Η σύναψη διπλωματικών σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία και ο διορισμός πρεσβευτών από τρία σημαντικά μέλη του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών (OTS), στον οποίο η Τουρκία δίνει μεγάλη σημασία, θεωρείται σημαντικό βήμα που θα επηρεάσει την πολιτική της Άγκυρας στην Κύπρο.
Το Καζακστάν, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν ανακοίνωσαν στη σύνοδο κορυφής με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) στις 4 Απριλίου ότι θα συμμορφωθούν με τα ψηφίσματα 541 και 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που καταδικάζουν την ίδρυση της «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου», την οποία αναγνωρίζει μόνο η Τουρκία, και καλούν τα κράτη να μην αναγνωρίσουν το κατεχόμενο από τον τουρκικό στρατό έδαφος του νησιού ως ‘κράτος’.
Η τελευταία εξέλιξη δείχνει μια διαδικασία υπέρ των Βρυξελλών και της Κυπριακής Δημοκρατίας στη σύγκρουση μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ, οι οποίες έχουν εντελώς διαφορετικές θέσεις για το Κυπριακό.
Πλήγμα στην τουρκική πλευρά
Σημειώνεται επίσης ότι η ιδέα της «λύσης δύο κρατών» για το Κυπριακό, την οποία ενίσχυσαν πρόσφατα η Τουρκία και η τουρκική πλευρά, έχει καταστραφεί.
Η πρώτη χώρα που ανακοίνωσε την απόφασή της να ανοίξει πρεσβεία στην Κυπριακή Δημοκρατία ήταν το Καζακστάν.
Έχοντας ανακοινώσει την απόφασή τους προς αυτή την κατεύθυνση τον Ιανουάριο, το Καζακστάν και η Κυπριακή Δημοκρατία διόρισαν αμοιβαίους πρεσβευτές στα τέλη του ίδιου μήνα και συμφώνησαν επίσης να ανοίξουν κτήριο πρεσβείας.
Το Ουζμπεκιστάν, από την άλλη, ανακήρυξε τον πρεσβευτή του στην Ιταλία ως διαπιστευμένο πρεσβευτή στην Κυπριακή Δημοκρατία τον Δεκέμβριο του 2024, ένα μήνα πριν από το Καζακστάν.
Το Ουζμπεκιστάν, το οποίο συνήψε διπλωματικές σχέσεις με την Κυπριακή Δημοκρατία το 1997, διόρισε έτσι πρεσβευτή στη χώρα αυτή για πρώτη φορά.
Το Τουρκμενιστάν έκανε επίσης το πρώτο του βήμα προς αυτή την κατεύθυνση διορίζοντας τον Ιταλό Πρέσβη ως διαπιστευμένο πρέσβη στην Κυπριακή Δημοκρατία από τις 31 Μαρτίου.
Το Τουρκμενιστάν, το οποίο ασκεί ουδέτερη εξωτερική πολιτική, έχει καθεστώς παρατηρητή στο TDT.
Τρεις σημαντικές χώρες της Κεντρικής Ασίας ολοκλήρωσαν τα βήματα για τον διορισμό πρεσβευτών στην Κυπριακή Δημοκρατία λίγο πριν από τη σύνοδο κορυφής ηγετών ΕΕ-Κεντρικής Ασίας που πραγματοποιήθηκε στις 3-4 Απριλίου.
Η σύνοδος κορυφής, η οποία πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά και έθεσε τα θεμέλια των θεσμικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων μεταξύ των μερών, πραγματοποιήθηκε στη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν.
Στη σύνοδο κορυφής, που φιλοξενήθηκε από τον ηγέτη του Ουζμπεκιστάν Σαβκάτ Μιρζόγιεφ, συμμετείχαν εκ μέρους της ΕΕ ο πρόεδρος του Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα και η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Στη σύνοδο συμμετείχαν επίσης οι ηγέτες του Καζακστάν, της Κιργιζίας, του Τατζικιστάν και του Τουρκμενιστάν.
Η Σύνοδος Κορυφής της Σαμαρκάνδης θεωρείται σημαντικό στάδιο στην πολιτική της ΕΕ για εμβάθυνση και εμπλουτισμό των σχέσεων με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας από το 2020 και μετά.
Αυτή η πολιτική βασίζεται επίσης σε στρατηγική βάση από το 2022, όταν η Ρωσία άρχισε την προσπάθειά της να εισβάλει στην Ουκρανία και φάνηκε η αυξανόμενη επιρροή της Κίνας.
Η ΕΕ, μια από τις σημαντικότερες οικονομικές δυνάμεις του κόσμου, συγκεκριμενοποίησε το ενδιαφέρον της για την Κεντρική Ασία σε αυτή τη σύνοδο κορυφής και υποσχέθηκε συνολικό επενδυτικό πακέτο 12 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Επιπλέον, μετά το Καζακστάν, αποφασίστηκε η υπογραφή ενισχυμένης συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας με το Ουζμπεκιστάν και το Τατζικιστάν.
Αναφέρεται η Κυπριακή Δημοκρατία στο κοινό ανακοινωθέν
Το γεγονός ότι ένα από τα σημαντικά στοιχεία της διαδικασίας δημιουργίας αυτής της πλατφόρμας της ΕΕ με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας είναι οι σχέσεις με την Κυπριακή Δημοκρατία αποκαλύφθηκε στην κοινή δήλωση ΕΕ-Κεντρικής Ασίας που ανακοινώθηκε στις 4 Απριλίου.
Το άρθρο 4 της διακήρυξης τόνισε την αποφασιστικότητα των μερών να σεβαστούν την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των κρατών στο διεθνές και περιφερειακό φόρουμ και να μην λάβουν μέτρα που θα παραβιάζουν αυτή την αρχή.
Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ και οι χώρες της Κεντρικής Ασίας επιβεβαίωσαν την ισχυρή δέσμευσή τους στα ψηφίσματα 541 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που εγκρίθηκαν το 1983 και 550 που εγκρίθηκαν το 1984, και σημείωσαν ότι η ανάπτυξη των σχέσεών τους εξαρτάται επίσης από τη συμμόρφωση με αυτήν την αρχή.
Όταν οι Τουρκοκύπριοι δήλωσαν ότι είχαν δημιουργήσει ένα ξεχωριστό κράτος στις 15 Νοεμβρίου 1983, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ καταδίκασε αυτή την πρωτοβουλία με τα ψηφίσματα 541 και 550 και ζήτησε την απόσυρση αυτής της απόφασης.
Στα ίδια ψηφίσματα, το Συμβούλιο Ασφαλείας κάλεσε τα άλλα μέλη του ΟΗΕ να μην αναγνωρίσουν την απόφαση αποχώρησης. Μέχρι σήμερα, καμία άλλη χώρα εκτός από την Τουρκία δεν έχει αναγνωρίσει την Κατεχόμενη από τον τουρκικό στρατό Κύπρο ως ‘κράτος’.
Τα τρία κράτη της Κεντρικής Ασίας που υπέγραψαν τη Σύνοδο Κορυφής της Σαμαρκάνδης δήλωσαν τη σημαντική αποφασιστικότητά τους να συμμορφωθούν με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ στο μέλλον.
Η Άγκυρα παρέμεινε σιωπηλή
Η Τουρκία και η τουρκοκυπριακή πλευρά δήλωσαν ότι δεν θα συμμετάσχουν ξανά σε διαδικασία στο πλαίσιο των παραμέτρων του ΟΗΕ λόγω της αρνητικής προσέγγισης της Κυπριακής Δημοκρατίας κατά τις ειρηνευτικές συνομιλίες στο Κραν Μοντανά το 2017.
Η Άγκυρα τόνισε ότι το γεγονός ότι δύο χωριστοί λαοί ζουν στο νησί πρέπει να γίνει αποδεκτό και ότι η προσέγγιση της «λύσης δύο κρατών» θα πρέπει να γίνει αποδεκτή σε αυτό το εύρος, και παρά την πίεση από το 2021, δεν έχει εγκρίνει μια νέα ειρηνευτική διαδικασία.
Σε αυτή τη διαδικασία, η Τουρκία, η οποία προσπάθησε να αυξήσει την ορατότητα και την αποδοχή της Βόρειας Κύπρου στη διεθνή κοινότητα, διασφάλισε ότι οι Τουρκοκύπριοι θα γίνουν μέλη παρατηρητές στο TDT.
Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ προσκλήθηκε ως «τιμητικός καλεσμένος» στη Σύνοδο Κορυφής TDT που πραγματοποιήθηκε στο Μπισκέκ το 2024, αλλά αυτό το βήμα προκάλεσε μεγάλη αντίδραση από την ΕΕ και την Κυπριακή Δημοκρατία.
Μία από τις σημαντικές ανησυχίες της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν η πιθανότητα οι χώρες στις περιοχές όπου αυξάνεται η επιρροή της Τουρκίας να αναγνωρίσουν τη Βόρεια Κύπρο.
Οι σημαντικότερες από αυτές ήταν οι χώρες της Κεντρικής Ασίας.
Οι αποφάσεις που ελήφθησαν στη Σύνοδο Κορυφής της Σαμαρκάνδης θεωρούνται σημαντική εξέλιξη για την Κυπριακή Δημοκρατία όσον αφορά την επίλυση αυτών των ανησυχιών.
Δεν έχει υπάρξει ακόμη επίσημη αντίδραση από την Άγκυρα για αυτές τις πρόσφατες εξελίξεις.
Το Υπουργείο Εξωτερικών προτίμησε να μην προβεί σε δήλωση σχετικά με τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των τριών χωρών της Κεντρικής Ασίας και της Κυπριακής Δημοκρατίας και τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην Κοινή Διακήρυξη.
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης επέκριναν επίσης τον πρώην πρωθυπουργό Μπινάλι Γιλντιρίμ, μέλος του συμβουλίου των δημογερόντων που σχηματίστηκε στο πλαίσιο του TDT, επειδή δεν προέβη σε κάποια ανακοίνωση.
Ο Τατάρ προειδοποιεί για «σχέσεις με την ελληνική πλευρά»
Ο ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας, Ερσίν Τατάρ, είπε ότι τα τουρκικά κράτη πρέπει να είναι πιο προσεκτικά στις «σχέσεις τους με την ελληνική πλευρά».
Ο Τατάρ έκανε την ακόλουθη εκτίμηση σχετικά με τη συμφωνία που έκαναν ορισμένα μέλη του TDT με την ΕΕ: «Τα τουρκικά κράτη θα πρέπει να είναι λίγο πιο προσεκτικά στις σχέσεις τους με την ελληνική πλευρά».
Σύμφωνα με το πρακτορείο Anadolu, ο Τατάρ δήλωσε ότι η συμφωνία με την ΕΕ ήταν φυσιολογική και σχολίασε: «Αυτή η κατάσταση μάλλον προέκυψε επειδή μπήκαν σε μια τέτοια διαδικασία στο πλαίσιο των σχέσεών τους με την ΕΕ».
Δηλώνοντας ότι οι σχέσεις μεταξύ των κρατών εντός του TDT και της Βόρειας Κύπρου έχουν βελτιωθεί, ο Τατάρ υποστήριξε ότι ο στόχος της ΕΕ με τη σύναψη αυτής της συμφωνίας σήμερα είναι «να αποτρέψει την τουρκοκυπριακή κοινότητα», η οποία είναι μέλος παρατηρητής του οργανισμού από το 2022.
«Τα τουρκικά κράτη θα πρέπει να είναι λίγο πιο προσεκτικά στις σχέσεις τους με την ελληνική πλευρά. Μπορεί να έχουν σχέσεις με την ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένωση, αλλά δεν είναι υπό την κυριαρχία των Ελλήνων, των οποίων ο πληθυσμός είναι 800 χιλιάδες. Τα τουρκικά κράτη μπορούν επίσης να συνάψουν σχέσεις με την ελληνική πλευρά, αλλά πρέπει να είναι προσεκτικά».
BBC Türkçe