσοι φωνάζουν το σύνθημα είναι «υποστηρικτές της Χαμάς», ενώ ο Σουλτάνι υποστήριξε ότι οι φιλοπαλαιστίνιοι διαδηλωτές δεν πρέπει να εξισώνονται με υποστηρικτές της ένοπλης ομάδας, οι οποίοι ήταν η εξαίρεση στις χιλιάδες διαδηλώσεις.
Η διαμάχη έφτασε μέχρι το βρετανικό κοινοβούλιο, όταν το Εργατικό Κόμμα απομάκρυνε τον MακΝτόναλντ από τα καθήκοντά του επειδή είπε: «Δεν θα ησυχάσουμε μέχρι να έχουμε δικαιοσύνη. Μέχρι να μπορέσουν όλοι οι άνθρωποι, Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι, μεταξύ του ποταμού και της θάλασσας, να ζήσουν ειρηνικά ελεύθεροι».
Το κόμμα ισχυρίστηκε ότι ο Βρετανός βουλευτής είχε εκφράσει «βαθιά προσβλητικά» σχόλια σχετικά με τον πόλεμο Ισραήλ-Γάζας. Ο ΜακΝτόναλντ απέρριψε τις κατηγορίες, λέγοντας ότι τα λόγια του αποσκοπούσαν ως «μια εγκάρδια έκκληση για τον τερματισμό των δολοφονιών» στην περιοχή, σύμφωνα με δημοσιεύματα τοπικών ΜΜΕ.
Ο Σουλτάνι θεώρησε τη δυναμική ως «μια προσπάθεια των Σιωνιστών και των φιλοϊσραηλινών προπαγανδιστών να καταρρεύσει η διάκριση μεταξύ της ύπαρξης του Ισραήλ ως κράτους και του ιδεολογικού μηχανισμού της εβραϊκής υπεροχής». Μέσα από αυτόν τον παραμορφωμένο φακό, «ένα κάλεσμα για ισότητα και διάλυση του συστήματος του απαρτχάιντ γίνεται υπαρξιακή απειλή».
Πώς βλέπει το Ισραήλ τη φράση «από το ποτάμι στη θάλασσα»
Το κόμμα Λικούντ του Μπενιαμίν Νετανιάχου, το οποίο αυτοχαρακτηρίζεται ως συντηρητικό και εθνικιστικό, υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της έννοιας του «Ερέτζ Ισραήλ», ή του δικαιώματο που δόθηκε από τη Βίβλο στον εβραϊκό λαό στη γη του Ισραήλ. Σύμφωνα με την Jewish Virtual Library, το αρχικό μανιφέστο του κόμματος το 1977 ανέφερε ότι «μεταξύ της Θάλασσας και του Ιορδάνη ποταμού θα υπάρχει μόνο η ισραηλινή κυριαρχία».
Υποστήριξε επίσης ότι η ίδρυση ενός παλαιστινιακού κράτους «θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια του εβραϊκού πληθυσμού» και «θέτει σε κίνδυνο την ύπαρξη του κράτους του Ισραήλ». Ο πρεσβευτής του Ισραήλ στο Ηνωμένο Βασίλειο, Τζίπι Χοτοβέλι, ήταν μεταξύ των υποστηρικτών της διεθνούς αναγνώρισης της ιστορικής εβραϊκής αξίωσης για εδάφη από τον ποταμό μέχρι τη θάλασσα. Η επέκταση των εποικισμών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ από διαδοχικές ισραηλινές κυβερνήσεις θεωρείται ως προσπάθεια του Ισραήλ να ελέγξει τη γη από τον Ιορδάνη μέχρι τη Μεσόγειο Θάλασσα, αρνούμενο τη φιλοδοξία των Παλαιστινίων για ένα ανεξάρτητο κράτος.
Αντί να επικεντρωθούμε σε αυτά που σπέρνουν διχασμό λέει ο Μίρσκι «αντίθετα οι προσπάθειες πρέπει να κατευθύνονται προς την εξεύρεση λύσεων». «Ας καθίσουμε να βρούμε ιδέες που πρακτικά θα κάνουν τη ζωή καλύτερη για τους Εβραίους και τους Άραβες» είπε, συμπεριλαμβανομένου ενός νέου σλόγκαν που θα γεφυρώσει το σημερινό χάσμα. «Όσο περίεργο κι αν ακούγεται αυτό, πιστεύω ότι στο τέλος αυτού του πολέμου, θα υπάρξει μια νέα ευκαιρία να μιλήσουμε για τη δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος».
Πηγή: Al Jazeera