Η τελευταία φορά που ψηφίσαμε με το σύστημα της απλής αναλογικής ήταν το 1989. Υποτίθεται ότι ο εμπνευστής του ήταν ο Μένιος Κουτσόγιωργας (ΠΑΣΟΚ), αλλά η αλήθεια είναι ότι η ψήφιση του νόμου έγινε ένα μήνα μετά την αποπομπή του από την κυβέρνηση, λόγω του σκανδάλου Κοσκωτά.
Ο νόμος έφερε τις υπογραφές του Αναστάσιου Πεπονή και του Ακη Τσοχατζόπουλου, ήταν πολύ κοντά στην απλή και ανόθευτη αναλογική και οδήγησε τη χώρα σε τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις (Ιούνιος, Νοέμβριος 1989 και Απρίλιος 1990), ώσπου να επιτευχθεί οριακή αυτοδυναμία.
Ο νόμος είχε σχεδιαστεί με το σκεπτικό ότι η Αριστερά θα συμμαχεί πάντοτε με το ΠΑΣΟΚ, ως εκ τούτου οι πιθανότητες επανόδου της Ν.Δ. στην εξουσία θα εκμηδενίζονταν και η “κάθαρση” που επίμονα ζητούσε η Ν.Δ. ( η “ποινικοποίηση της πολιτικής ζωής”, κατά το ΠΑΣΟΚ) θα ακυρωνόταν.
Δεν έγινε έτσι…
Οι εκλογές του Ιουνίου του 1989
Οι εκλογές του Ιουνίου του 89 έγιναν από την κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου και στην πρώτη θέση ήρθε το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας- με το υψηλό ποσοστό του 44,28%- αλλά χωρίς αυτοδυναμία. Οπως εκτιμούσε ο ίδιος ο Μητσοτάκης, στις εκλογές αυτές, αν ίσχυε ο προηγούμενος νόμος, τότε η Ν.Δ. θα κέρδιζε 164 έδρες – αλλά κέρδισε μόνον 145. Δεύτερο κόμμα ήρθε το ΠΑΣΟΚ με 39,13% και τρίτος ο Συνασπισμός με 13,13%. Από 1 έδρα κατέλαβαν η Δημοκρατική Ανανέωση με 1,01% και το μειονοτικό κόμμα Εμπιστοσύνη με 0,52%.
Κυβέρνηση σχηματίστηκε τελικά από τη Δεξιά και την Αριστερά, σε πείσμα των εμπνευστών του εκλογικού νόμου, η περίφημη κυβέρνηση Τζαννετάκη και παρέπεμψε τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο. Μετά προκήρυξε και πάλι εκλογές για τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς.
Οι εκλογές του Νοεμβρίου του ’89
Οι δεύτερες βουλευτικές εκλογές του 1989, έγιναν στις 5 Νοεμβρίου και διεξήχθησαν από υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον τότε πρόεδρο του Αρείου Πάγου Ιωάννη Γρίβα και έφεραν στην πρώτη θέση το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας υπό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, αλλά, και πάλι χωρίς κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Η Νέα Δημοκρατία ανέβασε το ποσοστό της σε 46,19%, από το 44,28% που είχε λάβει τον Ιούνιο, χωρίς όμως και πάλι να μπορέσει να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, καθώς έλαβε 148 έδρες. Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα του Ανδρέα Παπανδρέου ανέβασε το ποσοστό του σε 40,67% από το 39,13% του Ιουνίου, με τον αρχηγό του υπόδικο και άρρωστο, λαμβάνοντας 128 έδρες και διαψεύδοντας όλες τις δημοσκοπήσεις.
Ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου είδε το ποσοστό του να πέφτει στο 10,97% από το 13,13% του Ιουνίου, ενώ έλαβε 21 έδρες. Η σύμπραξη με τη δεξιά δεν τον ωφέλησε…
Και τρίτες εκλογές
Ετσι έγιναν ξανά εκλογές, στις 8 Απριλίου του 1990, που έδωσαν την αυτοδυναμία που ήθελε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Οι εκλογές προκλήθηκαν από την αδυναμία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, και σύμφωνα με το Σύνταγμα έπειτα από 3 ψηφοφορίες έπρεπε να διαλυθεί η Βουλή και να προκηρυχθούν εκλογές.
Πρώτο κόμμα ήλθε η Νέα Δημοκρατία με 46,89% και 150 έδρες, δεύτερο κόμμα το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα με 38,61% και 123 έδρες, τρίτο κόμμα ο Συνασπισμός με 10,28% και 19 έδρες.
Τέταρτο ο Συνδυασμός ΠΑΣΟΚ – Συνασπισμού (κοινοί υποψήφιοι στις μονοεδρικές περιφέρειες) με 1,02% και 4 έδρες, πέμπτο οι Οικολόγοι Εναλλακτικοί με 0,77% και 1 έδρα, έκτο η Εμπιστοσύνη Πεπρωμένο με 0,70% και 2 έδρες (μειονοτικό κόμμα του |Σαδίκ), έβδομο και τελευταίο η Δημοκρατική Ανανέωση με 0,67% και 1 έδρα.
Μετά το εκλογικό αποτέλεσμα σχηματίστηκε η Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη 1990, ύστερα από συμφωνία του Κωστή Στεφανόπουλου, προέδρου της ΔΗ.ΑΝΑ., με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, για παραχώρηση της μιας έδρας ώστε να σχηματιστεί αυτοδύναμη κυβέρνηση. Μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης, το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση ότι είχε γίνει λάθος στην κατανομή των εδρών της Νέας Δημοκρατίας και στερούνταν μιας έδρας, οπότε στη Νέα Δημοκρατία δόθηκε μια επιπλέον έδρα και πλέον η κυβέρνηση βρέθηκε με 152 έδρες στη Βουλή.
Μετά την εκλογή του ο τότε πρωθυπουργός άλλαξε το εκλογικό σύστημα και επανέφερε την ενισχυμένη αναλογική.
Υπάρχουν και χειρότερα…
Η απλή αναλογική έχει συνδεθεί με τις χειρότερες περιόδους αστάθειας, από τις οποίες εκείνη του 1989 ήταν όμως μάλλον η ηπιότερη. Θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά το 1926, με αποτέλεσμα έως το 1928, που καταργήθηκε, να αλλάζουν οι κυβερνήσεις κάθε πέντε μήνες. Επανήλθε το 1932 προκαλώντας ακυβερνησία, κατακερματισμό των πολιτικών δυνάμεων και κόπωση σε τέτοιο βαθμό, ώστε το 1936 οι βουλευτές ανέθεσαν τη διακυβέρνηση στον Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος λίγους μήνες μετά επέβαλε δικτατορία.
Η απλή αναλογική επέστρεψε το 1946, με αποτέλεσμα έως το 1950 να ορκιστούν δέκα κυβερνήσεις, προτού επιστρέψει η ενισχυμένη αναλογική, το 1951.