Το πιο πρόσφατο Ευρωβαρόμετρο φέρνει στο φως ανησυχητικά στοιχεία για την οικονομική κατάσταση των πολιτών της χώρας, που δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να καλύψουν τις ανάγκες τους σε υψηλότερα ποσοστά από κάθε άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ
Το αυξανόμενο κόστος ζωής αποτελεί τη μεγαλύτερη ανησυχία των Ευρωπαίων σύμφωνα με τα στοιχεία που έφερε στο φως το πιο πρόσφατο Ευρωβαρόμετρο, που αφορά την περίοδο του φθινοπώρου του 2022. Και, όσο υψηλό και αν είναι το 93% του ευρωπαϊκού μέσου όρου που ανέφερε την ακρίβεια ως κυριότερη ανησυχία, η αγωνία των Ελλήνων ξεπερνά κάθε άλλη χώρα, αλλά και κάθε προηγούμενο, αγγίζοντας το ιστορικό 100% – ένα ποσοστό που δεν έχει ξανακάνει την εμφάνισή του στα μέχρι τώρα αποτελέσματα της τακτικής δημοσκόπησης της ΕΕ.
Άλλοι φόβοι των Ευρωπαίων που αναφέρθηκαν σε υψηλά ποσοστά ήταν η απειλή της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (97% στην Ελλάδα, 82% σε επίπεδο ΕΕ), η κλιματική αλλαγή και η εξάπλωση του πολέμου στην Ουκρανία (81% σε επίπεδο ΕΕ). Για τους έλληνες συμμετέχοντες, μάλλον αναμενόμενα, η μετανάστευση βρέθηκε στην τρίτη θέση των ανησυχιών (86%), ενώ η κλιματική αλλαγή κατέλαβε την τέταρτη θέση με 84%.
Οικονομικές δυσκολίες και απλήρωτοι λογαριασμοί
Πιο δυσαρεστημένοι, πιο ανήσυχοι και με απόψεις που αποκλίνουν συχνότερα από την ευρωπαϊκή «γραμμή» εμφανίζονται οι Έλληνες σχεδόν σε όλα τα πεδία που εξέτασε το Ευρωβαρόμετρο. Σημαντικό μέρος αυτής της απαισιοδοξίας, ενδέχεται να εξηγείται από τις απαντήσεις που έδωσαν οι συμμετέχοντες από την Ελλάδα στο ερώτημα που αφορούσε την οικονομική τους κατάσταση.
Σε αυτό, μόλις το 20% δήλωσαν ότι ζουν σε γενικές γραμμές άνετα με το εισόδημά τους (ένα πενιχρό 1% απάντησαν ότι ζουν «πολύ άνετα»), ενώ το 51% δήλωσαν ότι αντιμετωπίζουν «κάποιες δυσκολίες» και το 28% ότι αντιμετωπίζουν «πολλές δυσκολίες». Συγκριτικά, το 46% του συνόλου των Ευρωπαίων ανέφεραν ότι έχουν σχετική οικονομική άνεση και το 8% μεγάλη άνεση, ενώ μόλις το 9% ότι αντιμετωπίζουν μεγάλες οικονομικές δυσκολίες.
Αντιστοίχως, το 85% των Ελλήνων δήλωσαν ότι δυσκολεύονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους τουλάχιστον «ορισμένες φορές» (με το 35% να δυσκολεύεται «τις περισσότερες φορές») σε σύγκριση με το 39% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, εκ των οποίων μόλις το 9% δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στα πάγια έξοδά του «τις περισσότερες φορές». Μάλιστα, η ικανότητα των Ελλήνων να ανταποκριθούν στο κόστος ζωής φαίνεται ότι συνδέεται με την άποψή τους για την ΕΕ, αφού εκείνοι που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα έχουν και τη χειρότερη εικόνα για το μπλοκ.
Ανάλογες αποκλίσεις καταγράφονται και στο βαθμό που οι Έλληνες δηλώνουν ότι επηρεάστηκαν οικονομικά από τις αλλεπάλληλες κρίσεις (γεωπολιτική, υγειονομική, κόστους ζωής) των τελευταίων ετών σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Συγκεκριμένα, το 66% ανέφεραν ότι έχουν ήδη δει τις συνθήκες ζωής τους να επιδεινώνονται και το 29% ότι αναμένουν να τις δουν να επιδεινώνονται εντός του έτους, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα 46% και 39% επί του συνόλου των συμμετεχόντων από όλη την Ευρώπη.
Επομένως, μάλλον δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι Έλληνες ανήκουν στους πλέον δυσαρεστημένους Ευρωπαίους σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της ακρίβειας τόσο σε εθνικό επίπεδο (79% σε σχέση με το 64% του ευρωπαϊκού μέσου όρου) όσο και σε επίπεδο ΕΕ (77% σε σχέση με το 56% του ευρωπαϊκού μέσου όρου).
Αντίθετοι στη στάση της ΕΕ απέναντι στην Ουκρανία
Αξιοσημείωτες αποκλίσεις σημειώνονται και στην άποψη των Ελλήνων για τη στάση της ΕΕ σε ό,τι έχει να κάνει με τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις επιπτώσεις του, σε σύγκριση με την πλειοψηφία των Ευρωπαίων. Συγκεκριμένα, τη στιγμή που το 74% των Ευρωπαίων εγκρίνει πλήρως ή σε γενικές γραμμές την υποστήριξη της ΕΕ προς την Ουκρανία, για τους Έλληνες το ποσοστό συρρικνώνεται στο 48%, ενώ όταν το ερώτημα εξειδικεύεται στις συγκεκριμένες κινήσεις που έκανε το μπλοκ για αυτό το σκοπό (επιβολή κυρώσεων, οικονομική, στρατιωτική και ανθρωπιστική υποστήριξη), οι Έλληνες έχουν την πλέον αρνητική άποψη ανάμεσα στο σύνολο των 27, με το 46% μόλις να δηλώνει ότι τις υποστηρίζει (σε σύγκριση με το 73% του μέσου όρου).
Αξίες και προτεραιότητες
Όταν κλήθηκαν να επιλέξουν τις αξίες τις οποίες θα έπρεπε να υπερασπιστεί η ΕΕ κατά προτεραιότητα, οι Ευρωπαίοι πρόκριναν τη δημοκρατία (36%), την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ΕΕ και τον κόσμο (29%), την ελευθερία του λόγου και της σκέψης (28%) και το κράτος δικαίου (24%). Και σε αυτή την περίπτωση, οι ελληνικές αποκλίσεις παρουσιάζουν ενδιαφέρον: οι Έλληνες επέλεξαν στην πρώτη θέση τη δημοκρατία (41%), στη δεύτερη την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ (39%), το κράτος δικαίου (38%) και έπειτα την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (32%).
Όσον αφορά δε στα ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα, οι ευρωπαίοι πολίτες ανέφεραν πρώτα την αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (37%), τη δημόσια υγεία (34%) και την κλιματική αλλαγή (31%), ενώ οι Έλληνες για άλλη μια φορά έδωσαν ιδιαίτερη βαρύτητα στην υποστήριξη της οικονομίας και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας (55%), φέρνοντάς τη στη δεύτερη θέση. (Ως πρώτη προτεραιότητα ανέδειξαν την αντιμετώπιση της φτώχειας με 58%, ως τρίτη την ενίσχυση της δημόσιας υγείας με 44% και τέταρτη ήρθε η θωράκιση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου με 33%).
Αμφιθυμία απέναντι στην ΕΕ
Μιάμιση σχεδόν δεκαετία κρίσεων έχει αφήσει στους Έλληνες αμφίθυμα συναισθήματα απέναντι στην ΕΕ. Έτσι, λιγότερο από το ένα-τρίτο των συμμετεχόντων έχουν θετική άποψη για το Ευρωκοινοβούλιο (27%) ενώ λίγο περισσότεροι είναι εκείνοι που έχουν καλή εικόνα για την ΕΕ εν γένει (34%). Δεδομένου ότι οι Έλληνες δηλώνουν επίσης σε σαφώς μικρότερα ποσοστά ότι θεωρούν θετική τη συμμετοχή της χώρας τους στην ΕΕ (43% σε σχέση με το 62% του ευρωπαϊκού μέσου όρου) προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι θα ήθελαν να δουν τον ρόλο του Ευρωκοινοβουλίου να ενισχύεται σε αυξημένα ποσοστά σε σχέση με το σύνολο των Ευρωπαίων (75% και 55% αντίστοιχα).
Όσο για το ποια κρίνουν οι Έλληνες ότι είναι τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η ΕΕ στη χώρα τους; Η διασφάλιση της ειρήνης και της ασφάλειας έρχεται πρώτη με 46%, ακολουθεί η ενίσχυση της διεθνούς σημασίας της Ελλάδας με 39%, έπειτα η βελτίωση της συνεργασίας με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ (35%) και η οικονομική ανάπτυξη (27%). Αντιθέτως, στα αρνητικά της συμμετοχής της Ελλάδας στο μπλοκ, οι ερωτώμενοι ανέφεραν πρώτα την περιορισμένη επιρροή που έχουν κατά την άποψή τους οι Έλληνες στις αποφάσεις που λαμβάνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και την πεποίθησή τους ότι τα ζητήματα που έχουν μεγαλύτερη σημασία για την Ελλάδα είναι καλύτερο να αντιμετωπίζονται σε εθνικό επίπεδο (41% και στις δυο περιπτώσεις), την περιορισμένη επιρροή της ελληνικής κυβέρνησης στις αποφάσεις που λαμβάνονται σε επίπεδο ΕΕ (40%) και την άποψη ότι η ελληνική οικονομία θα τα πήγαινε καλύτερα αν η Ελλάδα δεν ανήκε στην Ένωση (26%).
Δημοκρατία και Ευρωεκλογές
Μεγαλύτερα επίπεδα δυσαρέσκειας εκφράζουν οι Έλληνες και για την κατάσταση της δημοκρατίας στο μπλοκ, καθώς μόλις το 35% δηλώνουν ικανοποιημένοι, σε σύγκριση με το 54% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Ωστόσο, αντιστοίχως μικρά ποσοστά ικανοποίησης αναφέρουν και όταν τους ρωτούν την κατάσταση της δημοκρατίας σε εθνικό επίπεδο (34% σε σύγκριση με το 56% του ευρωπαϊκού μέσου όρου).
Ταυτόχρονα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι απαντήσεις των Ελλήνων αναφορικά με τις Ευρωπαϊκές Εκλογές του 2024. Συγκεκριμένα, αν και εκφράζουν μεγάλο ενδιαφέρον για τα διαδικασία (56%, δηλαδή αυξημένο κατά 14% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2017) και δηλώνουν ότι θα ψήφιζαν εάν οι εκλογές ήταν προγραμματισμένες για την ερχόμενη εβδομάδα σε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά που καταγράφηκαν μεταξύ των 27 (75% σε σχέση με τον μέσο όρο του 67%), μόλις το 15% γνωρίζουν πότε πρόκειται να διεξαχθούν οι επόμενες Ευρωεκλογές, ενώ οι αιτίες που δηλώνουν ότι θα τους οδηγήσουν στις κάλπες διαφέρουν ριζικά σε σχέση με τα κίνητρα που αναφέρει ο μέσος όρος των Ευρωπαίων.
Συγκεκριμένα, τη στιγμή που κατά μέσο όρο οι πολίτες της ΕΕ δηλώνουν ως βασικά κίνητρα το καθήκον τους ως πολίτες (37%), το γεγονός ότι συνηθίζουν να συμμετέχουν στις εκλογικές διαδικασίες (34%) και έπειτα την επιθυμία τους να στηρίξουν κάποιο πολιτικό κόμμα (34%) και να ενθαρρύνουν αλλαγές (29%), οι Έλληνες βάζουν στην πρώτη θέση την επιθυμία τους να στηρίξουν ένα πολιτικό κόμμα (55%) ή έναν συγκεκριμένο υποψήφιο (39%) και έπειτα την θέλησή τους να ενθαρρύνουν αλλαγές (37%) και να κάνουν το καθήκον τους ως πολίτες (36%).
Το Ευρωβαρόμετρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το φθινόπωρο του 2022 διεξήχθη μεταξύ 12 Οκτωβρίου και 7 Νοεμβρίου 2022 στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ. Στην έρευνα πήραν μέρος συνολικά 26.431 Ευρωπαίοι και τα αποτελέσματα σε επίπεδο ΕΕ σταθμίστηκαν ανάλογα με το μέγεθος του πληθυσμού της κάθε χώρας. Στην Ελλάδα συμμετείχαν 1009 άτομα μέσω προσωπικής συνέντευξης.