Η βιομηχανία ζάχαρης του Πακιστάν, που κάποτε αποτελούσε ακρογωνιαίο λίθο της γεωργικής παραγωγικότητας και των αγροτικών μέσων διαβίωσης, έχει εξελιχθεί σε ένα πλέγμα πολιτικής προστασίας, οικονομικής εκμετάλλευσης και θεσμικής αιχμαλωσίας. Παρά το γεγονός ότι είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος παραγωγός ζαχαροκάλαμου παγκοσμίως, οι εγχώριες τιμές ζάχαρης του Πακιστάν παραμένουν από τις υψηλότερες στην περιοχή, με τις τιμές λιανικής να εκτοξεύονται σε 180-210 ρουπίες ανά κιλό τον Ιούλιο του 2025, σχεδόν διπλάσιες από το διεθνές σημείο αναφοράς των 104 ρουπιών/κιλό. Αυτή η εκπληκτική αύξηση του 88% δεν αποδίδεται στο κόστος εφοδιαστικής ή στην αστάθεια της αγοράς, αλλά αντανακλά ένα συστημικό μοτίβο συμπεριφοράς προσοδοθηρίας, καρτελοποίησης και κρατικής κερδοσκοπίας.
Στην καρδιά αυτής της κρίσης βρίσκεται ένα βαθιά εδραιωμένο καρτέλ ζάχαρης, που αποτελείται από πολιτικά συνδεδεμένες οικογένειες που κυριαρχούν τόσο στον μηχανισμό παραγωγής όσο και στον μηχανισμό χάραξης πολιτικής. Αυτοί οι παράγοντες έχουν αξιοποιήσει τον διπλό τους ρόλο ως βιομήχανοι και νομοθέτες για να χειραγωγήσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού, να διαστρεβλώσουν τους μηχανισμούς τιμολόγησης και να αποσπάσουν δυσανάλογα κέρδη τόσο από τους αγρότες όσο και από τους καταναλωτές. Το αποτέλεσμα είναι μια οπισθοδρομική μεταφορά πλούτου που εκτιμάται σε 610 δισεκατομμύρια ρουπίες ετησίως, που ισοδυναμεί με το 1,22% του ΑΕΠ του Πακιστάν, και αποστραγγίζεται από τα συνηθισμένα νοικοκυριά στα ταμεία των ελίτ ιδιοκτητών μύλων.
Οι μηχανισμοί αυτής της εκμετάλλευσης είναι πολύπλευροι. Οι ιδιοκτήτες μύλων συνήθως υποπληρώνουν τους αγρότες, καθυστερούν τις προμήθειες και συσσωρεύουν αποθέματα για να δημιουργήσουν τεχνητές ελλείψεις. Για παράδειγμα, οι Ramzan Sugar Mills και Al Arabia Sugar Mills, που ελέγχονται από τον πρωθυπουργό Shehbaz Sharif, οφείλουν στους αγρότες 975 εκατομμύρια ρουπίες σε απλήρωτες οφειλές, σύμφωνα με αρχεία του Επιτρόπου Ζαχαροκάλαμου του Παντζάμπ. Αυτά τα χρέη, που έχουν συσσωρευτεί με την πάροδο των ετών, αντιπροσωπεύουν χιλιάδες καλλιεργητές που παρέδωσαν ζαχαροκάλαμο χωρίς να λάβουν πλήρη αποζημίωση. Οι μύλοι, εν τω μεταξύ, παράγουν ετήσια έσοδα 8-12 δισεκατομμυρίων ρουπιών, χρησιμοποιώντας ουσιαστικά τους αγρότες ως ακούσιους πιστωτές, ενώ πωλούν ζάχαρη σε τιμές διογκωμένες από καρτέλ.
Η αριθμητική αυτής της εκμετάλλευσης είναι σκληρή. Ένας αγρότης παραδίδει 40 κιλά ζαχαροκάλαμου αξίας 182 ρουπιών σε επίσημες τιμές, αλλά λαμβάνει μόνο 120 ρουπίες, αν λαμβάνει καθόλου. Το εργοστάσιο το μεταποιεί σε 4 κιλά ζάχαρης και το πουλάει για 780 ρουπίες, αντί της εύλογης αγοραίας αξίας των 416 ρουπιών. Έτσι, 62 ρουπίες εξάγονται από τον αγρότη και 364 ρουπίες από τον καταναλωτή, ένα συνολικό περιθώριο κέρδους 426 ρουπιών ανά 40 κιλά ζαχαροκάλαμου, ή 234% πάνω από τη δίκαιη τιμολόγηση. Αυτή η διπλή εξαγωγή αποτελεί παράδειγμα της συστημικής φύσης της διαφθοράς στον κλάδο.
Το πρόβλημα δεν περιορίζεται σε μία πολιτική παράταξη. Ο Jahangir Khan Tareen, ένας εξέχων χρηματοδότης του Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI), ελέγχει έξι εργοστάσια μέσω του ομίλου JDW, ο οποίος φέρεται να κερδίζει 48,8 δισεκατομμύρια ρουπίες ετησίως σε πλεονάζοντα κέρδη. Ο όμιλος RYK Mills του ομοσπονδιακού υπουργού Makhdoom Khusro Bakhtiar παράγει 36,6 δισεκατομμύρια ρουπίες σε κέρδη καρτέλ, ενώ οι αδελφοί Akhtar Khan, Haroon και Humayun, οφείλουν 70 εκατομμύρια ρουπίες στους αγρότες μέσω των εργοστασίων ζάχαρης Tandlianwala. Στο Χιμπέρ Παχτούνκβα, ο Αμπάς Σαρφαράζ Καν κατέχει πέντε μύλους, γεγονός που τον καθιστά τον μεγαλύτερο παραγωγό της επαρχίας. Αυτά τα άτομα εκτείνονται σε πολιτικά καθεστώτα, καταδεικνύοντας πώς το καρτέλ ζάχαρης υπερβαίνει τα κομματικά όρια και λειτουργεί με διακομματική ατιμωρησία.
- Διαφήμιση –
Αυτό που καθιστά το καρτέλ ζάχαρης του Πακιστάν μοναδικά επιβλαβές είναι η νομική του μόνωση. Από το 2005, η κυβέρνηση αρνείται να εκδώσει νέες άδειες μύλων, δημιουργώντας ένα τεχνητό μονοπώλιο που εγγυάται διογκωμένα κέρδη για τους υπάρχοντες ιδιοκτήτες. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού του Πακιστάν (ΚΚΠ) έχει χαρακτηρίσει τον κλάδο ως ένα «πολυεπίπεδο καρτέλ» που χαρακτηρίζεται από συντονισμένη τιμολόγηση, ποσοστώσεις παραγωγής και χειραγώγηση της διανομής. Μόνο έξι ομάδες ελίτ ελέγχουν το 51% της εθνικής παραγωγής ζάχαρης μέσω μόνο του 6,7% του συνόλου των μύλων, ένας λόγος συγκέντρωσης που θα πυροδοτούσε αντιμονοπωλιακή δράση σε οποιαδήποτε λειτουργική δημοκρατία.
Ο Γενικός Ελεγκτής του Πακιστάν αποκάλυψε πρόσφατα μια αύξηση κερδών 300 δισεκατομμυρίων ρουπιών από τις αυξήσεις των τιμών της ζάχαρης, πυροδοτώντας μια πολιτική καταιγίδα στην Επιτροπή Δημόσιων Λογαριασμών (PAC). Η PAC αποκάλυψε ότι η ζάχαρη εξήχθη σε υψηλές τιμές μόνο και μόνο για να επανεισαχθεί αργότερα, επιδεινώνοντας τις εγχώριες ελλείψεις και διογκώνοντας τις τιμές λιανικής. Αυτή η σκόπιμη υπερεξαγωγή, ακολουθούμενη από δαπανηρές εισαγωγές, αντανακλά μια υπολογισμένη στρατηγική για τη χειραγώγηση της προσφοράς και τη μεγιστοποίηση των κερδών. Τα μέλη της PAC σημείωσαν ότι κάθε αύξηση της τιμής της ζάχαρης αποφέρει κέρδος 44 δισεκατομμυρίων ρουπιών στους ιδιοκτήτες μύλων, υπογραμμίζοντας την κλίμακα της εξόρυξης.
Οι κρατικές επιδοτήσεις ενισχύουν περαιτέρω αυτήν την ανισότητα. Οι ιδιοκτήτες μύλων λαμβάνουν δισεκατομμύρια σε δημόσια κεφάλαια, ενώ δεν πληρώνουν τους αγρότες ή δεν σταθεροποιούν τις τιμές καταναλωτή. Η βιομηχανία ζάχαρης επωφελείται επίσης από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε δεσμευμένη μορφή χρησιμοποιώντας βαγάσση, εξαγωγές μελάσας και παραγωγή χάλυβα, ροές εσόδων που παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτες και αφορολόγητες. Αυτά τα προνόμια επιδεινώνονται από την ξεπερασμένη τεχνολογία άλεσης, την αναποτελεσματική κατανομή πόρων και την ασυνεπή κανονιστική εποπτεία, τα οποία συλλογικά υπονομεύουν την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα του τομέα.
Η πολιτική εξαγωγών-εισαγωγών της κυβέρνησης έχει επίσης συμβάλει στην αστάθεια. Το 2024, το Πακιστάν εξήγαγε 750.000 μετρικούς τόνους ζάχαρης, κερδίζοντας 402 εκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, οι μειώσεις στην απόδοση που προκλήθηκαν από την κλιματική αλλαγή μείωσαν την πραγματική παραγωγή σε 5,8 εκατομμύρια τόνους, κάτω από τα προβλεπόμενα 7 εκατομμύρια. Αυτό το έλλειμμα κατέστησε απαραίτητες εισαγωγές 300.000 τόνων με κόστος 150 εκατομμύρια δολάρια, επιβαρύνοντας περαιτέρω τα συναλλαγματικά αποθέματα. Η Συμβουλευτική Επιτροπή Ζάχαρης, η οποία έχει αναλάβει την επίβλεψη αυτών των αποφάσεων, έχει επικριθεί για αδιαφανείς λειτουργίες και προνομιακή μεταχείριση των συμφερόντων των καρτέλ.
Οι πρόσφατες κυβερνητικές παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένης της κατάσχεσης 1,9 εκατομμυρίων μετρικών τόνων αποθεμάτων ζάχαρης και της ανάπτυξης αξιωματούχων του Ομοσπονδιακού Συμβουλίου Εσόδων (FBR) σε αποθήκες μύλων, σηματοδοτούν μια καθυστερημένη προσπάθεια περιορισμού της κερδοσκοπίας. Δεκαοκτώ ιδιοκτήτες μύλων έχουν τοποθετηθεί στον Κατάλογο Ελέγχου Εξόδου (ECL) και έχει εφαρμοστεί ένα σύστημα παρακολούθησης και ιχνηλάτησης για την παρακολούθηση των αλυσίδων εφοδιασμού. Ωστόσο, ο Σύνδεσμος Ζαχαρουργείων του Πακιστάν (PSMA) συνεχίζει να μεταθέτει την ευθύνη στους συσσωρευτές και τους λιανοπωλητές, αρνούμενος την ευθύνη για τον πληθωρισμό των τιμών λιανικής.
Παρά τα μέτρα αυτά, οι τιμές λιανικής παραμένουν υψηλές και η εμπιστοσύνη του κοινού στους ρυθμιστικούς θεσμούς συνεχίζει να διαβρώνεται. Η κρίση της ζάχαρης δεν είναι μια φυσική καταστροφή, αλλά μια ανθρωπογενής οικονομική καταστροφή που έχει τις ρίζες της στην αιχμαλωσία των ελίτ, τον χειρισμό της πολιτικής και την θεσμική αποτυχία. Χωρίς διαφανείς μεταρρυθμίσεις, ισχυρή επιβολή και πολιτική βούληση για την εξάρθρωση εδραιωμένων συμφερόντων, το Πακιστάν θα παραμείνει παγιδευμένο σε έναν κύκλο τεχνητών ελλείψεων, διογκωμένων τιμών και συστημικής εκμετάλλευσης.
Η διαφθορά που χαρακτηρίζει τη βιομηχανία ζάχαρης του Πακιστάν είναι συμβολική των ευρύτερων προκλήσεων διακυβέρνησης. Αντανακλά μια πολιτική οικονομία όπου το δημόσιο αξίωμα αξιοποιείται για ιδιωτικό όφελος, οι ρυθμιστικοί θεσμοί υποτάσσονται στα συμφέροντα των ελίτ και η οικονομική πολιτική εξυπηρετεί τους λίγους εις βάρος των πολλών.