Για τις αιτίες που οδήγησαν στην απόπειρα δολοφονίας του πρωθυπουργού της Σλοβακίας, Ρόμπερτ Φίτσο και η οποία πάγωσε το πολιτικό κατεστημένο καταπιάνεται σε δημοσίευμα της η Politico. Ποιος ήταν υπεύθυνος; Τι συνέβαινε; Πώς συνέβη αυτό;
Πόλωση
Στο τελευταίο ερώτημα, τουλάχιστον, μια απάντηση κυριάρχησε στη συζήτηση: η πολιτική πόλωση. «Η ρητορική μίσους που είδαμε πρέπει να σταματήσει», δήλωσε η πρόεδρος Σουζάνα Καπούτοβα. «Σας παρακαλώ, ας το σταματήσουμε!».
«Τα συναισθήματα είναι φυσικά υψηλά, αλλά θα ήταν πολύ κακό να φουντώσει αυτή η ήδη επικίνδυνη κατάσταση», συμφώνησε ο υπουργός Εσωτερικών.
Ορισμένοι βουλευτές του κυβερνητικού συνασπισμού, ωστόσο, φάνηκε να μην έχουν λάβει το υπόμνημα. Ο Λούμπος Μπλάχα, φιλορώσος βουλευτής του κόμματος Smer του Φίτσο, φώναξε στην αντιπολίτευση στο κοινοβούλιο ότι ο πρωθυπουργός «παλεύει σήμερα για τη ζωή του εξαιτίας του μίσους σας».
Ο αντιπρόεδρος του Κοινοβουλίου Αντρέι Ντάνκο, επικεφαλής του ακροδεξιού Εθνικού Κόμματος της Σλοβακίας, απαίτησε από την αντιπολίτευση: «Είστε ικανοποιημένοι;» Πρόσθεσε, δυσοίωνα: «Θα υπάρξουν κάποιες αλλαγές στα μέσα ενημέρωσης».
Πώς όμως η Σλοβακία έφτασε εδώ που είναι σήμερα – τόσο διχασμένη ανάμεσα σε φιλελεύθερους και παραδοσιακούς, δημοκράτες και κακοποιούς, την ανεκτικότητα και το αντίθετό της – ώστε οι πολιτικές διαφορές να λύνονται πλέον με όπλα;
Οι κοινωνικές διακρίσεις
Οι κοινωνικές διακρίσεις έπλητταν πάντα την πολιτική στη Σλοβακία. Μετά την επανάσταση του 1989, η πρώην κομμουνιστική χώρα βυθίστηκε ξαφνικά σε μια ανελέητη εκδοχή του καπιταλισμού – προτού πάρει απότομα διαζύγιο από τους Τσέχους, οι οποίοι αποτελούσαν σταθερό εθνικό εταίρο επί 75 χρόνια στην πρώην Τσεχοσλοβακία.
Το κοινωνικό μαστίγιο που προκάλεσαν αυτοί οι ξαφνικοί μετασχηματισμοί έστρεψε τις πόλεις εναντίον των χωριών, τους νέους εναντίον των ηλικιωμένων, τους Σλοβάκους πατριώτες εναντίον των Τσεχοσλοβάκων διεθνιστών, καθώς όλοι έψαχναν να βρουν τα πατήματά τους στο άγνωστο έδαφος.
Η πορεία του Φίτσο μέχρι την εξουσία
Για τον νεαρό Ρόμπερτ Φίτσο, ο οποίος ήταν μόλις 25 ετών όταν οι κομμουνιστές έχασαν την εξουσία, η επανάσταση του 1989 πρέπει να ήταν ένα σοκ: Μόλις είχε ολοκληρώσει τη νομική σχολή και είχε ενταχθεί στο Κομμουνιστικό Κόμμα, όταν το Σύμφωνο της Βαρσοβίας διαλύθηκε μαζί με την κοινωνική τάξη στην οποία είχε εκπαιδευτεί για να πετύχει.
Ο Φίτσο ισχυρίστηκε αργότερα ότι “δεν πρόσεξε” το 1989, καθώς εκείνη την εποχή εργαζόταν στο υπουργείο Δικαιοσύνης και προετοιμαζόταν για ένα ταξίδι σπουδών στις ΗΠΑ – ευθυγραμμιζόμενος έτσι εξαρχής με ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που ένιωθε νοσταλγία για τον κομμουνισμό και αδιαφορία για τη δημοκρατική Δύση.
Νέος και ταλαντούχος, ο Φίτσο εντάχθηκε στο κόμμα που διαδέχθηκε τους κομμουνιστές και εξελέγη στο κοινοβούλιο το 1992. Παρόλο που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1990 στο Στρασβούργο εργαζόμενος στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, και το 1999 ίδρυσε το σοσιαλιστικό κόμμα Smer. Το κόμμα αυτό κυριάρχησε στη σλοβακική πολιτική για το επόμενο τέταρτο του αιώνα.
Και εδώ, ωστόσο, ο Φίτσο υιοθέτησε ένα πολιτικό στυλ που αποξένωσε μεγάλο μέρος της χώρας. Το Smer προέκυψε από τα συντρίμμια ενός αυταρχικού κόμματος που κυριαρχούσε στην εσωτερική σκηνή της Σλοβακίας τη δεκαετία του 1990, του Κινήματος για μια Δημοκρατική Σλοβακία (HZDS), με επικεφαλής τον τραμπούκο πρωθυπουργό Βλαντιμίρ Μέτσιαρ την περίοδο 1994-1998. Οι ολιγάρχες που χρηματοδότησαν και κατεύθυναν το HZDS έψαχναν, κατά γενική ομολογία, για ένα άλλο πολιτικό σχέδιο αφότου ο Μέτσιαρ έγινε τοξικός για τη Δύση, και έπεσαν πάνω στον άψογο Φίτσο.
Η Smer σημείωσε ένα απογοητευτικό 13,5% στις εκλογές του 2002 μετά από μια επιθετική διαφημιστική εκστρατεία που παρουσίαζε μια οικογένεια να κάθεται γυμνή σε ένα παγκάκι με το σύνθημα “Στην ΕΕ – αλλά όχι με γυμνά οπίσθια”. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ωστόσο, ένας πιο γυαλισμένος Φίτσο έφτασε στη νίκη με 29%, σχηματίζοντας κυβέρνηση με τα αυταρχικά απομεινάρια του HZDS και τους εθνικιστές του SNS.
Ακόμη και πριν ξεκινήσει την πρώτη του θητεία ως πρωθυπουργός, λοιπόν, ο Φίτσο είχε ήδη αυτοπροσδιοριστεί ως νοσταλγός του σοσιαλισμού και ταυτόχρονα κυνικά πραγματιστής στην επιδίωξη της εξουσίας – το ακριβώς αντίθετο από αυτό που αναζητούσε το νεότερο, αντικομμουνιστικό, αθώα φιλοδυτικό τμήμα του εκλογικού σώματος.
Η διπλή δολοφονία που τον αποπροσανατόλισε
Ο Φίτσο διανύει την τρίτη του θητεία ως πρωθυπουργός το 2018, όταν ο δημοσιογράφος Κούτσιακ και η μέλλουσα σύζυγός του σκοτώθηκαν από έναν δολοφόνο που δήθεν είχε προσληφθεί για να φιμώσει το ρεπορτάζ του σχετικά με τη διαφθορά στην πολιτική.
Οι δολοφονίες φαίνεται ότι αποπροσανατόλισαν τον Φίτσο. Συγκάλεσε αμέσως μια συνέντευξη Τύπου στην οποία στοιβάχτηκαν δεσμίδες μετρητών σε ένα τραπέζι, υποσχόμενος να πληρώσει 1 εκατομμύριο ευρώ για πληροφορίες που θα οδηγούσαν στη σύλληψη του δολοφόνου. Κατηγόρησε επίσης την αντιπολίτευση ότι χρησιμοποιεί τη δολοφονία για πολιτικούς σκοπούς.
Δύο εβδομάδες αργότερα, ο Φίτσο παραιτήθηκε- δύο χρόνια αργότερα, η Smer υπέστη ήττα στις γενικές εκλογές του 2020.
Εκτός εξουσίας, ο Φίτσο και οι πολιτικοί του σύμμαχοι – υπουργοί, βουλευτές, ολιγάρχες, δικαστές, ανώτεροι αξιωματικοί της αστυνομίας και των μυστικών υπηρεσιών – τέθηκαν υπό έρευνα για λόγους που κυμαίνονταν από διαφθορά έως κατάχρηση εξουσίας και δολιοφθορά. Ο πρώην πρωθυπουργός συνελήφθη μάλιστα τον Απρίλιο του 2022 και κατηγορήθηκε για αδικήματα οργανωμένου εγκλήματος, αν και οι κατηγορίες αυτές έχουν έκτοτε αποσυρθεί.
Επιστροφή στην εξουσία
Πέρυσι βροντοφώναξε και πάλι «παρών» στην εξουσία. Αφού κέρδισε άλλες γενικές εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2023, ο Φίτσο και η παρέα του επέστρεψαν σαν να βγήκαν από κανόνι, ξεκληρίζοντας την ηγεσία της επίλεκτης αστυνομικής μονάδας που τους είχε κατηγορήσει για εγκλήματα, απορρίπτοντας τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, ξαναγράφοντας τον ποινικό κώδικα για να ελαφρύνει τις ποινές για διαφθορά και απειλώντας να χαρακτηρίσει τις ΜΚΟ με εξωτερική χρηματοδότηση ως «ξένους πράκτορες» βάσει ενός νόμου τύπου Μόσχας.
Καθώς ο Φίτσο βρισκόταν σε κρίσιμη κατάσταση στο χειρουργικό τραπέζι της Banska Bystrica, τα μέσα ενημέρωσης δημοσίευσαν ένα βίντεο που διέρρευσε από τον φερόμενο ως δράστη, ο οποίος αναγνωρίστηκε τοπικά ως ένας 71χρονος συγγραφέας, στο οποίο έλεγε: «Δεν συμφωνώ με την πολιτική αυτής της κυβέρνησης», αναφερόμενος στις καταστολές κατά των μέσων ενημέρωσης και της δικαιοσύνης.
Στη συνέντευξη Τύπου μετά την επίθεση, ο Σουτάχ Εστόκ, ο υπουργός Εσωτερικών, κάλεσε να σταματήσει η βίαιη γλώσσα και οι επιθέσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που έχουν καταλήξει να χαρακτηρίζουν τη σλοβακική πολιτική στην εποχή του Φίτσο. «Θέλω να απευθύνω έκκληση στο κοινό, στους δημοσιογράφους και σε όλους τους πολιτικούς να σταματήσουν να διασπείρουν το μίσος», δήλωσε. «Βρισκόμαστε στα πρόθυρα ενός εμφυλίου πολέμου».