Στις 23 Οκτωβρίου, το Πακιστάν θα γιορτάσει μια ακόμη ζοφερή επέτειο – όχι μια επέτειο θριάμβου ή εθνικής σκέψης, αλλά ενός εγκλήματος που αποκάλυψε την ηθική σήψη στην καρδιά του κρατικού μηχανισμού του.
Θα συμπληρωθούν τρία χρόνια από τότε που ο ερευνητής δημοσιογράφος Αρσάντ Σαρίφ πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε στο Κατζιάντο της Κένυας, σε αυτό που η αστυνομία της Κένυας περιέγραψε ως «περίπτωση λανθασμένης ταυτότητας». Αλλά για όποιον είναι έστω και λίγο εξοικειωμένος με το ιστορικό του Πακιστάν στη φίμωση της διαφωνίας, αυτή η εξήγηση ήταν τόσο κούφια όσο και προβλέψιμη.
Η δολοφονία του Σαρίφ δεν ήταν μια τυχαία τραγωδία. Ήταν μια ψυχρή, σκόπιμη πράξη – μια δολοφονία μεταμφιεσμένη σε ατύχημα, που πραγματοποιήθηκε υπό τη σκιά του εκτεταμένου στρατιωτικού μηχανισμού πληροφοριών του Πακιστάν.
Ήταν το αναπόφευκτο αποτέλεσμα ενός κράτους που αντιμετωπίζει τη δημοσιογραφία ως προδοσία και την αποκάλυψη της αλήθειας ως έγκλημα άξιο θανάτου.
Από αναζητητής της αλήθειας σε εχθρό του κράτους
Ο Αρσάντ Σαρίφ δεν ήταν απλώς ένας δημοσιογράφος. Ήταν ένας χρονικογράφος της παρακμής του Πακιστάν – της διαφθοράς, της στρατιωτικής χειραγώγησης και της πολιτικής απάτης.
Οι έρευνές του αποκάλυπταν συστηματικά τα υποκείμενα της εξουσίας σε μια χώρα όπου οι στρατηγοί κυβερνούν πίσω από την κουρτίνα και οι πολιτικοί χρησιμεύουν ως αναλώσιμα στηρίγματα τους.
Όταν η κυβέρνηση του Ιμράν Καν ανατράπηκε τον Απρίλιο του 2022 μέσω ψήφου δυσπιστίας, το ρεπορτάζ του Σαρίφ έδειχνε προς το αόρατο χέρι που καθοδηγούσε αυτή την πολιτική αναταραχή – τον Πακιστανικό Στρατό, με επικεφαλής τότε τον Στρατηγό Καμάρ Τζαβέντ Μπάτζουα, και τον αρχηγό των Δια-Υπηρεσιακών Πληροφοριών (ISI), Αντιστράτηγο Ναντίμ Αντζούμ.
Η εκπομπή του “Woh Kon Tha”, που προβλήθηκε στο ARY News, αμφισβήτησε τον ρόλο του στρατού στην εκδίωξη του Καν και διέλυσε την προσεκτικά κατασκευασμένη ψευδαίσθηση ουδετερότητας που προσπαθούσε να διατηρήσει ο στρατός.
Αυτή η εκπομπή σηματοδότησε την αρχή του τέλους του Σαρίφ.
Λίγο αργότερα, άρχισε να δέχεται απειλές από τον εκπρόσωπο του στρατού Σαφίκ Μαλίκ και αξιωματικούς του DGISPR. Σύμφωνα με τη μητέρα του, αυτές οι απειλές ήταν ωμές: σταμάτα να μιλάς ή θα αντιμετωπίσεις “τρομερές συνέπειες”.
Μέχρι τον Αύγουστο του 2022, καθώς ένα κύμα υποθέσεων για στασιασμό και πρωτοβουλίες εναντίον του κατατέθηκαν — καθεμία από τις οποίες τον κατηγορούσε για «διασπορά ψευδούς προπαγάνδας κατά των Πακιστανικών Ενόπλων Δυνάμεων» — ο Arshad δεν είχε άλλη επιλογή από το να φύγει. Πρώτα πήγε στο Ντουμπάι, αλλά ακόμη και εκεί, δεν ήταν ασφαλής.
Η σύζυγός του, η Somiya, αργότερα κατέθεσε ότι η βίζα του ακυρώθηκε απότομα με «τη συνενοχή της στρατιωτικής ηγεσίας του Πακιστάν», αναγκάζοντάς τον να δραπετεύσει στην Κένυα. Εκεί ήταν που οι δολοφόνοι του τελικά τον πρόλαβαν.
Η δολοφονία και η φάρσα της «λανθασμένης ταυτότητας»
Στις 23 Οκτωβρίου 2022, ο Sharif πυροβολήθηκε θανάσιμα από την κενυατική αστυνομία σε ένα σημείο ελέγχου στην κομητεία Kajiado. Οι κενυατικές αρχές ισχυρίστηκαν ότι το αυτοκίνητό του ταίριαζε με την περιγραφή ενός κλεμμένου οχήματος και ότι η αστυνομία «κατά λάθος» άνοιξε πυρ.
Η ιστορία κατέρρευσε σχεδόν αμέσως. Οι μαρτυρίες αυτόπτων μαρτύρων, τα βαλλιστικά στοιχεία και οι αντικρουόμενες αστυνομικές καταθέσεις έδιναν μια εικόνα όχι σύγχυσης, αλλά ακρίβειας. Ο Sharif πυροβολήθηκε στο κεφάλι και το στήθος — στοχευμένα πυρά, όχι αδέσποτες σφαίρες.
Το iPad και το τηλέφωνό του κατασχέθηκαν, οι κινήσεις του παρακολουθούνταν στενά. Ακόμα και η ίδια η έκθεση διερεύνησης γεγονότων της πακιστανικής κυβέρνησης, που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο, παραδέχτηκε το προφανές: επρόκειτο για μια «σχεδιασμένη και στοχευμένη δολοφονία» που πραγματοποιήθηκε από «υπερεθνικούς παράγοντες» – διπλωματική γλώσσα για μια επιχείρηση που σχεδιάστηκε πέρα από τα σύνορα της Κένυας, σχεδόν σίγουρα από τις ίδιες τις υπηρεσίες πληροφοριών του Πακιστάν.
Παρά αυτό το καταδικαστικό συμπέρασμα, οι δράστες δεν κατονομάστηκαν ποτέ, δεν συνελήφθησαν ποτέ, δεν ανακρίθηκαν ποτέ.
Οι έρευνες της κυβέρνησης ήταν γραφειοκρατικό θέατρο – άδειες επιτροπές, άχρηστες έρευνες και ατελείωτες αναφορές που είχαν σχεδιαστεί για να συγκαλύψουν, όχι να αποκαλύψουν.
Η κραυγή της μητέρας για δικαιοσύνη — και η σιωπή του κράτους
Ίσως η πιο στοιχειωτική φωνή σε αυτή την τραγωδία ήταν αυτή της μητέρας του Arshad, η οποία έγραψε απευθείας στον Πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Πακιστάν, κατηγορώντας τον Στρατηγό Bajwa, τον επικεφαλής της ISI Nadeem Anjum και άλλους ανώτερους αξιωματικούς ότι ενορχήστρωσαν μια «στοχευμένη, προμελετημένη, σχεδιασμένη και υπολογισμένη δολοφονία».
Οι επιστολές της, γεμάτες θλίψη και οργή, περιγράφουν τη συστηματική εκστρατεία εκφοβισμού που οδήγησε τον γιο της από το Πακιστάν στον τάφο του στην Κένυα.
Ωστόσο, δεν έχει καταγραφεί ούτε ένα FIR με βάση την καταγγελία της. Κανένας αξιωματούχος δεν έχει λογοδοτήσει. Κανένας στρατιώτης, αξιωματικός πληροφοριών ή υπουργός της κυβέρνησης δεν έχει αντιμετωπίσει έστω και συμβολική τιμωρία.
Αντίθετα, η δικαστική εξουσία του Πακιστάν — που κάποτε περιγραφόταν ως το τελευταίο καταφύγιο της δικαιοσύνης — έχει επιλέξει τη συνενοχή μέσω της σιωπής. Ο Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση και το υπουργείο Εσωτερικών έχουν γυρίσει την πλάτη, η αδιαφορία τους αδιαχώριστη από την ενοχή.
Ένα κράτος που κυνηγάει τους δικούς του
Αυτό που συνέβη στον Αρσάντ Σαρίφ δεν είναι μια ανωμαλία – είναι ένα σύμπτωμα της συστηματικής διεθνικής καταστολής του Πακιστάν, μιας πρακτικής που επεκτείνει την εγχώρια λογοκρισία της χώρας στην εξορία.
Αντιφρονούντες, δημοσιογράφοι και ακτιβιστές που φεύγουν από διώξεις στην πατρίδα τους, καταδιώκονται στο εξωτερικό από τις ίδιες δυνάμεις από τις οποίες διέφυγαν.
Η υπόθεση του Σαρίφ αντικατοπτρίζει ένα ζοφερό μοτίβο: τη στοχοποίηση εξόριστων επικριτών μέσω εκφοβισμού, παρακολούθησης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, δολοφονίας.
Αυτές οι επιχειρήσεις βασίζονται στα διπλωματικά και μυστικά δίκτυα του Πακιστάν στο εξωτερικό, εκμεταλλευόμενοι τους φιλικούς δεσμούς με χώρες υποδοχής, όπως τα ΗΑΕ, για να επιβάλουν απελάσεις, να ανακαλέσουν βίζες ή να διευκολύνουν την μυστική παρακολούθηση.
Μέχρι το 2023, ακόμη και τα Ηνωμένα Έθνη παρενέβησαν, με ειδικούς να απαιτούν πλήρη διερεύνηση του θανάτου του Σαρίφ και της πολιτικής δίωξης που τον ανάγκασε να φύγει.
Ωστόσο, η απάντηση του Πακιστάν ήταν το συνηθισμένο μείγμα άρνησης και εκτροπής. Τα ίδια τα θεσμικά όργανα που κατηγορούνται ότι ενορχήστρωσαν τη δολοφονία του ανέλαβαν την «έρευνά» της.
Τον Ιούλιο του 2024, ένα δικαστήριο της Κένυας έκρινε ότι η αστυνομία είχε ενεργήσει παράνομα και διέταξε την κυβέρνηση να καταβάλει αποζημίωση – μια κούφια χειρονομία που δεν έκανε τίποτα για να απαντήσει στο κεντρικό ερώτημα: ποιος διέταξε τη δολοφονία;
Η πρόσοψη της δημοκρατίας και η κυριαρχία του φόβου
Το Πακιστάν παρουσιάζεται ως συνταγματική δημοκρατία, αλλά το πολιτικό του σύστημα παραμένει όμηρος του στρατιωτικού βαθέος κράτους του. Κάθε εκλογή, κάθε πολιτική κυβέρνηση και κάθε διαφωνών δημοσιογράφος υπάρχουν προς όφελός ενός στρατού που βλέπει τον εαυτό του ως τον θεϊκό φύλακα του έθνους.
Σύμφωνα με αυτή τη ρύθμιση, η αλήθεια γίνεται ανατροπή και η δημοσιογραφία γίνεται πόλεμος. Η δολοφονία του Arshad Sharif δεν ήταν απλώς μια πράξη βίας – ήταν ένα μήνυμα, μια προειδοποίηση προς όλους όσους τολμούν να αποκαλύψουν τη διαφθορά των στρατηγών ή να αμφισβητήσουν τους πολιτικούς τους χειρισμούς.
Ακόμα και μετά θάνατον, το κράτος αρνείται να τον αφήσει να ησυχάσει. Το όνομά του χρησιμοποιείται για να συγκαλύψει τις έρευνες, η κληρονομιά του περιορίζεται σε σημείο συζήτησης στην κούφια ρητορική της κυβέρνησης για την «ελευθερία του Τύπου».
Η σιωπή της Δύσης και η ατιμωρησία του Πακιστάν
Η σιωπή των δυτικών συμμάχων του Πακιστάν έχει μόνο ενθαρρύνει αυτήν την κουλτούρα ατιμωρησίας. Παρά τα αυξανόμενα στοιχεία για κρατική υποστηριζόμενη διακρατική καταστολή, δεν ακολούθησαν σημαντικές κυρώσεις, ταξιδιωτικές απαγορεύσεις ή αναστολές βοήθειας.
Μόλις τον Σεπτέμβριο του 2025 οι νομοθέτες των ΗΠΑ εξέδωσαν τελικά μια προειδοποίηση — απειλώντας με κυρώσεις για τη συμμετοχή του Πακιστάν στη στόχευση αντιφρονούντων στο εξωτερικό.
Ωστόσο, για την Ισλαμαμπάντ, αυτό δεν ήταν τίποτα περισσότερο από διπλωματικός θόρυβος. Δεκαετίες στρατηγικής πατρωνίας — από τον Ψυχρό Πόλεμο μέχρι τον «Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας» — έχουν προστατεύσει το στρατιωτικό κατεστημένο του Πακιστάν από ουσιαστική λογοδοσία.
Η δολοφονία ενός δημοσιογράφου στην Κένυα δεν θα κινήσει την κατάσταση, εκτός αν ο κόσμος αποδεχτεί μια δυσάρεστη αλήθεια: Το Πακιστάν δεν είναι απλώς μια εύθραυστη δημοκρατία. Είναι ένα κράτος πληροφοριών που επιβιώνει φιμώνοντας τους επικριτές του, εντός και εκτός συνόρων.
Ένας θάνατος που ορίζει ένα έθνος
Καθώς πλησιάζει η 23η Οκτωβρίου, οι ηγέτες του Πακιστάν θα προσπαθήσουν να προσποιηθούν ότι ο θάνατος του Αρσάντ Σαρίφ ήταν ατύχημα, μια ξένη τραγωδία αποκομμένη από τις δικές τους αμαρτίες. Αλλά καμία άρνηση δεν μπορεί να σβήσει το ίχνος αίματος που οδηγεί πίσω στην Ισλαμαμπάντ.
Η δολοφονία του Σαρίφ δεν ήταν απλώς η δολοφονία ενός ανθρώπου — ήταν η εκτέλεση μιας ιδέας: ότι η αλήθεια έχει μεγαλύτερη σημασία από τον φόβο, ότι οι δημοσιογράφοι μπορούν να αντισταθούν στην εξουσία, ότι η συνείδηση εξακολουθεί να έχει θέση σε μια χώρα που πνίγεται στην υποκρισία.
Παρά όλα τα συνθήματά του για τη δημοκρατία και την κυριαρχία, το Πακιστάν έχει γίνει ένα έθνος σε πόλεμο με τους ίδιους τους πολίτες του — μια χώρα όπου η εξορία δεν αποτελεί διαφυγή και όπου η δικαιοσύνη για τους νεκρούς παραμένει τόσο άπιαστη όσο και η ελευθερία για τους ζωντανούς.