Σε μια εξέλιξη ιστορικής σημασίας, η Ελλάδα προχώρησε για πρώτη φορά στην επίσημη αποτύπωση των απώτατων δυνητικών εξωτερικών ορίων της υφαλοκρηπίδας της, μέσα από τον Εθνικό Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό. Πρόκειται για μια θεσμική πράξη με σαφές γεωπολιτικό, νομικό και ενεργειακό αποτύπωμα, που εντάσσεται σε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική ενίσχυσης της εθνικής κυριαρχίας στη θάλασσα.
Τι είναι ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός και γιατί έχει σημασία
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός αποτελεί εργαλείο στρατηγικής διαχείρισης του θαλάσσιου χώρου, προβλεπόμενο από την ευρωπαϊκή Οδηγία 2014/89/ΕΕ. Για την Ελλάδα, η κατάρτισή του υπερβαίνει το πλαίσιο μιας τεχνοκρατικής διαδικασίας. Μέσα από αυτόν, η χώρα αποτυπώνει με τρόπο συστηματικό όλες τις θαλάσσιες ζώνες στις οποίες ασκεί ή προτίθεται να ασκήσει κυριαρχικά δικαιώματα: χωρικά ύδατα, συνορεύουσα ζώνη, αποκλειστική οικονομική ζώνη και υφαλοκρηπίδα. Για πρώτη φορά, αποτυπώνονται σε χάρτη και επίσημο κρατικό έγγραφο τα απώτατα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας χαραγμένα με τη μεθοδολογία της μέσης γραμμής.
Η υφαλοκρηπίδα υπάρχει εξυπαρχής και αυτοδικαίως
Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, και ειδικότερα τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), η υφαλοκρηπίδα υφίσταται ipso facto και ab initio – δηλαδή αυτοδικαίως και εξυπαρχής. Δεν απαιτείται καμία πράξη ανακήρυξης ή συμφωνία για την ύπαρξή της. Το παράκτιο κράτος διαθέτει κυριαρχικά δικαιώματα στον βυθό και το υπέδαφος πέραν των χωρικών του υδάτων, ακόμη και αν δεν έχει υπάρξει επίσημη οριοθέτηση. Η Ελλάδα, ως κράτος μέλος της UNCLOS, εφαρμόζει πλήρως αυτή τη νομική αρχή. Με την αποτύπωση των εξωτερικών ορίων στον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, δεν δημιουργεί νέα δικαιώματα, αλλά κατοχυρώνει αυτά που ήδη προβλέπονται από τη διεθνή έννομη τάξη.
Νομική θωράκιση και γεωπολιτικό μήνυμα
Η αποτύπωση των εξωτερικών ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας αποκτά διπλή σημασία: αφενός εδραιώνει, με επίσημο κρατικό έγγραφο, τη νομική θέση της Ελλάδας ως προς την έκταση των θαλάσσιων ζωνών της· αφετέρου στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση για το πού φθάνουν τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Είναι ένα κείμενο που δημιουργεί πολιτικό τεκμήριο, ενισχύει τη νομική επιχειρηματολογία έναντι τρίτων κρατών, και μπορεί να αποτελέσει αναφορά σε ενδεχόμενη διεθνή δικαστική διαδικασία ή σε διαπραγματεύσεις οριοθέτησης.
Ανάσχεση της αναθεωρητικής ρητορικής
Η χαρτογράφηση των εξωτερικών ορίων λειτουργεί αποτρεπτικά έναντι αναθεωρητικών προσεγγίσεων, όπως αυτή της Τουρκίας, η οποία αρνείται να αναγνωρίσει πλήρη επήρεια σε ελληνικά νησιά όπως το Καστελλόριζο, τη Ρόδο, την Κάρπαθο ή την Κρήτη. Παράλληλα, αποδομεί νομικά και γεωγραφικά το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019, το οποίο χαράσσει θαλάσσια σύνορα αγνοώντας πλήρως την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Η Ελλάδα, μέσω του Χωροταξικού Σχεδιασμού, επανέρχεται σε θεσμική βάση και δηλώνει ξεκάθαρα ότι δεν θα αποδεχτεί τετελεσμένα εκτός του πλαισίου του διεθνούς δικαίου.
Ενεργειακοί πόροι και οικονομικές δυνατότητες
Η αποτύπωση των ορίων δεν έχει μόνο νομικό ή γεωπολιτικό βάρος. Αποτελεί και τη βάση για την αξιοποίηση του εθνικού πλούτου. Οι θαλάσσιες ζώνες στις οποίες η Ελλάδα ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα ενδέχεται να περιλαμβάνουν ενεργειακούς και φυσικούς πόρους, όπως κοιτάσματα υδρογονανθράκων, δυνατότητες εγκατάστασης υπεράκτιων αιολικών πάρκων, θαλάσσιες διασυνδέσεις και δίκτυα υποδομών. Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός προσφέρει το θεσμικό πλαίσιο για να προσελκυστούν επενδύσεις, να προστατευθεί το περιβάλλον και να προχωρήσουν στρατηγικά έργα υποδομής.
Η νέα βάση της εθνικής θαλάσσιας πολιτικής
Το γεγονός ότι η αποτύπωση αυτή εντάσσεται σε επίσημο κρατικό σχεδιασμό προσδίδει διαχρονικό χαρακτήρα στις ελληνικές θέσεις. Δεν πρόκειται για προεκλογική εξαγγελία, μονομερή ενέργεια ή συμβολική πράξη. Είναι η βάση πάνω στην οποία οικοδομείται η νέα ελληνική θαλάσσια πολιτική, σε απόλυτη συμμόρφωση με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και με ξεκάθαρο στρατηγικό ορίζοντα. Σε έναν κόσμο όπου η θάλασσα δεν είναι απλώς πεδίο εμπορίου ή τουρισμού, αλλά και διακύβευμα ισχύος και πόρων, η Ελλάδα ορίζει με θεσμική ακρίβεια το τι της ανήκει.