Το πολιτικό τοπίο στο Μπαγκλαντές βρίσκεται για άλλη μια φορά στο χείλος της οπισθοδρόμησης – αυτή τη φορά, με την τύχη των γυναικών της χώρας να κρέμεται επισφαλώς από μια κλωστή.
Οι πρόσφατες εκκλήσεις ισλαμιστικών κομμάτων για την κατάργηση της Επιτροπής Μεταρρύθμισης Γυναικείων Υποθέσεων σηματοδοτούν ένα ανατριχιαστικό νέο κεφάλαιο στη συνεχιζόμενη διαμάχη για την εξουσία μεταξύ προοδευτικών φιλοδοξιών και αντιδραστικών δυνάμεων.
Το γεγονός ότι αυτές οι εκκλήσεις κερδίζουν έδαφος υπό την ηγεσία του βραβευμένου με Νόμπελ Μουχάμαντ Γιουνούς – ενός άνδρα που συνδέεται εδώ και καιρό με την κοινωνική ανύψωση – έχει προκαλέσει τόσο συναγερμό όσο και σύγχυση μεταξύ των ακτιβιστών για τα δικαιώματα και των διεθνών παρατηρητών.
Στο επίκεντρο αυτής της καταιγίδας βρίσκεται μια επιτροπή που συστάθηκε για την προστασία και την ενίσχυση των δικαιωμάτων των γυναικών του Μπαγκλαντές στον κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό τομέα.
- Διαφήμιση –
Η Επιτροπή Μεταρρύθμισης Γυναικείων Υποθέσεων, η οποία συστάθηκε μετά το δημόσιο αίτημα για μια πιο συμπεριληπτική και δίκαιη ως προς το φύλο κοινωνία, ανέλαβε την αναθεώρηση των νόμων που εισάγουν διακρίσεις, την παροχή συμβουλών για τη χάραξη πολιτικής που είναι ευαίσθητη ως προς το φύλο και τη διασφάλιση ότι η συνταγματική υπόσχεση για ισότητα ήταν κάτι περισσότερο από συμβολική.
Τώρα, κατηγορείται ότι είναι «αντιισλαμικό» και «εμπνευσμένο από τη Δύση» από έναν συνασπισμό ισλαμιστικών πολιτικών κομμάτων, τα οποία έχουν ξεκινήσει μια έντονη εκστρατεία για την κατάργησή του.
Αυτό που είναι ακόμη πιο ανησυχητικό είναι η χρονική στιγμή. Αυτή η επίθεση έρχεται σε μια στιγμή που οι πολιτικές ελευθερίες της χώρας βρίσκονται ήδη υπό σημαντική πίεση.
Από τότε που ο Γιουνούς ανέλαβε την εξουσία, μετά από μια ευρέως συζητημένη πολιτική μετάβαση, το Μπαγκλαντές έχει δει αυξανόμενη συγκέντρωση εξουσίας.
Ενώ ο Γιουνούς έχει μιλήσει ευρέως για την εθνική ενότητα και την οικονομική σταθερότητα, η κυβέρνησή του μέχρι στιγμής έχει παραμείνει σιωπηλή στο ζήτημα του αυξανόμενου θρησκευτικού συντηρητισμού και της εισβολής του στην κρατική πολιτική.
Το ισλαμιστικό μπλοκ, το οποίο ιστορικά έχει ασκήσει επιρροή σε περιόδους πολιτικής αναταραχής, φαίνεται να έχει ενθαρρυνθεί.
Έχουν οργανώσει συγκεντρώσεις, έχουν εκδώσει φετφά και έχουν ενισχύσει το μήνυμά τους μέσω τζαμιών και μεντρεσέδων.
Ο κύριος ισχυρισμός τους είναι ότι η Επιτροπή Μεταρρύθμισης Γυναικείων Υποθέσεων προωθεί μια «δυτική φεμινιστική ατζέντα» που συγκρούεται με τις «αξίες του Ισλάμ και του πολιτισμού του Μπαγκλαντές».
Δεν είναι η πρώτη φορά που τέτοια ρητορική έχει χρησιμοποιηθεί για την απονομιμοποίηση των δικαιωμάτων των γυναικών. Αλλά αυτό που κάνει την τρέχουσα στιγμή ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η σιωπηρή συνενοχή – ή, στην καλύτερη περίπτωση, η αδιαφορία – του κρατικού μηχανισμού.
Οι αναφορές υποδηλώνουν ότι οι κορυφαίοι γραφειοκράτες στο Υπουργείο Θρησκευτικών Υποθέσεων έχουν αρχίσει να «επανεξετάζουν» τις εντολές της επιτροπής, δήθεν για να ελέγξουν για «πολιτισμικές ασυνέπειες».
Εν τω μεταξύ, οι ακτιβιστές για τα δικαιώματα των γυναικών που έχουν εκφραστεί υπέρ της επιτροπής φέρεται να αντιμετωπίζουν αυξημένη παρακολούθηση, διαδικτυακή παρενόχληση, ακόμη και απειλές νομικών ενεργειών βάσει των νόμων για την ψηφιακή ασφάλεια.
Για να είμαστε σαφείς, οι προτάσεις της επιτροπής απέχουν πολύ από το να είναι ριζοσπαστικές.
Πολλές από τις προτάσεις της – όπως η διασφάλιση ίσων κληρονομικών δικαιωμάτων, η αυστηρότερη εφαρμογή των νόμων κατά της ενδοοικογενειακής βίας και η βελτιωμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη των μητέρων – αντικατοπτρίζουν τις βέλτιστες πρακτικές παγκοσμίως.
Δεν έχουν σχεδιαστεί για να εισάγουν ξένες αξίες, αλλά για να διορθώσουν τις συστημικές ανισότητες που μαστίζουν εδώ και καιρό την κοινωνία του Μπαγκλαντές.
Η απεικόνιση τέτοιων προτάσεων ως προσβολής της θρησκείας δεν είναι μόνο παραπλανητική, αλλά και μια σκόπιμη στρατηγική για τη συσπειρωμάτωση συντηρητικών βάσεων.
Η ειρωνεία είναι έντονη. Το Μπαγκλαντές, που κάποτε επαινούνταν για την αξιοσημείωτη πρόοδο που σημείωσε στην εκπαίδευση των γυναικών και τη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό, βρίσκεται τώρα βυθισμένο σε συζητήσεις που επιδιώκουν να αναδιατυπώσουν την βασική ισότητα των φύλων ως πολιτισμική ανατροπή.
Αυτή η αντιστροφή δεν είναι μόνο ιδεολογική. Έχει συνέπειες στον πραγματικό κόσμο.
Ήδη, υπάρχουν αναφορές για τοπικές κυβερνητικές υπηρεσίες που καθυστερούν την εφαρμογή αναπτυξιακών προγραμμάτων με επίκεντρο τις γυναίκες.
Τα σχολεία σε αγροτικές περιοχές έχουν αρχίσει να ακυρώνουν εργαστήρια ευαισθητοποίησης για τα φύλα, φοβούμενα αντιδράσεις. Σε ορισμένες περιοχές, η τοπική αστυνομία φέρεται να έχει λάβει εντολή να «παρακολουθεί» τις ΜΚΟ που εργάζονται για την ενδυνάμωση των γυναικών.
Η σιωπή του Γιουνούς μπροστά σε όλα αυτά είναι ίσως το πιο ενοχλητικό στοιχείο του δράματος που εκτυλίσσεται.
Γνωστός παγκοσμίως για την πρωτοποριακή μικροχρηματοδότηση και την υποστήριξη της επιχειρηματικότητας από τη βάση – ειδικά για τις γυναίκες – ο Γιουνούς υπήρξε, μέχρι τώρα, σύμβολο της χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης.
Η πολιτική του άνοδος έγινε δεκτή με συγκρατημένη αισιοδοξία, ιδιαίτερα από εκείνους που πίστευαν ότι το ιστορικό του θα τον καθιστούσε σύμμαχο των δικαιωμάτων των γυναικών.
Αλλά η πολιτική εξουσίας, όπως πάντα, αποδεικνύεται ένας αδίστακτος δάσκαλος. Ο Γιουνούς βρίσκεται τώρα να περπατάει σε τεντωμένο σχοινί ανάμεσα στην τήρηση της κληρονομιάς του και στην προσαρμογή σε μια ολοένα και πιο θορυβώδη συντηρητική παράταξη που βλέπει τη νεωτερικότητα ως απειλή για την παράδοση.
Δεν πρόκειται απλώς για μια μάχη για μια ενιαία επιτροπή. Είναι ένα δημοψήφισμα για τις αξίες που θα διαμορφώσουν το μέλλον του Μπαγκλαντές.
Η στοχοποίηση των δικαιωμάτων των γυναικών είναι συχνά το καναρίνι στο ανθρακωρυχείο για ευρύτερες αυταρχικές παρορμήσεις.
Όταν καθεστώτα ή ισχυροί πολιτικοί παράγοντες επιδιώκουν να καταργήσουν την ισότητα των φύλων, σπάνια πρόκειται για μια μεμονωμένη κίνηση.