Τα πέντε ολέθρια λάθη που οδήγησαν στην σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών αποτυπώθηκαν κατά την μαραθώνια συνεδρίαση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής. Οι τέσσερις υπουργοί Μεταφορών και Υποδομών της τελευταίας δεκαετίας (Μ. Χρυσοχοϊδης, Χρ. Σπίρτζης, Κ. Καραμανλής, Γ. Γεραπετρίτης) και τα μέλη της κοινοβουλευτικής επιτροπής συζήτησαν επι σχεδόν 8 ώρες για πραγματικές αιτίες του δυστυχήματος, τις πολιτικές ευθύνες, τις διαχρονικές παθογένειες του σιδηροδρομικού δικτύου και τα προσκόμματα που καθυστέρησαν την υλοποίηση της σύμβασης 717 για το σύστημα τηλεδιοίκησης και σηματοδότησης. Επι της ουσίας όμως το κεντρικό συμπέρασμα – που δεν διαψεύστηκε από καμία κοινοβουλευτική πτέρυγα – για το τι πραγματικά συνέβη το μοιραίο βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου 2023 στον σιδηροδρομικό σταθμό της Λάρισας, την στιγμή που ο σταθμάρχης έδιωχνε την αμαξοστοιχία Intercity 62 προς Θεσσαλονίκη φαίνεται πως καταλήγει στο ότι παραβιάστηκαν τουλάχιστον 5 κρίσιμες δικλίδες ασφάλειας:
- Ο σταθμάρχης δεν χρησιμοποίηση το τοπικό σύστημα τηλεδιοίκησης αν και ο κανονισμός του ΟΣΕ προβλέπει υποχρεωτική αυτόματη χάραξη
- Απουσίαζαν αδικαιολόγητα, ο δεύτερος και ο τρίτος σταθμάρχης
- Δεν εφαρμόστηκε ο Γενικός Κανονισμός Κινήσεως του ΟΣΕ
- Παραβιάστηκε το πρωτόκολλο ασφάλειας που ορίζει τον τρόπο αναγγελίας των δρομολογίων
- Ο σταθμάρχης δεν βρισκόταν πάνω από τον πίνακα ελέγχου όπου θα μπορούσε για τουλάχιστον 12 λεπτά να δει ότι το τρένο κινούταν σε λάθος κατεύθυνση
Πέραν αυτού η συζήτηση επεκτάθηκε όπως ήταν αναμενόμενο και σε έναν διαγωνισμό επίρριψης πολιτικών ευθυνών.
Πάντως, κεντρικό πρόσωπο της συνεδρίασης ήταν ο τέως Υπουργός Μεταφορών και Υποδομών Κώστας Καραμανλής καθώς τοποθετήθηκε δημόσια για πρώτη φορά μετά το δυστύχημα και την παραίτησή του.
Ανάληψη ευθυνών
- Κ. Καραμανλής: Αναλαμβάνω τις ευθύνες που μου αναλογούν. Ιερό χρέος η αλήθεια
- Χρ. Σπίρτζης: Αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας όταν υπάρχουν
Η παραίτηση του κ. Καραμανλή και η προσέγγιση των πολιτικών ευθυνών αποτέλεσε ένα ακόμα πεδίο στο οποίο η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ επιχείρησαν να πάρουν θέση. Ο τέως υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κώστας Καραμανλής εμφανίστηκε ευθυγραμμισμένος με την κεντρική προσέγγιση του Μεγάρου Μαξίμου που από την πρώτη στιγμή αποδέχθηκε τις πολιτικές ευθύνες που αναλογούν σε κάθε κυβέρνηση όταν επι ημερών της συμβαίνει μια τραγωδία. Από την άλλη πλευρά ο κ. Σπίρτζης υπηρέτησε την πάγια τακτική του ΣΥΡΙΖΑ σύμφωνα με την οποία την περίοδο 2015 – 19 δεν έγινε το παραμικρό λάθος και οι όποιες παραλήψεις οφείλονται στην έλλειψη χρόνου.
Πιο αναλυτικά, ο κ. Καραμανλής στην εισαγωγική του τοποθέτηση τόνισε πως λίγες ώρες μετά την τραγωδία των Τεμπών υπέβαλε την παραίτησή του καθώς όπως είπε «στο τομέα της πολιτικής μου εποπτείας συνέβη μία ανείπωτη τραγωδία, γιατί έχω μάθει να είμαι πιστός στο καθήκον, να αναλαμβάνω την ευθύνη που μου αναλογεί και να σέβομαι τον ανθρώπινο πόνο. Ούτε είχα ούτε έχω κάποια εξάρτηση από κυβερνητική θέση». Απαντώντας παράλληλα στην κριτική του ΣΥΡΙΖΑ που τον κατηγόρησε ότι κρύβεται εξήγησε πως προτίμησε να τοποθετηθεί δημόσια στην Βουλή ενώπιον όλων των κομμάτων – και όχι σε κάποιον τηλεοπτικό σταθμό – και σε χρόνο που δεν θα προσβάλει το πένθος των συγγενών των θυμάτων. «Η επιλογή του χρόνου και του χώρου, λογοδοτεί στην πολιτική και στην προσωπική μου ηθική. Την ώρα του πένθους, οφείλουμε σεβασμό και σιωπή γι αυτό και σιώπησα. Αλλά ήταν υποχρέωσή μου σεβόμενος τους θεσμούς η πρώτη τοποθέτησή μου να γίνει εδώ στο εθνικό κοινοβούλιο» σημείωσε χαρακτηριστικά.
Από την άλλη πλευρά ο κ. Χρήστος Σπίρτζης απέφυγε όχι μόνο απέφυγε να αναλάβει τις όποιες πολιτικές ευθύνες του αναλογούν για το γεγονός ότι δεν κατάφερε επι των ημερών του να ολοκληρώσει την σύμβαση 717 για την εγκατάσταση τηλεδιοίκησης και σηματοδότησης αλλά προχώρησε ακόμα ένα βήμα εκτιμώντας ότι δεν υπάρχει καμία ευθύνη που τον βαραίνει. «Εμείς έχουμε μάθει να αναλαμβάνουμε και πολιτικές ευθύνες και προσωποποιημένες ευθύνες – το είπα και στην πρωτομιλία μου – εάν υπάρχουν, αλλά αυτές δεν θα είναι στη λογική της προπαγάνδας σας για να μας βάλετε στο κάδρο» ανέφερε.
Η σύμβαση 717 και η μάχη των ποσοστών
Βασικό αντικείμενο συζήτησης για το οποίο κλήθηκαν αν συνεδριάσουν τα μέλη της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας αποτέλεσε η σύμβαση 717 για τα συστήματα σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης στο σιδηροδρομικό δίκτυο. Πρόκειται για την σύβαση που υπογράφηκε τον Σεπτέμβριο του 2014 από τον τότε υπουργό Μεταφορών και Υποδομών Μιχάλη Χρυσοχοϊδη της κυβέρνησης Σαμαρά. Λόγω της κρισιμότητάς της – μιας και αφορούσε την ασφάλεια των μεταφορών – ορίστηκε ότι πρέπει να ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο του 2016. Ωστόσο, 7 χρόνια μετά το έργο παραμένει υπο εκτέλεση. Η συγκεκριμένη σύμβαση αποτελεί και το βασικό σημείο κριτικής της θητείας του κ. Σπίρτζη στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Επι ημερών του έπρεπε να παραδοθεί το έργο, ώστε το σιδηροδρομικό δίκτυο να αποκτήσει ευρωπαϊκών προδιαγραφών σύστημα ασφάλειας. Όμως, αντί παραλαβής ο κ. Σπίρτζης προχώρησε σε 6 παρατάσεις ώστε να μεταβιβάσει την υποχρέωση στην επόμενη κυβέρνηση. Ο ίδιος υποστήριξε πως δεν ευθύνεται για την καθυστέρηση καθώς η σύμβαση ήταν «κακή» και «πλημμελής». Από την άλλη πλευρά ωστόσο ο κ. Χρυσοχοϊδης τόνισε ότι πριν από την υπογραφή της έλαβε το «πράσινο φώς» του Ελεγκτικού Συνεδρίου ενώ αναρωτήθηκε: «γιατί ο κ. Σπίτζης παρέτεινε έξι φορές μια σύμβαση που θεωρούσε κακή;». Η κόντρα επεκτάθηκε και στο ζήτημα των ποσοστών υλοποίησης καθώς ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ απέτυχαν για μια ακόμα φορά να συμφωνήσουν στον τρόπο που εκτελούνται τα δημόσια έργα. Ο κ. Σπίρτζης υποστήριξε πως παρέδωσε στον διάδοχό του Κ. Καραμανλή το 2019 το σιδηροδρομικό δίκτυο με εκτελεσμένο το 72% των έργων που προβλέπει η σύμβαση 717. Επιχειρώντας να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς του – μιας και δεν κατέθεσε τα σχετικά πρωτόκολλα παραλαβής – υποστήριξε πως τα ποσοστά απορρόφησης των χρηματοδοτήσεων αντιστοιχούν στα ποσοστά πραγματικής υαλοποίησης του έργου. Από την άλλη πλευρά ο κ. Καραμανλής εμφάνισε ενώπιον των μελών της Επιτροπής πρωτόκολλα διοικητικής παραλαβής προς χρήση σύμφωνα με τα οποία το 2019 η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ παρέδωσε εκτελεσμένο μόλις το 18% της σύμβασης. «Παραδόθηκαν 17 από τους 52 σταθμούς, δηλαδή ποσοστό 32,69%, όμως οι μισοί από αυτούς τους σταθμούς δεν μπορούσαν να τεθούν σε λειτουργία. Σε αυτό το παραδοτέο υπήρχαν λοιπόν αστοχίες. Αποτέλεσμα ήταν ότι σημαντικό μέρος κληθήκαμε εμείς και το ανακατασκευάσαμε» σημείωσε χαρακτηριστικά.
Τηλεδιοίκηση και αυτόματο σύστημα χάραξης πορείας – Κόντρα για τους τεχνικούς όρους και όχι για την ουσία
Κεντρικό αντικείμενο της κόντρας κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης αποτελεί και το σύστημα δικλείδων ασφάλειας που διαθέτει ο σιδηροδρομικός σταθμός της Λάρισας. Αν και η συζήτηση έχει μετατοπιστεί αρκετά από το σημείο που βρισκόταν πριν από μια εβδομάδα καθώς και οι δύο πλευρές φαίνεται να αποδέχονται ότι ο σταθμός δεν ήταν «τυφλός» αλλά διαθέτει κάποιου είδους αυτοματοποιημένες λειτουργίες ασφάλειας παρά ταύτα η διαφωνία για την ορθή ορολογία των υφιστάμενων συστημάτων είναι αρκετή για να συντηρηθεί η πολιτική σύγκρουση. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι ο πίνακας αυτοματοποιημένης χάραξης λειτουργεί ως τοπικό σύστημα τηλεδιοίκησης που επιτρέπει την εξ αποστάσεως παρακολούθηση της πορείας των τρένων για διάστημα 8,5 χλμ (5,5 χλμ προς Βορρά και 3 προς Νότο). Από την άλλη πλευρά ο ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει ότι τηλεδιοίκηση είναι ένα «υπερκείμενο κέντρο» που παραμένει υπο κατασκευή. Την ώρα μάλιστα που συνεδρίαζε η Επιτροπη Θεσμών και Διαφάνειας ο κ. Αλέξης Τσίπρας επισκέφθηκε αιφνιδιαστικά τον σταθμό της Λάρισας για να δείξει πως η αίθουσα τηλεδιοιήκησης παραμένει υπο κατασκευή.
Τα ψέματα της αντιπολίτευσης για την τραγωδία στα Τέμπη
Απαντώντας ο Υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης κατηγόρησε τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης για πολιτική εκμετάλλευση της τραγωδίας . «Αμφισβητείτε ότι στον σταθμό Λάρισας γίνεται αυτόματη χάραξη και ότι για 8,5 χλμ ο σταθμάρχης θα μπορούσε παρακολουθεί την πορεία του τρένου. Δέχεστε να πάμε μαζί να το δούμε; Παρακαλώ όλους τους εκπροσώπους της Βουλής να πάμε να το δούμε», είπε ο υπουργός για να σχολιάσει πως ο κ. Τσίπρας «πήγε εκεί όπου θα γίνει τον Σεπτέμβριο η υπερτοπική τηλεδιοίκηση αντί να πάει στον τοπικό σταθμό τηλεδιοίκησης που λειτουργούσε το μοιραίο βράδυ και θα μπορούσε να γίνει η αυτόματη χάραξη. Όταν κάποιος πηγαίνει στην Λάρισα και αποφεύγει να επισκεφθεί την αίθουσα που λήφθηκαν οι μοιραίες αποφάσεις το βράδυ της τραγωδίας επιτρέψτε μου να πω ότι είναι κίνηση πολιτική και όχι ουσίας» . «Ο κ. Τσίπρας πήγε εκεί που από την φωτιά του 2015 είχε υποβαθμιστεί το σύστημα και δεν μπορούσε να γίνει αυτόματη χάραξη. Αυτόματη χάραξη μπορούσε να γίνει από τον τοπικό σταθμό τον οποίο ο κ. Τσίπρας δεν επισκέφθηκε» πρόσθεσε ο ίδιος. Ο κ. Γεραπετρίτης επανέλαβε ότι οι αναφορές του στο τοπικό σύστημα τηλεδιοίκησης αφορούν «τον πίνακα που επιτρέπει την αυτόματη χάραξη και την παρακολούθηση του τρένου για 8,5 χλμ. Πως αλλιώς να το πω. Το είπα σε όλους τους τόνους. Ανάβουν τα φωτακια στον πίνακα και ο σταθμάρχης παρακολουθεί την πορεία του τρένου για 8,5 χλμ»
Ο Υπουργός κατέθεσε μάλιστα έγγραφα που δείχνουν ότι την 28η Φεβρουαρίου όλα τα δρομολόγια που ξεκίνησαν από τον σταθμό Λαρίσης πήραν αυτόματη χάραξη εκτός απ το μοιραίο τρένο το οποίο ο συγκεκριμένος σταθμάρχης προτίμησε, παραβιάζοντας τον κανονισμό, να το θέσει σε χειροκίνητη πορεία.
Οι δικλίδες ασφαλείας που δεν εφαρμόστηκαν στις 28 Φεβρουαρίου
Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων ή ΣΥΡΙΖΑ;
Η συζήτηση στην Επιτροπή επεκτάθηκε και στην λειτουργία της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων καθώς η ενέργειά της να ζητήσει την απόσυρση όλων των σταθμαρχών και κλειδούχων που αποφοίτησαν πρόσφατα από την σχετική σχολή αν και το πρόγραμμα σπουδών το είχε εγκρίνει η ίδια η αρχή χαρακτηρίστηκε ετεροχρονισμένη. Παράλληλα επανήλθαν στην επικαιρότητα παλαιότερες καταγγελίες σύμφωνα με τις οποίες η επικεφαλής της αρχής κα Ιωάννα Τσιαπαρίκου συνδέεται πολιτικά με τον ΣΥΡΙΖΑ και τον κ Σπίρτζη ενώ ο αντιπρόεδρος της αρχής ήταν υποψήφιος βουλευτής των ΑΝΕΛ.
Ο κ. Σπίρτζης και οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ έσπευσαν να υπεραπιστούν τα στελέχη της ΡΑΣ μιλωντας για δολοφονία χαρακτήρων.
Από την πλευρά του ο κ. Γεραπετρίτης υποστήριξε πως οποιαδήποτε παρέμβαση της κυβέρνησης για αλλαγή των μελών της διοίκησης της ΡΑΣ τα οποία είχαν τοποθετηθεί επι ΣΥΡΙΖΑ θα θεωρούταν ευθεία παρέμβαση σε ανεξάρτητη αρχή.
Ο τέως υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κ. Καραμανλής τοποθετήθηκε για την ουσία της υπόθεσης εξηγώντας πως «Η ΡΑΣ δεν είναι απλά ρυθμιστής των αγορών σιδηροδρόμων αλλά ο ρυθμιστής της ασφάλειας σύμφωνα με το νόμο. Αν κάποιος έπρεπε να μας ενημερώσει για την ασφάλεια των δικτύων αυτός ο κάποιος ήταν η ΡΑΣ. Αυτό προβλέπει ο νόμος που ψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν κατηγορώ τη διοίκηση της ΡΑΣ σας λέω ποιες είναι οι αρμοδιότητες της ρυθμιστικής αρχής. Είναι ξεκάθαρο τι κάνει η ΡΑΣ και τι το υπουργείο».
Σταθμάρχης ρουσφέτι ή fake news;
Και γι αυτή την επιμέρους πτυχή της υπόθεσης υπάρχει σαφής μετατόπηση της συζήτησης. Αρχικά οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ υιοθετώντας έωλους ισχυρισμούς του διαδικτύου έσπευσαν να υποστηρίξουν ότι ο μοιραίος σταθμάρχης «πήρε την δουλειά» μετά από παρέμβαση «γαλάζιου» βουλευτή της περιοχής. Σήμερα ισχυρίζονται πως τοποθετήθηκε μεν ακολουθώντας την διαδικασία της κινητικότητας ισχυρίζονται όμως πως για χάρη του άλλαξαν τα ηλικιακά όρια.
«Ακούστηκε ότι ο σταθμάρχης προσλήφθηκε με ρουσφέτι. Ειλικρινά δεν κατανοώ πως επιχειρείτε να δημιουργήσετε εντυπώσεις με αυτό το θέμα. Ανοίξαμε 18 θέσεις με κινητικότητα και εκδήλωσαν ενδιαφέρον μόλις 2 άτομα. Τι ρουσφέτι είναι αυτό;» ανέφερε αρχικά ο κ. Καραμανλής για να εξηγήσει πως η πολιτική παρέμβαση θα είχε νόημα εάν τις 18 θέσεις διεκδικούσαν περισσότεροι υποψήφιοι. Παράλληλα, τόνισε πως ο νόμος περι κινητικότητας αλλά και ο κανονισμός του ΟΣΕ δεν θέτει ηλικιακό όριο. Από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ ο κ. Γιάννης Ραγκούσης υποστήριξε πως το ηλικιακό όριο για μετατάξεις είναι τα 48 έτη ενώ πρόσθεσε ότι ο κανονισμός του ΟΣΕ τροποποιήθηκε μετά την τοποθέτηση του σταθμάρχη στη Λάρισα.