Με αφορμή των δηλώσεων του επικεφαλής του κόμματος του Εθνικιστικού Κινήματος, Ντεβλέτ Μπαχτσελί για την τουρκική διεκδίκηση των Δωδεκανήσων, ο Τούρκος καθηγητής Ισμαήλ Σαχίν, πρόεδρος της Διεθνούς Έρευνας Κρίσεων- ακαδημαϊκός για την τουρκική εξωτερική πολιτική, αναφέρεται σε άρθρο του στην τουρκική εφημερίδα Star στις τουρκικές θέσεις.
Υποστηρίζει ότι η ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα έγινε παρά τη …θέληση των ίδιων των κατοίκων, διατυπώνει την πάγια τουρκική θέση ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα, και ότι η ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα αποτελεί …κίνδυνο για την τουρκική ασφάλεια. Επίσης, ότι η τουρκική απειλή δεν δίνει το νομικό δικαίωμα στην Ελλάδα να εξοπλίσει τα ανατολικά νησιά του Αιγαίου…
Τα Δωδεκάνησα αποτελούνται από πολλά μεγάλα και μικρά νησιά στο νοτιοανατολικό τμήμα του Αιγαίου Πελάγους. Αυτή η ομάδα νησιών, γνωστή ως Δωδεκάνησα, δεν είναι μόνο φυσικά μέρος της Ανατολίας, αλλά βρίσκεται και στην υφαλοκρηπίδα, η οποία αποτελεί συνέχεια της Ανατολίας.
Η πρώτη σοβαρή επίθεση στη Ρόδο και στα Δωδεκάνησα, τα οποία κατέλαβε ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής το 1522, έγινε από τους Ιταλούς το 1911.
Ο αγώνας για κυριαρχία στα νησιά, που ξεκίνησε με τον πόλεμο της Τρίπολης, έληξε με τη Συνθήκη της Λωζάνης που υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου 1923.
Σύμφωνα με αυτή τη συμφωνία, η Ρόδος, τα Δωδεκάνησα, οι συνδεδεμένες νησίδες τους και το νησί Μεγίστη αφέθηκαν στην Ιταλία.
Έτσι, η Ρόδος, τα Δωδεκάνησα και το Καστελόριζο μετατράπηκαν σε μια νέα διοικητική ένωση με την ονομασία «Ιταλικά νησιά του Αιγαίου» και εντάχθηκαν στην ιταλική επικράτεια και με νόμο που ψηφίστηκε το 1925 οι κάτοικοι των νησιών κηρύχθηκαν υπήκοοι της Ιταλίας.
Μεταξύ 1911 και 1923 έγιναν πολλές διπλωματικές διαπραγματεύσεις και πολλές επίσημες ή ανεπίσημες συμφωνίες σχετικά με αυτά τα νησιά, που είχαν στρατηγική σημασία για την άμυνα της Ανατολίας.
Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα μεταξύ αυτών ήταν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας.
Όταν αποφασίστηκε να δοθεί η Δυτική Ανατολία στην Ελλάδα στη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού, που έγινε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο για να διαμορφωθεί η μεταπολεμική τάξη και να προετοιμαστούν συμφωνίες ειρήνης, ο Έλληνας πρωθυπουργός Βενιζέλος ζήτησε να τους δοθεί, επίσης, η Ρόδος και τα Δωδεκάνησα.
Αυτή η απαίτηση του Βενιζέλου εμφανίστηκε μόνο ως αντανάκλαση των ελληνικών επεκτατικών πολιτικών, αγνοώντας την εθνική και πολιτισμική δομή του ντόπιου πληθυσμού, και σε αυτό το πλαίσιο, τα ελληνικά αιτήματα ήταν αντίθετα με τα ιστορικά, γεωγραφικά και νομικά δικαιώματα των Τούρκων.
Κανείς όμως δεν ενδιαφέρθηκε για αυτό.
Η διάσκεψη, η οποία πραγματοποιήθηκε για να διασφαλίσει την ειρήνη, δημιούργησε στην πραγματικότητα περισσότερες συγκρούσεις και περιφερειακές αναταραχές. γιατί αυτές οι αποφάσεις έδειχναν μια προσέγγιση βασισμένη στην ισορροπία δυνάμεων και όχι στο δικαίωμα του λαού στην αυτοδιάθεση.
Επιπλέον, αποφάσεις που αφορούσαν τον κατακερματισμό του εδάφους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως η παραχώρηση της Δυτικής Ανατολίας στην Ελλάδα, αντανακλούσαν τις επιπτώσεις του αποικιακού παρελθόντος της Ευρώπης και όχι τη βούληση των ανθρώπων που ζούσαν σε αυτά τα εδάφη.
Στη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού και σε άλλες διπλωματικές συναντήσεις, ο Πρωθυπουργός Βενιζέλος υποστήριξε ότι η Ρόδος και τα Δωδεκάνησα πρέπει να αφεθούν στην Ελλάδα, ενώ η θέση του ήταν ότι αυτά τα νησιά αποτελούν αναπόσπαστα μέρη της Δυτικής Ανατολίας.
Ο Βενιζέλος συνέχισε να υπερασπίζεται αυτή τη θέση σε διεθνείς πλατφόρμες μέχρι που έχασε την ελπίδα του.
Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912-1913, τα περισσότερα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην περιοχή του Αιγαίου πέρασαν στην Ελλάδα.
Μετά από αυτή τη νίκη, ο Βενιζέλος υποστήριξε ότι η Ελλάδα έπρεπε να γίνει ακόμα πιο δυνατή στην περιοχή και ότι τα Δωδεκάνησα θα έπρεπε να δοθούν στην Ελλάδα ως μέρος αυτής της επέκτασης.
Ενώ η Ελλάδα ήταν απασχολημένη με την κατοχή της Ανατολίας μεταξύ 1919 και 1922, διεκδίκησε επίσης κυριαρχία στα εδάφη στη Δυτική Ανατολία.
Με την αποτυχία των στρατιωτικών και διπλωματικών στρατηγικών της Ελλάδας στην Ανατολία, η ελληνική κυβέρνηση έπρεπε να εγκαταλείψει τη θέση ότι η Ρόδος και τα Δωδεκάνησα ήταν φυσικό μέρος της Δυτικής Ανατολίας. Ο λόγος για αυτό ήταν ότι αφού η Ελλάδα έχασε τον πόλεμο στην Ανατολία, οι διεθνείς ισορροπίες άλλαξαν και αντιμετώπισε μια νέα πραγματικότητα.
Η Ρόδος και τα Δωδεκάνησα παρέμειναν υπό ιταλική κυριαρχία μέχρι το 1947. Η ήττα της Ιταλίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο άνοιξε τον δρόμο για την Ελλάδα να διεκδικήσει πάλι τα νησιά.
Ως εκ τούτου, η Ελλάδα ισχυρίστηκε ότι η κατάληψη της Ρόδου και των Δωδεκανήσων από την Ιταλία το 1912 ήταν ενάντια στη θέληση του ελληνικού λαού και ότι η επιστροφή των νησιών στην Ελλάδα ήταν απαίτηση της διεθνούς δικαιοσύνης.
Ωστόσο, αυτή η διατριβή υποστηρίχθηκε πιο έντονα με την ιδέα ότι τα νησιά ανήκαν ιστορικά στον ελληνικό πολιτισμό και ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη οι επιθυμίες του ελληνικού λαού.
Τελικά, τα εν λόγω νησιά αφέθηκαν στην Ελλάδα με τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων που υπογράφηκε το 1947, με την προϋπόθεση ότι θα αποστρατικοποιηθούν.
Η παραχώρηση των Δωδεκανήσων, της Ρόδου και της Μεγίστης στην Ελλάδα ενίσχυσε τη γεωπολιτική θέση της Αθήνας στο Αιγαίο Πέλαγος, με αποτέλεσμα να διαταραχθεί η τουρκοελληνική ισορροπία που είχε θεσπιστεί με τη Συνθήκη της Λωζάνης υπέρ της Ελλάδας.
Αυτή η αλλαγή αποτελούσε σοβαρή απειλή για την ασφάλεια της Τουρκίας. Λόγω της θετικής ατμόσφαιρας που επικρατούσε στις τουρκοελληνικές σχέσεις, η Ελλάδα προσπαθούσε να αλλάξει το status quo στο Αιγαίο προς όφελός της από τις αρχές της δεκαετίας του 1930.
Για παράδειγμα, ενώ η Ελλάδα αύξησε μονομερώς τα χωρικά της ύδατα από 3 μίλια σε 6 μίλια το 1936, εξόπλισε επίσης τα νησιά της Λήμνου και της Σαμοθράκης, επικαλούμενη τη Συνθήκη του Μοντρέ.
Ο κύριος στόχος της Ελλάδας ήταν να αυξήσει την κυριαρχία της στο Αιγαίο Πέλαγος. Η αύξηση των χωρικών υδάτων στα 6 μίλια και η στρατιωτικοποίηση των νησιών ήταν μέρος αυτής της στρατηγικής.
Στη δεκαετία του 1960, με τις βίαιες συγκρούσεις μεταξύ της τουρκικής και της ελληνικής κοινότητας στην Κύπρο και την άνοδο της έντασης μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας, η Ελλάδα άρχισε να εξοπλίζει τα νησιά του Αιγαίου.
Τα νησιά του Αιγαίου ήταν κρίσιμης σημασίας για την Ελλάδα τόσο από πλευράς άμυνας όσο και επίθεσης λόγω της κοντινής τους θέσης στην Τουρκία.Turkish cuisine
Η Αθήνα ήθελε να αποκτήσει πλεονέκτημα σε μια πιθανή σύγκρουση εξοπλίζοντας αυτά τα νησιά.
Παρ’ όλες τις αντιρρήσεις της Τουρκίας, η Αθήνα δεν υποχώρησε από τη στρατηγική της για τον εξοπλισμό των νησιών.
Σύμφωνα με την Ελλάδα, δεδομένου ότι δεν ήταν συμβαλλόμενο μέρος στη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947, οι όροι αφοπλισμού αυτής της συνθήκης δεν ήταν δεσμευτικοί για την Τουρκία.
Αυτή η προσέγγιση ήταν εντελώς αβάσιμη. γιατί σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο μια συνθήκη δεν μπορεί να εφαρμοστεί με τρόπο που παραβιάζει τα δικαιώματα των μη συμβαλλόμενων κρατών.Turkish cuisine
Επιπλέον, η Συνθήκη της Λωζάνης καθόρισε σαφώς τις προϋποθέσεις για τον αφοπλισμό. Ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατόν να αγνοήσουμε τις διατάξεις της Λωζάνης κάνοντας αναφορά στη Συνθήκη των Παρισίων.
Επιπλέον, οι όροι αφοπλισμού δεν είναι μόνο μια εσωτερική ρύθμιση μεταξύ των μερών της συνθήκης, αλλά και ένα μέτρο που λαμβάνεται για τη διασφάλιση της περιφερειακής ειρήνης και σταθερότητας.
Η αποτυχία της Ελλάδας να συμμορφωθεί με αυτούς τους όρους προκάλεσε μεγάλη ζημιά όχι μόνο στην Τουρκία αλλά και στην εμπιστοσύνη και τη σύνδεση με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
Στην πραγματικότητα, ο ΟΗΕ υποστηρίζει την προστασία του διεθνούς δικαίου και την πίστη στις συνθήκες.
Το γεγονός ότι η Ελλάδα βλέπει την Τουρκία ως απειλή δεν νομιμοποιεί την παραβίαση των όρων αφοπλισμού, γιατί αυτή η κατάσταση είναι αντίθετη με την αρχή της «πιστότητας στις συνθήκες» (pactasunt servanda) του διεθνούς δικαίου.
Το διεθνές δίκαιο δεν δέχεται τις ανησυχίες για την ασφάλεια μιας χώρας ως δικαιολογία για την παραβίαση των υποχρεώσεών της από τη συνθήκη.
Αυτή η αρχή είναι η εγγύηση της εμπιστοσύνης και της σταθερότητας στις διεθνείς σχέσεις. Είναι σαφές ότι ο οπλισμός του Αιγαίου Πελάγους από την Ελλάδα από βορρά προς νότο, από τη Λήμνο και τη Σαμοθράκη μέχρι τα Δωδεκάνησα, για να περικυκλώσει την Τουρκία, αποτελεί ζωτικό κίνδυνο για την Τουρκία.
Τα αντίμετρα της Τουρκίας κατά του εξοπλισμού των νησιών θα μπορούσαν να διαταράξουν την ισορροπία στην περιοχή, οδηγώντας σε αστάθεια και περαιτέρω στρατιωτική ένταση στο Αιγαίο.
Πέραν του εξοπλισμού, ο ισχυρισμός της Ελλάδας ότι τα νησιά μπορούν να σχηματίσουν υφαλοκρηπίδα και αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) όπως η ηπειρωτική χώρα, συνιστά κατάσταση αντίθετη προς τις αρχές της δικαιοσύνης του διεθνούς δικαίου για την Τουρκία, καθώς και παραβίαση της περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο Πέλαγος απειλεί τα οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα της Τουρκίας.
Το γεγονός ότι ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, μιλώντας στη συνεδρίαση της Ομάδας της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης του κόμματός του, επέστησε την προσοχή σε αυτό το θέμα δεν μπορεί να ερμηνευθεί ως αμφισβήτηση των διατάξεων της Συνθήκης της Λωζάνης θέτοντας υπό αμφισβήτηση την κυριαρχία της Ελλάδας στα νησιά του Αιγαίου, όπως ισχυρίζεται η ελληνική πολιτική και μέσα ενημέρωσης.
Διότι πρόθεση του Μπαχτσελί είναι να τηρήσει τη Συνθήκη της Λωζάνης, αλλά και να επιστήσει την προσοχή στην παραβίαση των όρων που επιβάλλονται στα μέρη από αυτή τη συνθήκη.
Σύμφωνα με τις Συνθήκες της Λωζάνης και του Παρισιού, ορισμένα από τα νησιά του Αιγαίου έμειναν με μη στρατιωτικό καθεστώς.
Ωστόσο, η Ελλάδα παραβίασε αυτό το καθεστώς, εξόπλισε τα νησιά και ενήργησε αντίθετα με τη Συνθήκη της Λωζάνης.
Οι δικαιολογημένες προειδοποιήσεις του Μπαχτσελί για το θέμα αυτό αποτελούν αντίδραση στην παραβίαση της συνθήκης και θα πρέπει να θεωρηθούν ως ένσταση στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου.
Ως εκ τούτου, σκοπός του Μπαχτσελί είναι να λάβει νομική και διπλωματική στάση κατά των ενεργειών της Ελλάδας αντίθετες με τις συνθήκες και να τονίσει ότι τα μέρη πρέπει να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους αντί να αμφισβητήσουν την εγκυρότητα των συνθηκών.
Για το λόγο αυτό, θα ήταν πιο ακριβής προσέγγιση να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τις δηλώσεις του Μπαχτσελί ως αντίδραση στην παραβίαση των συνθηκών και όχι ως αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάνης.
İsmail Şahin-Star Gazetesi
—
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ