Η βρετανική εφημερίδα Financial Times δημοσιεύει άρθρο του Gideon Rachman σχετικά με τον ανταγωνισμό μεταξύ του Ταγίπ Ερντογάν (Recep Tayyip Erdoğan) και του Μπενιαμίν Νετανιάχου (Benjamin Netanyahu) για τα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.
Ο αρθρογράφος αρχικά αναφέρεται στη δήλωση Erdoğan ότι «έχουμε μείνει μόνο δύο από εμάς ανάμεσα στους ηγέτες. Αυτή τη στιγμή, είμαι εγώ και ο Βλαντιμίρ Πούτιν (Vladimir Putin)», επισημαίνοντας ότι σε περιφερειακό επίπεδο ο Erdoğan διεκδικεί με αξιώσεις να είναι ο ένας από τους δύο ισχυρούς ηγέτες που αναδιαμορφώνουν τη Μέση Ανατολή.
Ο μισητός αντίπαλός του, ο Benjamin Netanyahu του Ισραήλ, είναι ο άλλος. Η σημερινή αλαζονεία του Erdogan απορρέει από τον ρόλο του στη Συρία. Η Τουρκία ήταν η μόνη περιφερειακή δύναμη που έβαλε όλο της το βάρος πίσω από τη Hayat Tahrir al-Sham, την ισλαμιστική ομάδα που ανέτρεψε το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ (Assad).
Ο επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών, Ιμπραήμ Καλίν (Ibrahim Kalin) επισκέφθηκε τη Δαμασκό λίγες ημέρες αφότου η HTS ανέλαβε την εξουσία.
Ο Erdoğan φιλοδοξεί εδώ και καιρό να αποκαταστήσει την τουρκική εξουσία σε όλα τα εδάφη της παλιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Γι’ αυτόν, η ανατροπή του Assad ανοίγει έναν νέο δρόμο προς την περιφερειακή επιρροή.
Ενδεχομένως έχει επίσης μια εσωτερική ανταμοιβή – αποδυναμώνοντας τους Κούρδους στη Συρία, απαλύνοντας το προσφυγικό πρόβλημα της Τουρκίας και βοηθώντας την προσπάθειά του να παραμείνει στην προεδρία μετά το 2028.
ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ ΜΕ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΕΣ
Οι συμμαχίες της Τουρκίας με ισλαμιστικές ομάδες όπως η HTS και η Μουσουλμανική Αδελφότητα θεωρούνται σοβαρή απειλή από το Ισραήλ και τις συντηρητικές μοναρχίες του Κόλπου.
Το Ισραήλ έχει προχωρήσει στην καταστροφή της στρατιωτικής ικανότητας της Συρίας, βομβαρδίζοντας το ναυτικό και την αεροπορία της και καταλαμβάνοντας εδάφη πέραν των υψωμάτων του Γκολάν, τα οποία το Ισραήλ κατέχει από το 1967.
Η ισραηλινή κυβέρνηση παρουσίασε τις κινήσεις της ως προληπτικές και αμυντικές. Αλλά ο Netanyahu, όπως και ο Erdoğan, βλέπει ευκαιρίες μπροστά του. Μιλώντας την περασμένη εβδομάδα, παρατήρησε: «Κάτι τεκτονικό συνέβη εδώ, ένας σεισμός που δεν έχει συμβεί στα εκατό χρόνια από τη συμφωνία Sykes-Picot».
Αυτή η αναφορά στη συμφωνία μεταξύ Βρετανών και Γάλλων του 1916 που χώρισε την Οθωμανική Αυτοκρατορία ακούγεται σημαντική. Με τη Μέση Ανατολή σε αναταραχή, οι υποστηρικτές ενός Μεγάλου Ισραήλ βλέπουν μια ευκαιρία να ξανασχεδιάσουν τα σύνορα της περιοχής.
Ο Aluf Benn της Haaretz γράφει ότι ο Netanyahu «φαίνεται να διεκδικεί μια κληρονομιά ως ο ηγέτης που επέκτεινε τα σύνορα του Ισραήλ μετά από 50 χρόνια υποχώρησης». Το κίνημα των εποίκων, που εκπροσωπείται καλά στην κυβέρνηση συνασπισμού του Netanyahu, πιέζει το Ισραήλ να επανακαταλάβει τμήματα της Γάζας.
Η επερχόμενη κυβέρνηση Trump ενδέχεται να δώσει στο Ισραήλ το πράσινο φως για την επίσημη προσάρτηση τμημάτων της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης. Και η «προσωρινή» κατοχή συριακών εδαφών μπορεί να αποδειχθεί μόνιμη.
Πιο μακριά, ο Netanyahu θα δει μια ευκαιρία για μια τελική αναμέτρηση με το Ιράν. Η Ισλαμική Δημοκρατία βρίσκεται στην πιο αδύναμη θέση της εδώ και δεκαετίες. Αντιμετωπίζει εσωτερική αντιπολίτευση και θα αναστατωθεί από την πτώση της απολυταρχίας της Συρίας.
Η Τεχεράνη έχει δει τους συμμάχους της – Χαμάς, Χεζμπολάχ και τώρα Assad – να καταστρέφονται. Το Ιράν μπορεί να απαντήσει στην απώλεια των περιφερειακών εντολοδόχων του με μια επιταχυνόμενη προσπάθεια απόκτησης πυρηνικών όπλων. Αλλά αυτό θα μπορούσε να προσκαλέσει μια επίθεση από το Ισραήλ.
Μετά την επιτυχημένη επίθεση της κυβέρνησης Netanyahu κατά της Χεζμπολάχ στον Λίβανο – μια εκστρατεία για την οποία προειδοποίησε η κυβέρνηση Biden – οι Ισραηλινοί βρίσκονται σε μια σίγουρη, ριζοσπαστική διάθεση.
Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, το Ισραήλ έχει αποδείξει την ικανότητά του να πολεμά σε πολλαπλά μέτωπα ταυτόχρονα – συμπεριλαμβανομένης της Γάζας, της Δυτικής Όχθης, του Λιβάνου, της Υεμένης, του Ιράν και τώρα της Συρίας. Οι Ισραηλινοί είναι επίσης η μόνη πυρηνικά εξοπλισμένη δύναμη στην περιοχή και, προς το παρόν, έχουν τη σχεδόν πλήρη υποστήριξη των ΗΠΑ.
Οι πιθανότητες του Netanyahu να μείνει στην ιστορία ως επιτυχημένος ηγέτης φαίνονταν ελάχιστες μετά την καταστροφή των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου από τη Χαμάς. Βαθιά αμφιλεγόμενος τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, δικάζεται επί του παρόντος για διαφθορά στο Ισραήλ.
ΑΔΙΣΤΑΚΤΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ
Όπως και ο Erdoğan, ο Netanyahu είναι ένας αδίστακτος πολιτικός επιζών. Καθένας ανέλαβε για πρώτη φορά την εξουσία πριν από δεκαετίες και θεωρεί τον εαυτό του άνθρωπο του πεπρωμένου.
Ωστόσο, τα όνειρά τους για περιφερειακή κυριαρχία πάσχουν από παρόμοιες αδυναμίες. Το Ισραήλ και η Τουρκία είναι μη αραβικές δυνάμεις σε μια περιοχή με αραβική πλειοψηφία. Δεν υπάρχει καμία διάθεση στον αραβικό κόσμο για μια αναδημιουργία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το Ισραήλ παραμένει μια αουτσάιντερ δύναμη στη Μέση Ανατολή, φοβισμένη, καχύποπτη και συχνά μισητή.
Η Τουρκία και το Ισραήλ έχουν επίσης πολύ αδύναμη οικονομική βάση για να φιλοδοξούν πραγματικά να αποκτήσουν περιφερειακή κυριαρχία. Η τουρκική οικονομία μαστίζεται από τον πληθωρισμό. Παρ’ όλη την τεχνολογική και στρατιωτική του υπεροχή, το Ισραήλ είναι μια μικρή χώρα με λιγότερους από 10 εκατ. κατοίκους.
Οι αντίπαλες φιλοδοξίες του Erdoğan και του Netanyahu θα μπορούσαν εύκολα να συγκρουστούν στη Συρία. Κινδυνεύει να γίνει πεδίο μάχης για ανταγωνιστικές περιφερειακές δυνάμεις, επειδή η Σαουδική Αραβία και οι χώρες του Κόλπου έχουν επίσης συμφέροντα εκεί.
Την περασμένη εβδομάδα, καθώς οι Τούρκοι πανηγύριζαν για την πτώση της Δαμασκού και οι Ισραηλινοί κατέστρεφαν τον συριακό στρατό, η Σαουδική Αραβία γιόρταζε ένα πιο ειρηνικό επίτευγμα, την επιλογή της ως οικοδεσπότη του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου του 2034.
Οι Σαουδάραβες και τα κράτη του Κόλπου αισθάνονται πιθανότατα πιο άμεσα να απειλούνται από τις ισλαμιστικές συμμαχίες της Τουρκίας παρά από τις εδαφικές φιλοδοξίες του Ισραήλ. Αλλά το Ριάντ γνωρίζει ότι η επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα έχει τρομοκρατήσει μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου.
Το να κινηθεί πιο κοντά στον Netanyahu για να μπλοκάρει τον Erdoğan θα ήταν αμφιλεγόμενο, ιδιαίτερα όταν οι Ισραηλινοί σκοτώνουν ταυτόχρονα κάθε προοπτική για μια λύση δύο κρατών με τους Παλαιστίνιους.
Το Ισραήλ και η Τουρκία διαθέτουν ισχυρούς στρατούς. Αλλά οι Σαουδάραβες, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν την οικονομική δύναμη πυρός. Οποιαδήποτε πορεία αποφασίσει να ακολουθήσει το Ριάντ θα μπορούσε να διαμορφώσει τη Μέση Ανατολή ακόμη πιο ριζικά από τις ενέργειες του Erdoğan και του Netanyahu.
ΠΗΓΗ: Εφημερίδα Financial Times, άρθρο του Gideon Rachman – Τίτλος: «Netanyahu and Erdoğan compete to be the Middle East’s strongman» – Υπότιτλος «Turkey and Israel move to take advantage of the fall of the Assad regime in Syria»
hellasjournal