Μετά την ιστορική εξέγερση του Ιουλίου 2024 και τη δραματική πτώση του καθεστώτος της Σεΐχη Χασίνα, ένα νέο κεφάλαιο πολιτικής ελπίδας φάνηκε να έχει ανατείλει στο Μπαγκλαντές. Στο επίκεντρο αυτής της ελπίδας βρισκόταν ο βραβευμένος με Νόμπελ Δρ. Μουχάμαντ Γιουνούς, ο οποίος είναι τώρα ο κύριος σύμβουλος της προσωρινής κυβέρνησης. Πιστεύεται ευρέως ότι η ισχυρή υποστήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες έπαιξε σημαντικό ρόλο στον διορισμό του.
Η προσωρινή κυβέρνηση με επικεφαλής τον Γιουνούς παρουσιάστηκε ως μια προοδευτική εναλλακτική λύση, υποσχόμενη μεταρρυθμίσεις, αξιοπρέπεια και διεθνή αναγνώριση. Ωστόσο, περισσότερο από ένα χρόνο μετά από αυτόν τον λεγόμενο «μετασχηματισμό», δεν έχει σημειωθεί καμία πρόοδος επί τόπου. Ούτε έχουν γίνει μεταρρυθμίσεις, ούτε έχει βελτιωθεί η κατάσταση της έννομης τάξης. Αντ’ αυτού, έχει αρχίσει να αναδύεται μια σιωπηλή εθνική κρίση – χιλιάδες άνθρωποι προσπαθούν να εγκαταλείψουν τη χώρα.
Ενώ κάποιοι εγκαταλείπουν τη χώρα νόμιμα, πολλοί επιλέγουν παράνομα μέσα. Και αυτό έχει οδηγήσει στη συνεχιζόμενη υποτίμηση και την παγκόσμια απόρριψη των διαβατηρίων του Μπαγκλαντές. Αυτό όχι μόνο έχει βλάψει τα διαβατήρια του Μπαγκλαντές, αλλά και έχει πληγεί η υπερηφάνεια των πολιτών του Μπαγκλαντές.
Από την Ινδία έως την Ινδονησία, από το Βιετνάμ έως την Ταϊλάνδη — ακόμη και το Τατζικιστάν, το οποίο κάποτε προσέφερε ηλεκτρονικές βίζες εντός μίας ώρας — οι κυβερνήσεις δυσκολεύουν τώρα την είσοδο των Μπαγκλαντεσιανών σε ξένες χώρες. Οι αρνήσεις έκδοσης βίζας, οι καθυστερήσεις και οι απαγορεύσεις έχουν γίνει ο κανόνας. Η κυβέρνηση κατηγορεί την εμπορία ανθρώπων και τις αποτυχίες της προηγούμενης κυβέρνησης. Ωστόσο, οι διπλωμάτες υποστηρίζουν ότι οι πραγματικοί λόγοι είναι η διπλωματική αδράνεια, η πολιτική αστάθεια και η έλλειψη νομιμότητας της κυβέρνησης.
Από τη μία πλευρά, η κυβέρνηση Γιουνούς μιλάει για «μεταρρυθμίσεις» και «δικαιοσύνη», ενώ από την άλλη πλευρά, υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με τις εκλογές. Αν και ο Γιουνούς έχει ζητήσει εκλογές τον Φεβρουάριο, το Εθνικό Κόμμα Πολιτών (NCP), ένα κόμμα που σχηματίστηκε από φοιτητές διαδηλωτές με τους οποίους λέγεται ότι είναι κοντά, θα ήθελε να αναβληθούν οι εκλογές.
- Διαφήμιση –
Σε αυτή τη σύγκρουση, τα διαβατήρια του Μπαγκλαντές έχουν περιέλθει σε μια τρομερή κρίση, προκαλώντας βάσανα σε εκατομμύρια ανθρώπους. Το διαβατήριο του Μπαγκλαντές δεν συμβολίζει πλέον την ευκαιρία, αλλά έχει πλέον γίνει μια υπενθύμιση των συντριμμένων φιλοδοξιών.
Διπλωματική Παράλυση και Διακρίσεις Διαβατηρίων
Η πρώτη μεγάλη αποτυχία της προσωρινής κυβέρνησης με επικεφαλής τον Γιουνούς ήταν στη διπλωματία. Αμέσως μετά την πολιτική αλλαγή τον Αύγουστο του 2024, η Ινδία, γείτονας του Μπαγκλαντές, σταμάτησε να εκδίδει τουριστικές βίζες σε πολίτες του Μπαγκλαντές. Ακόμα και μετά από ένα χρόνο, η απαγόρευση παραμένει σε ισχύ. Από τα σχεδόν 10 εκατομμύρια ξένους τουρίστες που επισκέφθηκαν την Ινδία από τον Απρίλιο του 2023 έως τον Μάρτιο του 2024, περισσότεροι από 2,1 εκατομμύρια ήταν πολίτες του Μπαγκλαντές.
Από την πτώση της κυβέρνησης στις 5 Αυγούστου 2024, έχουν εκδοθεί μόνο φοιτητικές και ιατρικές βίζες, και μάλιστα σε μικρούς αριθμούς. Και οι περιορισμοί στα ταξίδια προς την Ινδία έχουν ευρύτερες επιπτώσεις για τους πολίτες του Μπαγκλαντές. Για βίζες σε ευρωπαϊκές χώρες χωρίς πρεσβείες στο Μπαγκλαντές, συχνά απαιτείται ινδική βίζα διπλής εισόδου – αλλά και αυτή είναι πλέον δύσκολο να αποκτηθεί.
Η Ινδία λέει ότι αυτό γίνεται για λόγους ασφαλείας. Αλλά επίσης, η διπλωματική παρουσία της Ινδίας στο Μπαγκλαντές έχει μειωθεί από τον Αύγουστο του περασμένου έτους και δεν θα είναι δυνατό για την Ινδία να επανεκκινήσει πλήρως τις λειτουργίες έκδοσης βίζας χωρίς σταθερότητα στο Μπαγκλαντές. Περιορισμένες ιατρικές βίζες εκδίδονται για ανθρωπιστικούς λόγους.
Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση Γιουνούς δεν λαμβάνει αποτελεσματικές πρωτοβουλίες για την επίλυση αυτής της κατάστασης. Αντίθετα, ορισμένοι αξιωματούχοι του Υπουργικού Συμβουλίου Γιουνούς διεξάγουν αντιινδικές εκστρατείες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το θεμέλιο της διπλωματίας είναι η αμοιβαία εμπιστοσύνη και ο σεβασμός — δεν έχει καταφέρει να ανοικοδομήσει τις σχέσεις Ντάκα-Δελχί.
Παρά τις υποσχέσεις για διεθνή συνεργασία, η κρίση των διαβατηρίων επιδεινώνεται. Η Ινδονησία έχει επίσης σταματήσει τις βίζες κατά την άφιξη για τους πολίτες του Μπαγκλαντές με το πρόσχημα της εμπορίας ανθρώπων. Η επίσκεψη του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών της Ινδονησίας στη Ντάκα τον Ιούνιο δεν σημείωσε καμία πρόοδο στο θέμα.
Η Ταϊλάνδη, η οποία προηγουμένως εξέδιδε ηλεκτρονικές βίζες σε πολίτες του Μπαγκλαντές εντός μιας εβδομάδας, τώρα χρειάζεται 40-50 ημέρες για να επεξεργαστεί τις βίζες για τους πολίτες του Μπαγκλαντές.
Τα ΗΑΕ έχουν μειώσει τον αριθμό των βιζών που εκδίδουν σε πολίτες του Μπαγκλαντές. Κατά μέσο όρο, μόνο 30 έως 50 πολίτες του Μπαγκλαντές λαμβάνουν βίζες των ΗΑΕ την ημέρα.
Το Βιετνάμ έχει σταματήσει να εκδίδει τουριστικές βίζες σε πολίτες του Μπαγκλαντές. Η Ιταλία έχει περισσότερες από 60.000 αιτήσεις βίζας από το Μπαγκλαντές σε εκκρεμότητα. Αυτό αποκαλύπτει τη μείωση του σεβασμού που χαρακτηρίζει το διαβατήριο του Μπαγκλαντές.
Εμπορία Ανθρώπων: Μια Βολική Δικαιολογία;
Αξιωματούχοι του Μπαγκλαντές κατηγορούν την εμπορία ανθρώπων από το Μπαγκλαντές ως τον λόγο για τον οποίο άλλες κυβερνήσεις είναι επιφυλακτικές κατά την έκδοση θεωρήσεων. Ενώ η εμπορία ανθρώπων είναι πράγματι ένα σοβαρό πρόβλημα και άτομα και οργανισμοί καταχρώνται τα συστήματα θεωρήσεων, αυτά δεν είναι νέα προβλήματα που έχουν εμφανιστεί τελευταία. Γιατί λοιπόν η κυβέρνηση την φέρνει ξαφνικά στο προσκήνιο; Το πιο σημαντικό, αν οι αιτίες είναι γνωστές, γιατί είναι τόσο αδρανής;
Ο Σύμβουλος Εξωτερικών Υποθέσεων M. Touhid Hossain δήλωσε στα μέσα ενημέρωσης: «Σε πολλές περιπτώσεις, εμείς οι ίδιοι φταίμε… ο λαός μας, οι επιχειρήσεις μας». Ενώ η αυτοκριτική είναι απαραίτητη, η επίρριψη ευθυνών στους πολίτες κατά τη διάρκεια μιας εθνικής κρίσης είναι ανεύθυνη. Αυτή η μη εκλεγμένη κυβέρνηση που αυτοαποκαλείται «μεταρρυθμιστική» είχε την ευκαιρία να διορθώσει το σύστημα μετανάστευσης, να ρυθμίσει τις υπηρεσίες προσλήψεων και να εφαρμόσει μηχανισμούς επαλήθευσης εγγράφων. Αλλά δεν έχει κάνει τίποτα προς αυτή την κατεύθυνση. Ωστόσο, η μεταρρύθμιση αυτών των τομέων ήταν μέρος της υπόσχεσής της. Άλλωστε, τα βασικά εμβάσματα του Μπαγκλαντές προέρχονται από μετανάστες εργάτες – οι οποίοι τώρα υποφέρουν στα γραφεία μετανάστευσης λόγω των διαβατηρίων του Μπαγκλαντές.
Αυτές οι επιπλοκές υπάρχουν εδώ και χρόνια και τίποτα δεν έχει βελτιωθεί τον τελευταίο χρόνο. Η διαφθορά έχει εκτοξευθεί. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι αιτούντες από το Μπαγκλαντές θεωρούνται ολοένα και περισσότερο στα γκισέ βίζας ως απελπισμένοι και ανέντιμοι. Η κυβέρνηση Γιουνούς δεν κατάφερε να οικοδομήσει ισχυρές σχέσεις με τις χώρες προορισμού, να καταπολεμήσει ψευδείς αφηγήσεις ή να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη. Αυτό έχει οδηγήσει στην υποβάθμιση του διαβατηρίου του Μπαγκλαντές.
Μια κυβέρνηση με γνώμονα τις δημόσιες σχέσεις, κενό σε δράση
Όταν ο Γιουνούς ανέλαβε τα ηνία της προσωρινής κυβέρνησης πέρυσι, οι πολιτικοί αναλυτές τον είδαν ως στενά συνδεδεμένο με τη Δύση. Η αύρα του να είναι κάποιος νικητής του βραβείου Νόμπελ ενίσχυσε την εικόνα και τη νομιμότητά του. Αλλά η φήμη δεν υποκαθιστά την κυριαρχία, το Νόμπελ δεν αποτελεί εγγύηση διπλωματικών λύσεων και οι χαμογελαστές συνεντεύξεις Τύπου δεν φέρνουν διμερείς συμφωνίες.
Υπό αυτήν την κυβέρνηση, το Μπαγκλαντές έχει γίνει ένα ασταθές κράτος. Η ημερομηνία των τελικών εκλογών δεν έχει ακόμη ανακοινωθεί, αν και η κυβέρνηση λέει ότι θα διεξαχθούν τον Φεβρουάριο του 2025. Ενώ ορισμένα κόμματα του Μπαγκλαντές τάσσονται υπέρ των πρόωρων εκλογών, άλλα όχι. Το αποτέλεσμα ήταν ένα αδιέξοδο – καμία δημοκρατία, καμία εμπιστοσύνη. Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πότε θα διεξαχθούν στην πραγματικότητα οι εκλογές. Η κυβέρνηση Γιουνούς, η οποία υποσχέθηκε να διασφαλίσει ότι η αυταρχική διακυβέρνηση δεν θα επιστρέψει, χαρακτηρίζεται τώρα ως «φασιστική» από την εκδιωχθείσα πρωθυπουργό Σεΐχη Χασίνα επειδή απαγόρευσε τις δραστηριότητες της Ένωσης Αουάμι.
Η χώρα κατακλύζεται τώρα από την οχλοκρατία. Κατά συνέπεια, αρκετές δυτικές χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και ο Καναδάς, έχουν εκδώσει προειδοποίηση για όσους ταξιδεύουν στο Μπαγκλαντές.
Ο Γιουνούς και η τάξη των δωρητών ΜΚΟ μιλούν τη γλώσσα της δυτικής ρητορικής ανάπτυξης, αλλά αγνοούν την απογοήτευση του απλού λαού. Οικογένειες, επιχειρήσεις και όσοι χρειάζονται ιατρική περίθαλψη στην Ινδία έχουν κολλήσει χωρίς βίζα. Τα γραφεία του συμβούλου εξωτερικών υποθέσεων και του επικεφαλής συμβούλου είναι σιωπηλά. Οι επιχειρηματίες αντιμετωπίζουν επίσης μεγάλες απώλειες λόγω της κρίσης των διαβατηρίων.
Θα βελτιωθεί η κατάσταση;
Σύμφωνα με τον Δείκτη Διαβατηρίων, το Μπαγκλαντές κατατάσσεται 89ο, ισόβαθμο στην έβδομη πιο αδύναμη θέση στον κόσμο, μαζί με την Παλαιστίνη και την Ερυθραία. Χωρίς εκλογές, σταθερότητα ή πολιτική επίλυση, η ειρήνη φαίνεται απίθανη βραχυπρόθεσμα. Ακόμη και ο εκλογικός χάρτης πορείας παραμένει αβέβαιος.
Το μεγαλύτερο ελάττωμα της κυβέρνησης είναι η έλλειψη δημοκρατικής νομιμοποίησης – δεν εξελέγη. Η προσωρινή κυβέρνηση δεν λογοδοτεί στο κοινοβούλιο. Είναι υπόλογη μόνο σε ξένους δωρητές, «αναπτυξιακούς εταίρους» και σε μια χούφτα επιχειρηματίες-δικαιούχους — εκείνους που ευημερούν υπό αυτόν τον σιωπηλό αυταρχισμό.
Αλλά ο απλός Μπαγκλαντεσιανός πληρώνει το τίμημα — όχι μόνο μέσω απορρίψεων θεωρήσεων, αλλά και μέσω εθνικής ταπείνωσης. Πόσο ντροπή είναι ότι μια κυβέρνηση που δημιουργήθηκε στο όνομα της «μεταρρύθμισης» έχει οδηγήσει στη βαθύτερη παγκόσμια κρίση κινητικότητας που έχει δει το Μπαγκλαντές εδώ και μια δεκαετία.
Ο Γιουνούς κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης το 2006. Αλλά το 2025, ηγείται μιας χώρας που χάνει τη διεθνή αξιοπρέπεια με κάθε απορριπτόμενη θεώρηση. Ως αρχηγός κράτους, είναι καθήκον του να αποκαταστήσει τις δημοκρατικές πρακτικές και να εδραιώσει την πολιτική σταθερότητα, ώστε το Μπαγκλαντές να μπορεί να προχωρήσει με το κεφάλι ψηλά, ώστε οι πολίτες του να μην αντιμετωπίζουν ταπείνωση στα σημεία ελέγχου ξένης μετανάστευσης και η αξιοπιστία του διαβατηρίου να μην συνεχίσει να μειώνεται.