Οι χάρτες θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού της Ελλάδας είναι έτοιμοι από τους υπηρεσιακούς παράγοντες, αλλά δεν υποβάλλονται από την κυβέρνηση! Η κυβέρνηση προτίμησε να παραπεμφθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 21/12/2023 στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) για απουσία θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, με την απειλή επιβολής προστίμων πολλών εκατομμυρίων ημερησίως να επικρέμεται πάνω από το κεφάλι μας, παρά να παραδώσει τους χάρτες που έχουν ήδη ετοιμασθεί από τους υπηρεσιακούς παράγοντες!
Τάδε έφη ο αντιπρόεδρος της Continental Europe Energy Council (CEEC) και επί 20 χρόνια επικεφαλής της ΕΛ.ΠΕ. Γιάννης Γρηγορίου, σε μια αποστροφή του λόγου του, στη σημαντική ημερίδα για την ελληνική ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη) που διοργάνωσαν το Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ) με τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών (ΔΣΑ).
Η σημαντική αποκάλυψη έγινε στο πλαίσιο απάντησης του κ. Γρηγορίου σε ερωτήματα παρευρισκομένων, γιατί δεν υπήρχε στην ημερίδα – όπου μίλησε ο ανθός των ενασχολούμενων με το θέμα νομικών, πρώην υπουργών και ειδικών επιστημόνων στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο – εκπρόσωπος των υπουργείων Εξωτερικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας. «Ποιος θα έρθει από το υπουργείο, όταν οι χάρτες θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού είναι έτοιμοι από τους υπηρεσιακούς παράγοντες; Είναι απλά έτοιμοι. Δεν υποβάλλονται!» σημείωσε.
«Η ιστορία της ΑΟΖ είναι λίγο σαν το δράμα των Τεμπών»
Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός «για μια ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση» αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση του 2007 και αποτελεί ολιστική προσέγγιση όλων των πολιτικών της ΕΕ που αφορούν τη θάλασσα -αλιεία, Natura, ΑΠΕ(Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) κ.α. – για να αντληθεί το μεγαλύτερο κέρδος από τον θαλάσσιο χώρο, με τον μικρότερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Η οδηγία άρχισε να ισχύει το 2016 και τα κράτη-μέλη είχαν περιθώριο να καταθέσουν τα χωροταξικά τους έως το 2021. Επειδή, όμως, η κατάθεση θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού αφορά την κατάθεση θαλασσίων συνόρων, δηλαδή ΑΟΖ, η κυβέρνηση αποφάσισε να μην τον υποβάλλει και να βρεθεί στο ευρωπαϊκό δικαστήριο. Μάλιστα, την ίδια χρονιά λήξης της προθεσμίας κατάθεσης των σχεδίων θαλάσσιου χωροταξικού, η κυβέρνηση επέλεξε με επιστολή της προς τα Ηνωμένα Έθνη να αποκηρύξει επίσημα τον χάρτη της Σεβίλλης που αποδίδει στην Ελλάδα τη νόμιμη ΑΟΖ της. Ο χάρτης είχε παραγγελθεί από την ΕΕ το 1982. Τότε η Ευρωπαϊκή Ένωση ζήτησε από το πανεπιστήμιο της Σεβίλης να απεικονίσει τις ΑΟΖ των ευρωπαϊκών κρατών-μελών, σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, ώστε να γνωρίζει η ΕΕ τους κύριους θαλάσσιους χώρους της για αξιοποίηση και προστασία. Όπως σημείωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας – ΕΚΠΑ και πρώην υφυπουργός Εξωτερικών Γιάννης Βαληνάκης, «αυτόν τον χάρτη ανεπίσημα δεχόμασταν όλοι έως το 2021 ως χάρτη των διεκδικήσεων μας. Ήρθε η Ελλάδα μετά την κρίση του Ορούτζ Ρέϊς, τον Ιανουάριο 2021 και έστειλε επιστολή στα ΗΕ, όπου λέει ότι αυτός ο χάρτης είναι ιδιωτική πρωτοβουλία. Αποκηρύξαμε μόνοι μας, με επίσημη επιστολή στον ΟΗΕ, τον χάρτη, που σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο όριζε ότι κάθε νησάκι μας έχει δικαιώματα!»
Η Ελλάδα στον χάρτη της Σεβίλλης δικαιούται 500.000 τ. χλμ. θαλάσσιας ζώνης, τέσσερεις φορές την χερσαία έκταση του ελληνικού κράτους. Δυστυχώς, έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα στα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό – στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://maritime-spatial-planning.ec.europa.eu/countries/greece – η Ελλάδα εμφανίζει να έχει κυριαρχικά δικαιώματα στα 6 ν.μ., δηλαδή περίπου 92.095 ν.μ.! Οπως είπε ο κ. Βαληνάκης, «η ιστορία της ΑΟΖ είναι λίγο σαν το δράμα των Τεμπών. Κάθε φορά ψάχνουμε ποιος είναι αυτός που έκανε ή δεν έκανε ό,τι έπρεπε. Όταν τελειώσει αυτή η ιστορία θα δούμε πόσο κοντά ή μακρυά ήρθαμε στα 500.000 τ.χλμ.».
ADVERTISING
«Η Τουρκία, ως υποψήφιο προ ένταξη, υποχρεούται να εφαρμόσει το κοινοτικό κεκτημένο, άρα και τη συγκεκριμένη οδηγία»
Δημιουργεί η παραπομπή από την Κομισιόν στο ΔΕΕ νομικά δεδομένα, που μπορεί να αξιοποιήσει η Ελλάδα; Μπορούμε μέσω του ΔΕΕ να επιλύσουμε το θέμα της ΑΟΖ με βάση το διεθνές δίκαιο; Το θέμα απασχόλησε επί μακρόν τους νομικούς που παραβρέθηκαν. Ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, πρώην υφυπουργός και νυν βουλευτής της ΝΔ Άγγελος Συρίγος και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ και μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας Θεόδωρος Καρυώτης υποστήριξαν ότι το ΔΕΕ δεν μπορεί να επιλύσει το ζήτημα. Όπως χαρακτηριστικά είπε ο κ. Καρυώτης, « Ισπανία και Πορτογαλία τσακώνονται για την οριοθέτηση στον Ατλαντικό Ωκεανό και κανένας δεν σκέφτεται να πάει στο ΔΕΕ, διότι δεν έχει καμία σχέση με αυτά τα θέματα».
Από την πλευρά τους, ο καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου Αστέριος Πλιάκος και ο ειδικός σύμβουλος του ΙΕΝΕ σε θέματα ΑΟΖ Γεώργιος Ανθρακεύς, επιχειρηματολόγησαν ότι με την παραπομπή στο ΔΕΕ θα μπορούσαμε να αναδείξουμε τις ευθύνες της ΕΕ στην προστασία της ευρωπαϊκής ΑΟΖ – της οποίας μέρος είναι η ελληνική – και να αντλήσουμε δικαιώματα από μια τέτοια εξέλιξη. Όπως χαρακτηριστικά είπε ο κ. Πλιάκος «όταν τα κράτη δεσμεύονται από περιφερειακή ένωση, όπως η ΕΕ, τότε οι διαφωνίες λύνονται στο ΔΕΕ και όχι στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Εάν καταδικασθεί η Ελλάδα και πάλι δεν συμμορφωθεί, τότε θα αρχίσουν να πέφτουν πρόστιμα και είναι κρίμα και άδικο για ένα κυριαρχικό δικαίωμα, το οποίο θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε και να εκμεταλλευθούμε, να πληρώνουμε, διότι αρνούμαστε να το οριοθετήσουμε και να το επικαλεστούμε».
Οπως σημείωσε, η οδηγία της ΕΕ για τη Γαλάζια Ανάπτυξη, ορίζει τα κράτη να διαμορφώσουν τους σχετικούς χάρτες και τις συντεταγμένες. Όταν υπάρχουν κράτη που διεκδικούν αντίστοιχη αρμοδιότητα, τότε υποχρεωτικά συνεργάζονται οι εκατέρωθεν αρχές, για να προσδιορίσουν τις θαλάσσιες περιοχές. Η Τουρκία, ως υποψήφιο προ ένταξη κράτος, υποχρεούται να εφαρμόσει το κοινοτικό κεκτημένο, άρα και τη συγκεκριμένη οδηγία. «Εάν δεν υπάρχει καλοπροαίρετη διάθεση, τότε πάμε στο ΔΕΕ. Εκεί μπορεί να καταδικασθεί η Τουρκία για μη επίδειξη καλής πρόθεσης όσον αφορά στις συντεταγμένες. Είδα σε άρθρα Τούρκων ότι φοβούνται μήπως το κοινοτικό κεκτημένο τους οδηγήσει να επικυρώσουν τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας και να αναλάβουν ευθύνες και υποχρεώσεις που αγγίζουν το δύσκολο θέμα της οριοθέτησης ΑΟΖ στο Αιγαίο».
Ο κ. Πλιάκος προτείνει η Ελλάδα να κάνει καταγγελία στην Κομισιόν ότι η Τουρκία δεν αποδέχεται το ενωσιακό κεκτημένο. Το ΔΕΕ θα κληθεί να διαπιστώσει ποιος παρεμποδίζει την ολοκληρωμένη εφαρμογή της οδηγίας, μη καταβάλλοντας καλοπροαίρετη διάθεση για να λυθεί το θέμα της οριοθέτησης. Θα δουν τι λέει το διεθνές δίκαιο, η νομολογία του ΔΕΕ, η οδηγία.
«Η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να πει τί της ανήκει!» τόνισε ο κ. Ανθρακεύς. «Οσοι μιλούν για Χάγη και Αμβούργο ξεχνούν ότι όταν είσαι κράτος-μέλος σε μια περιφερειακή οντότητα, πηγαίνεις στα δικαστήρια της οντότητάς σου. Η σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας έγινε ευρωπαϊκό δίκαιο το 1998. Άρα η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να λειτουργήσει εντός της δικαιοταξίας του Λουξεμβούργου».
Προσφυγή Ελλάδας – Κύπρου στο ΔΕΕ για ορισμό ΑΟΖ
Ένα από τα θέματα που «έπεσε στο τραπέζι» των συζητήσεων της ημερίδας και στο οποίο υπήρξε ομοφωνία ήταν η αμοιβαία προσφυγή Ελλάδας – Κύπρου στο ΔΕΕ για τον ορισμό της ΑΟΖ τους.
«Η Ελλάδα έχει ξεκάθαρα σύνορα με την Κύπρο και πρέπει κάποια στιγμή να υπάρξει η οριοθέτηση, που δείχνει ξεκάθαρα ότι η θάλασσα ανήκει σε εμάς και η Τουρκία έχει ένα μικρό κομμάτι της ανατολικής Μεσογείου» σημείωσε ο κ. Καρυώτης. «Οι Τούρκοι δημιουργούν συνεχώς χάρτες και τώρα με το τουρκολυβικό μνημόνιο εμφανίζονται να χαρίζουν 39.000 τ.χλμ. ελληνικής ΑΟΖ στη Λιβύη, ενώ δεν έχουν θαλάσσια σύνορα με τη χώρα».
«Να προσφύγουμε από κοινού Ελλάδα – Κύπρος – Αίγυπτος στο Διεθνές Δικαστήριο», πρότεινε ο κ. Συρίγος «και να υποχρεώσουμε δια της προσφυγής να παρέμβει η Τουρκία. Να ζητήσουμε οριοθέτηση μεταξύ μας και εκ των πραγμάτων να υποχρεώσουμε την Τουρκία να παρέμβει.
Μπορούμε να το κάνουμε και μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου. Όμως, το πρόβλημα με την Τουρκία είναι πολύ ευρύτερο, διότι αμφισβητεί και περιοχή νοτίως της Κρήτης και γι αυτό θα ήταν καλό να είναι και η Αίγυπτος για να λυθεί συνολικά το πρόβλημα. Έτσι θα υποχρεώσουμε και τη Λιβύη να παρέμβει. Αυτή τη στιγμή έχουμε μια μεγάλη διεθνή διαφορά. Το τουρκολυβικό μνημόνιο είναι παράνομο, αλλά είναι πάνω στο τραπέζι. Για να παύσει να υπάρχει ή θα πρέπει κάποιο δικαστήριο να το κρίνει παράνομη, ή θα πρέπει μια από τις δυο χώρες που το έχουν υπογράψει, να αποχωρήσει. Εάν δεν συμβεί είτε το ένα είτε το άλλο, το παράνομο μνημόνιο θα συνεχίσει να είναι πάνω στο τράπεζι». Και σχολίασε ο κ. Καρυώτης, που συμμετείχε στις διαβουλεύσεις στην 3η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας και στην Αρχή των Θαλάσσιων Βυθών: «Η Τουρκία τη δεκαετία του 1980 είχε οροθετήσει ΑΟΖ με την τότε ΕΣΣΔ, με μέση γραμμή. Όταν ένα κράτος ανακηρύσσει ΑΟΖ, ανακηρύσσει για όλες τις περιοχές του. Επομένως η Τουρκία έχει ήδη ανακηρύξει ΑΟΖ στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος».
Οι διαπραγματεύσεις με τη Λιβύη που «πήγαν χαμένες»
Στις διαπραγματεύσεις με τη Λιβύη, που τελικά «πήγαν χαμένες», αναφέρθηκε ο κ. Βαληνάκης. Όπως αποκάλυψε, όταν ήταν υφυπουργός Εξωτερικών, είχε συναντηθεί εννέα φορές με τον Λίβυο ομόλογό τους και είχαν πλησιάσει πολύ κοντά σε διευθέτηση, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. «Βγήκε πρόσφατα η Λιβύη και είπε ότι κλείνει τον κόλπο της Σύρτης, που είναι 120 τ.χλμ.. Φυσικά αυτό είναι παράνομο, αλλά η Ιταλία δεν μίλησε, διότι πήρε ως αντιστάθμισμα το δικαίωμα να κλείσει τον κόλπο του Τάραντα. Όταν συνομιλούσα με τον ομόλογό μου επί Καντάφι, του είχα πει «Δεν με νοιάζει αν θα κλείσεις τον κόλπο της Σύρτης, αρκεί να αποδεχθείς την πλήρη επήρεια (σ.σ. αναγνώριση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ) της Γαύδου. Διότι η Λιβύη λειτουργεί όπως η Τουρκία. Δεν λαμβάνει υπόψη της τα νησιά, αλλά μόνον την απόσταση από την βόρεια Αφρική στην Τουρκία. Όμως, έπεσε η κυβέρνηση το 2009 και δεν συνεχίσθηκε η προσπάθεια, ενώ θα μπορούσε να κλείσει το κεφάλαιο με τη Λιβύη. Και το λέω αυτό διότι το 2010 η Λιβύη κατέθεσε έναν χάρτη και δυο εκδοχές. Στη μία με τη Γαύδο να συνυπολογίζεται και στην άλλη χωρίς τη Γαύδο. Αυτό σημαίνει ότι διαπραγματευόταν!»
Και σχολίασε σχετικά με την προσφυγή μας στο Διεθνές Δικαστήριο: «Εμείς λένε ότι το μόνο μας θέμα είναι η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Μα η Τουρκία βάζει 10 θέματα! Και ρωτώ: Πως θα καταφέρει η ελληνική πλευρά να πείσει την Τουρκία να παραιτηθεί από τις υπόλοιπες εννέα διεκδικήσεις της; Πως θα οριοθετήσει το διεθνές δικαστήριο, όταν η Τουρκία πει ότι οι 120 βραχονησίδες στο Αιγαίο είναι δικές της και όχι της Ελλάδας; Εάν 10 ή 20 βραχονησίδες αλλάξουν χέρια, θα αλλάξει τελείως ο χάρτης στο Αιγαίο. Πώς θα εμποδίσετε έναν διεθνή δικαστή να αποφασίσει εάν η Ψέριμος, το Αγαθονήσι, το Φαρμακονήσι είναι πράγματι γκρίζες ζώνες και ανήκουν στην Τουρκία ή είναι ελληνικά νησιά; Πολλές φορές οι διεθνείς δικαστές λειτουργούν με πολιτικά κριτήρια. Μην ξεχνάμε ότι η Τουρκία είχε χρηματίσει τον σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας του Τράμπ».
«Είναι αρκετά πράγματα που έχει πει η ΕΕ και εμείς τα έχουμε αποφύγει για πολιτικούς λόγους»
Την πλέον πρόσφατη οικονομική επενέργεια της άρνησής μας να ορίσουμε ΑΟΖ και του αυτοπεριορισμού μας στα 6 ν.μ. ανέδειξε ο κ. Συρίγος μιλώντας για τις πλωτές ανεμογεννήτριες, των οποίων πλεονεκτήματα είναι ότι αποφεύγεται η οπτική όχληση και τα προβλήματα με την ορνιθοπανίδα και τη κτηνοτροφία. «Το πρόβλημα μάς είναι ότι με βάση το σημερινό νομικό πλαίσιο δεν μπορούμε να τοποθετήσουμε ανεμογεννήτριες στο Αιγαίο, πέραν των χωρικών μας υδάτων, δηλαδή πέραν των 6 ναυτικών μιλίων, δηλ. περίπου 11 χλμ. Οπότε το μεγάλο πλεονέκτημα της μη οπτικής όχλησης χάνεται, διότι τις τοποθετείς εντός 11 χλμ. από τις ακτές. Μιλάμε για δάσος ανεμογεννητριών γύρω από κάθε νησί» είπε. Και συνέχισε: «Για να αξιοποιήσουμε την ενέργεια στο Αιγαίο, πρέπει να προχωρήσουμε σε κήρυξη ΑΟΖ. Φοβούμαι ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε τοποθέτηση ανεμογεννητριών, στα σωστά σημεία. Ο μεγαλύτερος φόβος μου είναι ότι κάποια στιγμή η Τουρκία θα προχωρήσει σε κήρυξη ΑΟΖ σε κάποια περιοχή, όπως π.χ. ανάμεσα στη Μήλο και την Τένεδο, κοντά στη Λήμνο και θα τοποθετήσει σε περιοχή, που νομίζουμε ότι είναι τμήμα της δικής μας υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, πλειάδα πλωτών ανεμογεννητριών, με σκοπό να αποκτήσει δικαιώματα που εμείς δεν θα έχουμε διεκδικήσει». Και πρόσθεσε σχετικά με την αλιεία: «Είναι αρκετά πράγματα που έχει πει η ΕΕ και εμείς τα έχουμε αποφύγει για πολιτικούς λόγους. Το 1992 με τον Κανονισμό 3760, η τότε ΕΟΚ προέτρεπε τα κράτη-μέλη να επεκτείνουν τις αλιευτικές τους ζώνες στα 12 ν.μ.. Επειδή όλα τα κράτη μέλη είχαν ήδη χωρικά ύδατα 12 ν.μ., ο κανονισμός, όπως ήταν διατυπωμένος, απευθυνόταν μόνον σε εμάς. Η Τουρκία είχε τότε διαμαρτυρηθεί στην ΕΟΚ. Ο ίδιος Κανονισμός επαναλήφθηκε το 2002, το 2014, ισχύει και σήμερα. Μας προτρέπουν συνεχώς να φτιάξουμε αλιευτική ζώνη 12 ν.μ. για να προστατεύουμε καλύτερα τους αλιευτικούς μας πόρους»…
Σε δυο κορυφαία Ευρωπαϊκά Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) – μέσω των οποίων η ΕΕ εμπλέκεται με τις αιτιάσεις της Τουρκίας – αναφέρθηκε ο Γιώργος Κρεμλής, διευθυντής ε.τ. της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και πρόεδρος της Σύμβασης Espoo και του Πρωτοκόλλου SEA: το καλώδιο EuroAsia που αποσκοπεί στη διασύνδεση Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας και Ευρώπης και θα είναι η μεγαλύτερη και βαθύτερη διασύνδεση στον κόσμο με διπολικό καλώδιο μήκους 2×900 km, που θα ποντιστεί στον πυθμένα της Μεσογείου σε βάθη μέχρι 3.000 μέτρων. Το άλλο έργο είναι το GREGY Project για την ηλεκτρική διασύνδεση Ευρώπης-Αιγύπτου. Τα έργα αυτά, όπως είπε, παρακάμπτουν το τουρκολυβικό μνημόνιο. Δεν μπορούν να μην το παρακάμψουν. Ο αγωγός EastMed δεν προχώρησε, λόγω των τουρκικών πιέσεων. Όμως, στα έργα νέας γενιάς, που είναι PCI, αυτό δεν είναι δυνατόν και προβλέπεται Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, που προϋποθέτει θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό. «Γι αυτό» πρόσθεσε «αξίζει η υπογραφή ενός συνυποσχετικού με την Κύπρο. Θα είναι εξαιρετικά σημαντικό,διότι εάν καθορισθεί ΑΟΖ Ελλάδας – Κύπρου, από την οποία περνά το EuroAsia, τότε θα περάσει και ο EastMed. Το τουρκολυβικό μνημόνιο έτσι θα αναδειχθεί ως διαφορά καθαρά ευρω-ενωσιακή. Το ίδιο ισχύει και για τις ζώνες αλιείας που είναι αρμοδιότητα του σκληρού πυρήνα του ευρω-ενωσιακού δικαίου. Πιστεύω ότι αξίζει να υποβάλλουμε μια τέτοια υπόθεση στο ΔΕΕ και να υπάρξει ένα τέτοιο συνυποσχετικό».
Εν κατακλείδι, όπως εύστοχα είπε ο Πρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του ΙΕΝΕ, κ. Κωστής Σταμπολής, η συζήτηση αυτή «ενδεχομένως να μην αρέσει σε ορισμένους, καθότι μπορεί να θεωρηθεί ότι υποσκάπτει την τρέχουσα εξωτερική πολιτική, ιδίως μετά την υπογραφή του Συμφώνου της Αθήνας με την Άγκυρα. Η προώθηση του θέματος της ΑΟΖ δημιουργεί δυσφορία σε όσους υποστηρίζουν μια τακτική επιλεκτικών υποχωρήσεων και κατευνασμού έναντι των σταθερών και εν πολλοίς παράλογων διεκδικήσεων της Τουρκίας εις βάρος της Ελλάδας».
Πηγή: Ενέργεια