Η κρίση, που έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει την περιοχή σε καταιγίδα, έδειξε για άλλη μια φορά τη σημασία των ανοιχτών διαύλων διαλόγου.
Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ετοιμαζόταν να μιλήσει στο Συνέδριο του Κόμματος AK όταν έπεσαν οι πρώτες λεπτομέρειες για τη μεγαλύτερη επίθεση της Χαμάς τα τελευταία 50 χρόνια .
Σε αντίθεση με τις προσδοκίες, έθιξε το θέμα με λίγες φράσεις.
Αν και δεν είχε άμεση σχέση με την τελευταία επίθεση της Χαμάς, η πρώτη του φράση αφορούσε το Τζαμί Αλ Άκσα και χαιρέτισε τόσο τους Παλαιστίνιους όσο και τη δική του βάση δηλώνοντας ότι θα συνεχίσουν να αντιστέκονται σε οποιαδήποτε κατάληψη αυτού του ιερού τόπου.
Στη συνέχεια κάλεσε τα μέρη να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση και να αποφύγουν τα παρορμητικά βήματα.
Η δήλωση που ήρθε από το Υπουργείο Εξωτερικών λίγες ώρες αργότερα γράφτηκε με ψύχραιμη γλώσσα, την οποία τα μέλη του ΑΚ είχαν επικρίνει ως αδύναμο και παθητικό στο παρελθόν, αλλά που είναι το πιο έγκυρο νόμισμα σε περιόδους κρίσης στη διπλωματία.
Σε αυτό το σημείο, μπορεί να είναι χρήσιμο να δούμε τι έχει αλλάξει.
Στο παρελθόν, δύο παράγοντες έπαιξαν ρόλο στη δυσανάλογη αντίδραση του Ερντογάν στο Ισραήλ
Το πρώτο είναι η κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα. Το 2009 ήταν μια περίοδος που η χώρα ήταν πιο σταθερή και ισχυρότερη τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά. Σε αυτήν την περίοδο που η αυτοπεποίθηση του Κόμματος ΑΚ ήταν στο αποκορύφωμά της και χρειαζόταν λιγότερη υποστήριξη από τη Δύση, ο Ερντογάν δεν είδε κανένα κακό στο να επιδείξει το ήδη εγγενές αντι-ισραηλινό του αίσθημα με την απελευθέρωσή του «ενός λεπτού» .
Ένας άλλος παράγοντας που καθόρισε τη δόση της αντίδρασης του Ερντογάν στο Ισραήλ ήταν η εσωτερική πολιτική. Ο Ερντογάν δεν είδε κανένα κακό στο να θυσιάζει τις σχέσεις με αυτή τη χώρα για χάρη της απόκτησης ψήφων, εργαλειοποιώντας το αντι-ισραηλινό αίσθημα στην εσωτερική πολιτική.
Για παράδειγμα, το 2017, μόλις το περιστατικό με το Mavi Marmara έμεινε πίσω, οι σχέσεις άρχισαν να εξομαλύνονται και οι δύο χώρες διόρισαν πρεσβευτές μεταξύ τους, στη συνέχεια η απόσυρση της πρεσβείας από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τραμπ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ ανέτρεψε την πορεία.
Ως απάντηση στα γεγονότα που ξεκίνησαν στη Γάζα, η Άγκυρα, αντί να αποσύρει τον πρεσβευτή της από την Ουάσιγκτον, απέσυρε τον πρεσβευτή της από το Τελ Αβίβ. Γιατί σε λίγους μήνες θα γινόταν δημοψήφισμα για τη συνταγματική τροποποίηση και ο Ερντογάν χρειαζόταν κάθε ψήφο.
Στη σημερινή συγκυρία η οικονομική κατάσταση της χώρας δεν επιτρέπει εύκολες τέρψεις. Όταν βλέπουμε την εσωτερική πολιτική δυναμική, αν και πλησιάζουν οι τοπικές εκλογές, ο Ερντογάν δεν χρειάζεται να στρατολογήσει ψήφους από το αντι-ισραηλινό αίσθημα του, καθώς η τοπική δυναμική ισχύει στις εκλογές.
Από την άλλη πλευρά, η Άγκυρα επιδιώκει να αμβλύνει τις σχέσεις της με την Ουάσιγκτον
Αυτό προσπαθεί να το πετύχει μέσω της προσέγγισης με το Ισραήλ. Αν και αυτή η μυθοπλασία δεν είναι πολύ δημοφιλής, λαμβάνεται υπόψη ο αντίκτυπος της προσέγγισης με το Ισραήλ, ειδικά στο Κογκρέσο.
Σε ένα περιβάλλον όπου οι πωλήσεις F-16 είναι ήδη προβληματικές και το Κογκρέσο υποστηρίζει πλήρως τον ισραηλινό λαό ενάντια στην τελευταία επίθεση, δεν θα ήταν προς το συμφέρον της Άγκυρας να στοχεύσει άμεσα το Ισραήλ.
Η Αλ Κάιντα της Χαμάς
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο τόσο ο Πρόεδρος όσο και το Υπουργείο Εξωτερικών χρησιμοποιούν προσεκτικούς τόνους είναι ότι η Χαμάς δεν στοχεύει στρατιωτικούς/πολιτικούς στόχους όταν επιτίθεται.
Ένας ειδικός με τον οποίο μίλησα το περιέγραψε ως αλ-Κάιντα της Χαμάς. Η στόχευση αμάχων, ιδιαίτερα γυναικών και παιδιών, εμποδίζει την Άγκυρα να ασπαστεί τη θέση ότι η Χαμάς ασκεί το δικαίωμά της να υπερασπιστεί τον εαυτό της ενάντια στην άδικη κατοχή, όπως έκανε στο παρελθόν.
Τι μπορεί να κάνει η Άγκυρα;
Η κρίση, που έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει την περιοχή σε φωτιά, έδειξε για άλλη μια φορά τη σημασία των ανοιχτών διαύλων διαλόγου.
Μέχρι πέρυσι, δεν υπήρχε πρέσβης στο Ισραήλ για σχεδόν μια δεκαετία. Η σύλληψη αυτής της κρίσης χωρίς πρεσβευτή θα είχε κάνει την Τουρκία να κάνει τα βήματά της για να ηρεμήσει την κρίση με μεγάλη δυσκολία.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι προτεραιότητα της Άγκυρας θα είναι η απελευθέρωση των ομήρων που κρατά η Χαμάς.
Ωστόσο, το πόση επιρροή μπορεί να ασκήσει στη Χαμάς με αυτή την έννοια είναι ένα ερωτηματικό.
Διότι φαίνεται ότι οι ριζοσπάστες εντός της Χαμάς έχουν κυριαρχήσει σε άλλες ομάδες, και υπό αυτή την έννοια, έχουν κρατήσει την qibla στραμμένη προς το Ιράν.
Είναι επίσης γνωστό ότι σε αυτό το θέμα εμπλέκεται και το Κατάρ.
Σε αυτό το σημείο, το πιο ουσιαστικό βήμα που μπορεί να κάνει η Άγκυρα μπορεί να είναι η δημιουργία μιας γέφυρας ανθρωπιστικής βοήθειας μεταξύ της Γάζας και του έξω κόσμου, ιδίως μεταξύ της Τουρκίας.
«Αν δεν σε νοιάζουν οι πολίτες ή οι στρατιώτες, ούτε κι εγώ θα νοιάζομαι.
«Όλοι οι άμαχοι στη Γάζα θα πληρώσουν το τίμημα αυτής της επίθεσης», είπε και το Ισραήλ επέβαλε πλήρη αποκλεισμό στην περιοχή.
Η Τουρκία, η οποία έχει υψηλή και έμπειρη ικανότητα εκκένωσης σε περιόδους κρίσης, μπορεί να προσπαθήσει να πείσει ιδιαίτερα το Ισραήλ να δημιουργήσει μια θαλάσσια και αεροπορική γέφυρα για να απομακρύνει τραυματίες αμάχους, γυναίκες και παιδιά από την περιοχή και να τους φέρει στην Τουρκία. Είναι δύσκολο να προβλέψουμε αν το Ισραήλ θα πειστεί.
Ωστόσο, η Άγκυρα αναμένεται να είναι σε επαφή, ειδικά με δυτικές πρωτεύουσες, προκειμένου να σώσει αθώους πολίτες από τη δύναμη κρούσης του Ισραήλ, που προφανώς δεν θέλει να αφήσει τη Γάζα στο χέρι.
Κρίνοντας από τα σήματα που ελήφθησαν, φαίνεται ότι οι δυτικές πρωτεύουσες δεν είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες σχετικά με τους θανάτους αθώων πολιτών στη Γάζα.
Η Χαμάς και τα 2 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν στη Γάζα θεωρούνται το ίδιο. Δεν φαίνεται να είναι πολύ αναστατωμένοι που η Γάζα εξαφανίστηκε από προσώπου γης με τον μουσουλμανικό πληθυσμό της.
Η ΕΕ και ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες έχουν ήδη κάνει δηλώσεις ότι θα περικοπεί η ανθρωπιστική βοήθεια.
Ένας Ευρωπαίος πρεσβευτής, στον οποίο είπα, «Ένα τέτοιο βήμα θα έβλαπτε πολύ τους αθώους Παλαιστίνιους και θα βάθυνε περαιτέρω τη ριζοσπαστικοποίηση στην περιοχή», το έκοψε λέγοντας: «Δεν μπορούν να γίνουν πιο ριζοσπαστικοποιημένοι από ό,τι είναι τώρα».
Υπό αυτή την έννοια, ο ίδιος πρεσβευτής είπε: «Ελπίζω το ζήτημα της Γάζας να μην οδηγήσει σε νέο διαχωρισμό μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ.
«Δεν υπάρχει κανένα θέμα που να μας διχάζει», είπε.
Ωστόσο, όλοι περιμένουν ότι θα χυθεί πολύ αίμα. Το Κόμμα ΑΚ θα δυσκολευτεί να διατηρήσει την τρέχουσα ψυχραιμία του απέναντι στις απώλειες αμάχων από τη Γάζα.
Προσοχή στον Καύκασο
Σε περιφερειακό επίπεδο, θα έχω ιδιαίτερα το μάτι μου στον Καύκασο. Όπως γνωρίζετε, δίνεται έμφαση στην πιθανή συμβολή του Ιράν στον σχεδιασμό και την εκτέλεση αυτής της επίθεσης.
Το Ιράν μπορεί να αποκομίσει δύο ειδών οφέλη από αυτή την επίθεση.
Πρώτον, έχει σαμποτάρει τις συνομιλίες που διεξάγονται μεταξύ ΗΠΑ, Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ για λίγο. Η Σαουδική Αραβία διαπραγματευόταν εξομάλυνση με το Ισραήλ με αντάλλαγμα τόσο πρόσθετη στρατιωτική διασφάλιση όσο και μη στρατιωτική πυρηνική ικανότητα κατά του Ιράν.
Από την άλλη, ενθαρρύνοντας την επίθεση της Χαμάς, το Ιράν έστειλε μήνυμα στο Ισραήλ μέσω του Καυκάσου. Το Ισραήλ συνήψε στρατηγική συνεργασία με το Αζερμπαϊτζάν, σύμφωνα με τη στρατηγική του να περιβάλλει το Ιράν. Είναι γνωστό ότι τα όπλα που έστειλε το Ισραήλ από το 2016 έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στις στρατιωτικές νίκες του Αζερμπαϊτζάν κατά της Αρμενίας.
Μετά την πτώση του Καραμπάχ, όλα τα βλέμματα ήταν στραμμένα στον διάδρομο του Ζανγκεζούρ. Άνοιγμα της γραμμής που εκτείνεται παράλληλα με τα σύνορα Αρμενίας – Ιράν, διασφαλίζοντας την αδιάλειπτη μεταφορά μεταξύ Ναχτσιβάν και Αζερμπαϊτζάν.
Σημαίνει επίσης τον αποκλεισμό του Ιράν από την εμπορική γραμμή που οδηγεί στα ανατολικά της Τουρκίας. Η ενίσχυση του Μπακού ενοχλεί επίσης την Τεχεράνη όσον αφορά τον αζερικό πληθυσμό στο Ιράν.
Πριν από λίγες μέρες, η διοίκηση της Τεχεράνης έδωσε μια σοβαρή προειδοποίηση στον εκπρόσωπο του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν Αλίεφ για τον διάδρομο Ζανγκεζούρ.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η αμερικανική κυβέρνηση έχει παραμείνει σιωπηλή μέχρι στιγμής για το Ιράν. Σε μια περίοδο που διεξάγονται προεδρικές εκλογές, μπορεί να μην θέλει η περιοχή να μετατραπεί σε καταιγίδα, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν.
Η Αμερική, που θέλει να στρέψει όλη της την προσοχή και την ενέργειά της στον ανταγωνισμό με την Κίνα, είδε για άλλη μια φορά ότι δεν μπορεί εύκολα να γυρίσει την πλάτη της στη Μέση Ανατολή.
Μπαρτσίν Γινάντς
The Hellenic Information Team