Στις 8 Νοεμβρίου, μια στρατιωτική παρέλαση σηματοδότησε την πρώτη επέτειο της πτώσης του Μπασάρ αλ-Άσαντ και παρουσίασε την αναδυόμενη ηγεσία της Συρίας, με τον προσωρινό πρόεδρο Άχμαντ αλ-Σαράα να προεδρεύει της τελετής.
Το βίντεο έδειχνε Σύρους στρατιώτες να συνθέτει συνθήματα υποστήριξης προς τους Παλαιστίνιους στη Γάζα με φράσεις που επικαλούνταν αντίσταση και θυσία. Λίγο μετά την εξάπλωση του βίντεο, ο Υπουργός Διασποράς και Καταπολέμησης του Αντισημιτισμού του Ισραήλ, Αμιχάι Τσίκλι, αναδημοσίευσε το βίντεο στο διαδίκτυο και δήλωσε: «Ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος».
Ωστόσο, οι αναλυτές υποστηρίζουν ότι αυτή η δήλωση αντικατοπτρίζει την πολιτική στάση, όχι τη στρατηγική κατεύθυνση της περιοχής. Σύμφωνα με τον Συροαμερικανό διπλωματικό και οικονομικό σύμβουλο Τάρεκ Ναέμο, η συζήτηση για το «αναπόφευκτο» αντανακλά περισσότερο το πολιτικό συναίσθημα παρά τη στρατηγική πραγματικότητα για διάφορους λόγους.
Προς σταθεροποίηση ή κλιμάκωση;
Ο Ναέμο περιγράφει την προειδοποίηση του υπουργού ως αποκομμένη από την ευρύτερη περιφερειακή τροχιά. «Η περιοχή κινείται προς τη σταθεροποίηση, όχι προς την κλιμάκωση», είπε, σημειώνοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, τα κράτη του Κόλπου, ακόμη και βασικοί ισραηλινοί κύκλοι ασφαλείας «αναγνωρίζουν ότι η μακροπρόθεσμη σταθερότητα θα προέλθει από την οικονομική ολοκλήρωση και τις σαφείς ρυθμίσεις ασφαλείας, όχι από το άνοιγμα ενός νέου μετώπου πολέμου».
Αυτές οι απόψεις ευθυγραμμίζονται με την πρόσφατη διπλωματική δραστηριότητα σε όλη τη Μέση Ανατολή, όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στον συντονισμό και την ανασυγκρότηση της ασφάλειας έναντι της επέκτασης των συγκρούσεων. Οι προσπάθειες για τη δημιουργία εμπορικών διαδρόμων, την ενεργειακή συνεργασία και τους μηχανισμούς αποκλιμάκωσης της ασφάλειας αντικατοπτρίζουν μια αυξανόμενη συναίνεση ότι η κλιμάκωση θα έθετε σε κίνδυνο τα κοινά οικονομικά και πολιτικά κέρδη.
Ο Ναέμο τόνισε ότι η τρέχουσα χάραξη πολιτικής διαμορφώνεται από υπολογισμούς κόστους-οφέλους και όχι από ιστορική ρητορική. «Η συζήτηση για το αναπόφευκτο», είπε, «αντανακλά περισσότερο το πολιτικό συναίσθημα παρά τη στρατηγική πραγματικότητα».
Μια νέα συριακή ηγεσία μειώνει τα κίνητρα για σύγκρουση
Ο εσωτερικός μετασχηματισμός της Συρίας είναι ένας κεντρικός παράγοντας για την αποδυνάμωση της πιθανότητας μιας αντιπαράθεσης. Σύμφωνα με τον Ναέμο, «Η αναδυόμενη συριακή ηγεσία έχει αλλάξει την εξίσωση». Με νέες δομές διακυβέρνησης που εδραιώνουν την εξουσία και νέες διπλωματικές οδούς σε κίνηση, η Δαμασκός στρέφεται προς τα έξω οικονομικά παρά στρατιωτικά.
«Με την οικονομική οδό και τα κανάλια αποκλιμάκωσης πλέον ενεργά, η Συρία δεν έχει κανένα κίνητρο για σύγκρουση», εξήγησε. «Προτεραιότητα είναι η ανοικοδόμηση, η επανένταξη και η προσέλκυση επενδύσεων, όλα αυτά ασυμβίβαστα με τον πόλεμο».
Αυτή η αναπροσαρμογή αντικατοπτρίζεται επίσης στις προσπάθειες περιφερειακής προσέγγισης της Συρίας. Οι ανανεωμένοι δεσμοί με τα αραβικά κράτη, οι έγκαιροι διάλογοι ανοικοδόμησης και μια δοκιμαστική διαδικασία ομαλοποίησης διαμορφώνουν τους στρατηγικούς υπολογισμούς της Δαμασκού.
Γιατί το Ισραήλ είναι απίθανο να ανοίξει ένα νέο μέτωπο
Πέρα από την πολιτική ρητορική, ο Naemo υποστηρίζει ότι το Ισραήλ δεν είναι σε θέση να ξεκινήσει μια μεγάλης κλίμακας αντιπαράθεση. «Το Ισραήλ κατανοεί το κόστος μιας άμεσης αντιπαράθεσης», είπε. «Ένας πλήρης πόλεμος θα τέντωνε το Ισραήλ στρατιωτικά σε μια στιγμή που η εστίασή του είναι διαιρεμένη σε πολλαπλά μέτωπα».
Από τη Γάζα μέχρι τα βόρεια σύνορα, οι Ισραηλινοί σχεδιαστές ασχολούνται ήδη με επικαλυπτόμενες κρίσεις. Σε αυτό το περιβάλλον, οι στρατιωτικοί και οι υπηρεσίες πληροφοριών προτιμούν μηχανισμούς μείωσης του κινδύνου από έναν νέο πόλεμο. Ο Naemo σημείωσε ότι «οι Ισραηλινοί υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων, πέρα από την πολιτική ρητορική, συνεχίζουν να ασχολούνται με ήσυχα μηνύματα ασφαλείας, όχι με προετοιμασίες για μια μεγάλη αντιπαράθεση με τη Δαμασκό».
Αυτές οι επικοινωνίες μέσω παρασκηνίου αποτελούν μέρος μακροχρόνιων ρυθμίσεων που έχουν σχεδιαστεί για να αποτρέπουν λανθασμένους υπολογισμούς. Λειτουργούν ως σταθεροποιητές ακόμη και όταν ο πολιτικός διάλογος γίνεται έντονος.
Η στρατηγική των ΗΠΑ αποθαρρύνει έντονα την κλιμάκωση
Ο σύμβουλος τόνισε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των ορίων της σύγκρουσης. «Το νέο πλαίσιο ΗΠΑ-περιφερειακής συνεργασίας αποθαρρύνει την κλιμάκωση», είπε. Η τρέχουσα ατζέντα της Ουάσιγκτον επικεντρώνεται στην εδραίωση της σταθερότητας σε όλο το Ιράκ, την Ιορδανία, τον Λίβανο και τον Κόλπο, προτεραιότητες που θα ανατρέπονταν από έναν πόλεμο Συρίας-Ισραήλ.
«Η στάση της Ουάσιγκτον σήμερα επικεντρώνεται στην πρόληψη της εμφάνισης νέων συγκρούσεων», πρόσθεσε. Ένας πόλεμος που θα εμπλέκει τη Συρία, κατά την άποψή του, είναι «εξαιρετικά απίθανο να επιτραπεί ή να υποστηριχθεί», καθιστώντας τις πολιτικές προβλέψεις για το αναπόφευκτο ακόμη λιγότερο αξιόπιστες.
Αυτό το πλαίσιο επηρεάζει επίσης τις πρωτεύουσες του Κόλπου, οι οποίες διοχετεύουν πόρους προς τον οικονομικό μετασχηματισμό και τα έργα περιφερειακής συνδεσιμότητας που εξαρτώνται από τη διαρκή ηρεμία.
Γιατί η δήλωση του Chikli είναι πολιτική, όχι στρατηγική
Όταν ρωτήθηκε γιατί ένας Ισραηλινός υπουργός θα χαρακτήριζε τον πόλεμο με τη Συρία ως «οριστικό», ο Naemo υποστηρίζει ότι το σχόλιο του Chikli πρέπει να εξεταστεί μέσα από ένα πολιτικό και όχι στρατιωτικό πρίσμα. «Η γλώσσα του υπουργού ευθυγραμμίζεται περισσότερο με την εγχώρια και περιφερειακή σηματοδότηση παρά με τον επιχειρησιακό σχεδιασμό».
Περιέγραψε διάφορους παράγοντες πίσω από μια τέτοια ρητορική. Ο πρώτος είναι η εγχώρια πολιτική: «Οι Ισραηλινοί υπουργοί μερικές φορές κάνουν μαξιμαλιστικές δηλώσεις σε στιγμές εσωτερικής πολιτικής πίεσης. Η δήλωση ότι η σύγκρουση είναι «αναπόφευκτη» προβάλλει σκληρότητα και μετατοπίζει τη δημόσια συζήτηση μακριά από την εγχώρια κριτική».
Ένας δεύτερος παράγοντας είναι η σηματοδότηση προς την Ουάσινγκτον και τους περιφερειακούς παράγοντες. «Τέτοια ρητορική συχνά αποσκοπεί στο να επηρεάσει τις συζητήσεις στις ΗΠΑ ή να αποτρέψει τους περιφερειακούς παράγοντες», εξήγησε ο Ναέμο. Ενισχύοντας το περιβάλλον απειλών, οι αξιωματούχοι μπορούν να ενισχύσουν την επιρροή τους στις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις ή να ασκήσουν πίεση στους συμμάχους της Συρίας.
Ένα άλλο επίπεδο πηγάζει από ξεπερασμένες υποθέσεις εντός τμημάτων της πολιτικής τάξης του Ισραήλ. «Ορισμένες ισραηλινές πολιτικές προσωπικότητες εξακολουθούν να λειτουργούν με ξεπερασμένες υποθέσεις, βλέποντας τη Συρία μέσα από το πρίσμα του 2013, όχι του 2025», είπε. Μπορεί να μην κατανοούν πλήρως τις αλλαγές στην συριακή ηγεσία, την εστίαση στην ανοικοδόμηση ή την διπλωματική πορεία ΗΠΑ-Συρίας. Αυτή η αποσύνδεση μπορεί να παράγει δηλώσεις που ακούγονται αποκομμένες από το τρέχον στρατηγικό τοπίο.
Ο Ναέμο πρόσθεσε ότι οι επιθετικές δηλώσεις συχνά χρησιμεύουν ως αποτροπή παρά ως σήμα πραγματικής πρόθεσης: «Το Ισραήλ μερικές φορές χρησιμοποιεί ρητορική όπως αυτή για να σηματοδοτήσει “μην μας δοκιμάζετε”, ακόμη και όταν δεν έχει πραγματική πρόθεση ή ικανότητα να ξεκινήσει έναν πλήρη πόλεμο».
Επίσης, σημείωσε τον εσωτερικό κατακερματισμό εντός της ισραηλινής κυβέρνησης. Διαφορετικά υπουργεία επικοινωνούν εδώ και καιρό σε διαφορετικά μητρώα, με τους επαγγελματίες ασφαλείας να αποφεύγουν συνήθως τις προβλέψεις για «αναπόφευκτο πόλεμο», ενώ οι πολιτικοί διορισμένοι συχνά κάνουν πιο τολμηρούς ισχυρισμούς.
Η στρατηγική κατεύθυνση δείχνει προς την αποκλιμάκωση, όχι τον πόλεμο.
Παρά τη δημόσια ρητορική, ο Naemo επιμένει ότι η πραγματική ορμή κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση. «Η πραγματική τάση στην Ουάσιγκτον, στον Κόλπο, ακόμη και στο εσωτερικό του Ισραήλ, είναι προς την αποκλιμάκωση, την οικονομική ολοκλήρωση και τις σαφείς ρυθμίσεις ασφαλείας με τη Δαμασκό, όχι προς τον πόλεμο», είπε.
Χαρακτήρισε το σχόλιο του υπουργού ως «πολιτικό θόρυβο» που δεν αντικατοπτρίζει τους υπολογισμούς που διαμορφώνουν το μέλλον της περιοχής. Οι συμφωνίες που μειώνουν τον κίνδυνο, εμβαθύνουν την οικονομική συνεργασία και σταθεροποιούν τα σύνορα είναι οι κινητήριες δυνάμεις πίσω από την τρέχουσα πολιτική.
Σε αυτό το πλαίσιο, ένα viral σύνθημα και ένα υπουργικό σχόλιο μπορεί να δημιουργήσουν πρωτοσέλιδα, αλλά δεν αλλάζουν τη θεμελιώδη δυναμική που ωθεί τους περιφερειακούς παράγοντες προς τη σταθερότητα.