Η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης (NOC) ανακοίνωσε την έναρξη γύρου προσφορών για το 2025, με σκοπό την προσέλκυση διεθνών εταιρειών ενέργειας για την εξερεύνηση και ανάπτυξη 22 χερσαίων και θαλάσσιων οικοπέδων, που καλύπτουν έκταση 235.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων και περιέχουν εκτιμώμενα αποθέματα 1,6 δισεκατομμυρίων βαρελιών ισοδύναμων πετρελαίου. Ο γύρος αυτός επικεντρώνεται σε διάφορα χερσαία πεδία, καθώς και σε υπεράκτιες περιοχές στην Κυρηναϊκή, με στόχο την ενίσχυση της πετρελαιακής παραγωγής της Λιβύης, η οποία σήμερα ανέρχεται σε 1,4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, με φιλοδοξίες να φτάσει τα 2-3 εκατομμύρια βαρέλια τα επόμενα χρόνια.
Ωστόσο, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του γύρου αυτού, όπως αναφέρεται και σε άρθρο του MEES (Middle East Economic Survey), είναι ότι τα νέα λιβυκά οικόπεδα που δημοπρατούνται, λαμβάνουν υπόψη τα όρια της δυνητικής ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), σε σχέση με την λιβυκή, τηρώντας της αρχή της μέσης γραμμής στην χάραξη της.
Η αναφορά στα λιβυκά οικόπεδα εστιάζεται ειδικά στα νο 014, 015 και 010, σύμφωνα με τον χάρτη δημοπράτησης (κάτω), τα οποία “σέβονται” τα δικαιώματα των νησιωτικών ακτογραμμών της Κρήτης και της Γαύδου.
Ο κλάδος του πετρελαίου στη Λιβύη έχει αντιμετωπίσει σημαντικές διαταραχές από την εξέγερση του 2011, η οποία ανέτρεψε το καθεστώς του Μουαμάρ Καντάφι, με την παραγωγή να πέφτει για μεγάλο διάστημα από τα 1,6 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα σε μόλις 200.000, λόγω της πολιτικής αστάθειας, των ένοπλων συγκρούσεων και της αποχώρησης πολλών διεθνών εταιρειών από τη χώρα. Οι πρόσφατες προσπάθειες σταθεροποίησης, συμπεριλαμβανομένης της συμφωνίας εκεχειρίας του 2020 που μεσολάβησε ο ΟΗΕ, έχουν ενθαρρύνει την NOC να προχωρήσει σε μαζική διάθεση οικοπέδων προς εκμετάλλευση και έρευνα, στέλνοντας ένα σήμα εμπιστοσύνης στους επενδυτές, παρά τις συνεχιζόμενες τριβές μεταξύ των δύο τοπικών κυβερνήσεων, μια στην Τρίπολη και μια στην ανατολική Λιβύη, στο Τομπρούκ.
Διεθνείς εταιρείες όπως η Eni, η OMV, η BP και η Repsol έχουν επαναλάβει τις δραστηριότητές τους στη χώρα από το 2022, υπογράφοντας συμφωνίες αξίας δισεκατομμυρίων, με κύριο κίνητρο τα τεράστια αποθέματα της χώρας, που εκτιμώνται σε 48 δισεκατομμύρια βαρέλια, τα μεγαλύτερα στην Αφρική.
Η χάραξη πάντως των οικοπέδων με έμμεση αναγνώριση ελληνικών “ορίων” έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο του 2019, το οποίο αγνοεί τα ελληνικά νησιωτικά δικαιώματα, αποδίδοντας στη Λιβύη έκταση νοτίως της Κρήτης, οπότε παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, όπως αποτυπώνεται στη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Αυτό μπορεί να ερμηνευθεί ως μια ξεκάθαρη ήττα της τουρκικής άποψης για μηδενικά νησιωτικά δικαιώματα σε ΑΟΖ για την Ελλάδα, κάτι που η Άγκυρα θέλει να επιβάλλει στο Αιγαίο αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Πάντως η επιτυχία του φετινού γύρου προσφορών θα εξαρτηθεί από την ικανότητα της Λιβύης να διασφαλίσει ένα σταθερό πολιτικό και νομικό περιβάλλον για τους επενδυτές, καθώς η χώρα συνεχίζει να αντιμετωπίζει προκλήσεις από την διχασμένη της πολιτική σκηνή.
Το περαιτέρω άνοιγμα του ενεργειακού παιχνιδιού στην Αν. Μεσόγειο μετά τη κίνηση της Λιβύης να βγάλει διαγωνισμό για 22 νέα θαλάσσια και χερσαία μπλοκς, χωρίς μάλιστα να παραβιάζει τη «μέση γραμμή» με την Ελλάδα, δημιουργεί νέα δεδομένα στο παιχνίδι των υδρογονανθράκων.
Στη πραγματικότητα, το σήμα που στέλνει η κίνηση της Λιβύης στην ελληνική πλευρά είναι ότι θα πρέπει να επαναξιολογήσει τα δεδομένα, να ζυγίσει ξανά τις από εδώ και πέρα αποφάσεις της και ενδεχομένως να ανοίξει βηματισμό για τις νέες παραχωρήσεις.
Το παιχνίδι στη περιοχή ανοίγει κι άλλο, η πίεση αυξάνεται και νέες περιοχές προσφέρονται, που σημαίνει ότι ο ανταγωνισμός οξύνεται και τα κεφάλαια των μεγάλων θα επιλέξουν τη χώρα εκείνη με το πλέον ελκυστικό σχέδιο.
Οι κρίσιμες αποφάσεις αφορούν καταρχήν τη Chevron. Είναι γνωστό καιρό τώρα ότι η περιοχήν κατεξοχήν ενδιαφέροντος του αμερικανικού κολοσσού βρίσκεται στα νότια της Κρήτης και συμβιβάστηκε με τη «Ν.Πελοπόννησο», ακριβώς επειδή η περιοχή περνά μέσα από το διεκδικούμενο από τη Λιβύη τμήμα του τουρκολιβυκού μνημονίου. Αλλά ο χάρτης με τα 22 οικόπεδα που έβγαλε προς παραχώρηση η κυβέρνηση της Τρίπολης δεν παραβιάζει τη «μέση γραμμή».
Σύμφωνα με μια ανάγνωση, τυχόν καθυστέρηση στην «χωρική επέκταση των ερευνών», όπως ανέφερε η ανακοίνωση του ΥΠΕΝ τον Ιανουάριο για τη Chevron, όταν γνωστοποιήθηκε ότι ενδιαφέρεται για τη Ν.Πελοπόννησο, θα μπορούσε να τη στρέψει νοτιοδυτικότερα, δηλαδή στα νέα λυβικά μπλοκς.
Ανοιγμα στο Τραμπ αλλά και τουρκολιβυκό
Στον αντίποδα βέβαια, υπάρχει και η ανάγνωση ότι μπορεί ο διεθνής διαγωνισμός της Λιβύης να αποτελεί μια θετική εξέλιξη, ωστόσο αυτό δεν μεταφράζεται σε «γενναιοδωρία» απέναντι στην Ελλάδα. Η Τρίπολη δεν έχει παραιτηθεί από το τουρκολιβυκό μνημόνιο και τις διεκδικήσεις που απορρέουν από αυτό. Συνεχίζει να παίζει σε δύο ταμπλό.
Απλώς, επειδή θέλει να κάνει άνοιγμα στη κυβέρνηση Τραμπ και να προσελκύσει πίσω την Exxon Mobil και τη Chevron που εδώ και καιρό έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, έκρινε ότι στη παρούσα φάση δεν τη συμφέρει να πάει σε «σύγκρουση» με την Ελλάδα. Και έτσι ανακοίνωσε τα συγκεκριμένα οικόπεδα.
Αλλωστε όπως λένε άνθρωποι με γνώση όσων συμβαίνουν, όποιοι πιστεύουν ότι το πρόβλημα της Αθήνας για να παραχωρήσει το συγκεκριμένο μπλοκ στη Chevron ήταν η Λιβύη, απλώς έχουν άγνοια των πραγματικών δεδομένων. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι το οικόπεδο νότια της Κρήτης εμπλέκει ευθέως το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, ενώ τα άλλα, αυτά που έβγαλε η Λιβύη, το αφορούν μόνο εμμέσως.
Κάποιοι, όπως ο πρώην υπ. Ενέργειας, ευρωβουλευτής και αντιπρόεδρος της Σοσιαλιστικής Ομάδας στο Ευρωκοινοβούλιο, Γιάννης Μανιάτης, χαρακτηρίζουν ως «απρόσμενο δώρο» προς την ελληνική πλευρά, τη κίνηση της κυβέρνησης Ντμειμπά, να κρατήσει αποστάσεις από το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Και για να μην προκαλέσει αντιδράσεις από την Ελλάδα, με ό,τι εμπλοκή αυτό θα σήμαινε για τις μελλοντικές έρευνες, οι Λίβυοι χάραξαν τα νέα οικόπεδα, περιορίζοντας τα όρια τους εντός της μέσης απόστασης από τις εγγύτερες ελληνικές ακτές, σεβόμενοι το πλήρες δικαίωμα στις εγγύτερες νησιωτικές ακτογραμμές Κρήτης και Γαύδου και αγνοώντας παντελώς το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
To «drill, baby, drill» της Τρίπολης
Διαφημίζοντας πριν από μερικές ημέρες το σχέδιο στο νούμερο ένα event για τη παγκόσμια πετρελαική βιομηχανία, την έκθεση CERAWeek 2025 στο Χιούστον ( ) και με το βλέμμα στο «drill, baby drill» του Προέδρου Τραμπ, η κυβέρνηση της Τρίπολης περιορίζει τα επίμαχα μπλοκς «015» και «010» στη μέση απόσταση από την εγγύτερη ακτή της Κρήτης και της Γαύδου αντίστοιχα. Αντί δηλαδή να τα επεκτείνει πέραν αυτής κι εντός της κόκκινης έκτασης του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Σημειωτέον ότι ακριβώς στα βόρεια του «015» βρίσκεται το ελληνικό μπλοκ «Δυτική Κρήτη» και στα βόρεια του «010» εκείνο για τη «ΝΔ Κρήτη», τα οποία έχουν παραχωρηθεί στη κοινοπραξία Exxon Mobil – Helleniq Energy
Στο θέμα αναφέρθηκε στη συνέντευξη του στη Ναυτεμπορική, ο Γ.Μανιάτης, λέγοντας ότι «η Λιβύη ακολουθεί, τουλάχιστον στα δυτικότερα τμήματα, τη μέση γραμμή ίσων αποστάσεων, έτσι όπως την είχαμε ξεκινήσει με τον λεγόμενο «νόμο Μανιάτη» τον Αύγουστο του 2011».
Στο άρθρο 156 ορίζεται ότι «ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές, το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ (αφ’ ής κηρυχθεί) είναι η μέση γραμμή, κάθε σημείο της οποίας απέχει ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσης (τόσο ηπειρωτικών όσο και νησιωτικών) από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης». Σύμφωνα με το χάρτη των 22 οικοπέδων που βγάζει προς παραχώρηση η κυβέρνηση Ντμπειμπά, κανένα δεν παραβιάζει τη «μέση γραμμή».
Ενώπιον κρίσιμων αποφάσεων
Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση βρίσκεται ενώπιον κρίσιμων αποφάσεων. Ειδικά όταν τα παραπάνω συμβαίνουν σε μια συγκυρία μεγάλης ξανά κινητικότητας στην Ανατολική Μεσόγειο με νέες γεωτρήσεις και παραχωρήσεις από το Ισραήλ μέχρι την Αίγυπτο και από τη Βουλγαρία μέχρι τη Ρουμανία.
Κοινός παρονομαστής παντού είναι ότι όλοι δίνουν όλο και μεγαλύτερος βάρος στους χρόνους που διαρκούν οι έρευνες, επιχειρώντας να τους επισπεύσουν, που σημαίνει ότι ο ανταγωνισμός οξύνεται και οι ευκαιρίες για τους big oil στην Αν.Μεσόγειο πολλαπλασιάζονται.
Αυτό άλλωστε που μετρά στο upstream είναι τα χρονοδιαγράμματα έρευνας και ανάπτυξης των κοιτασμάτων που σε πλειάδα παικτών, (Ισραήλ, Αιγυπτο, κλπ.) είναι εντυπωσιακά μικρότερα σε σχέση τα ελληνικά, παρ’ όλο που πρόκειται για πολύ μεγαλύτερες επενδύσεις, καθώς οι παραπάνω έχουν ιστορικό παραγωγής, εμπειρία και knowhow, γεγονός που τους προσδίδει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι της χώρας μας.
Πληροφορίες: energypress–flight