Η αποπομπή ενός δημοφιλούς πρωθυπουργού έχει πυροδοτήσει μια άνευ προηγουμένου αντίδραση ενάντια στο κυρίαρχο στρατιωτικό κατεστημένο της χώρας
Οι αποκαλυπτικές πλημμύρες έχουν βάλει το ένα τρίτο του Πακιστάν κάτω από το νερό, ο πληθωρισμός βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων πέντε δεκαετιών, υπάρχουν ανησυχίες για την επανεμφάνιση των Ταλιμπάν σε τμήματα των περιοχών των φυλών, αλλά ο εθνικός λόγος συνεχίζει να επικεντρώνεται σε ένα άτομο: τον Imran Khan.
Τον Απρίλιο, ο Καν έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός στην ιστορία της χώρας που εκδιώχθηκε από την εξουσία αφού έχασε την ψήφο εμπιστοσύνης, συνεχίζοντας το σερί των εκλεγμένων ηγετών που απέτυχαν να ολοκληρώσουν την πενταετή θητεία τους. Κατηγόρησε τον στρατό – που κυβερνά το Πακιστάν για σχεδόν τα μισά από τα 75 του χρόνια – ότι σχεδίαζε την πτώση του μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σε συγκεντρώσεις που πραγματοποιήθηκαν σε όλη τη χώρα, οι διαδηλωτές φώναζαν συνθήματα υπέρ του Χαν και κατά του στρατού. Ένα δημοφιλές σύνθημα, «Όποιος είναι φίλος με την Αμερική είναι προδότης» («Amreeka ka jo yaar hai ghaddaar hai»), παραπέμπει στους ισχυρισμούς του Khan για εμπλοκή των ΗΠΑ στην ανατροπή του.
Έκτοτε, ο δημόσιος λόγος είναι γεμάτος, τόσο διαδικτυακά όσο και εκτός σύνδεσης. Στο παρελθόν, τα αντιστρατευτικά αισθήματα εκφράστηκαν μόνο από μια μειοψηφία που έπρεπε να ενεργήσει διακριτικά, ενώ σήμερα οι διαμαρτυρίες είναι ιδιαίτερα ορατές. Παρόλο που οι λογαριασμοί αναστέλλονται και γίνονται συλλήψεις όσων κατηγορούνται για ενορχήστρωση αντιστρατευτικών εκστρατειών στο Διαδίκτυο, οι άνθρωποι συνεχίζουν να εκφράζουν την περιφρόνησή τους προς τη στρατιωτική ηγεσία. Καθώς ο αρχηγός του στρατού, στρατηγός Qamar Javed Bajwa, προσγειώθηκε στις ΗΠΑ τον περασμένο μήνα, νέα hashtags όπως #BajwaHasToGo και #BajwaTraitor έκαναν τάση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατηγορώντας τον στρατηγό ότι εκτελούσε αμερικανικές εντολές στο Πακιστάν.
Ενώ η παραδοσιακή τακτική του κλείσιμο των τηλεοπτικών καναλιών και η στόχευση πολιτικών με ψευδείς νομικές υποθέσεις συνεχίζονται, δεν μπορούν να εκφοβιστούν όλοι οι στρατιωτικοί επικριτές.
Τον Αύγουστο, η Ρυθμιστική Αρχή Ηλεκτρονικών Μέσων του Πακιστάν (PEMRA) έστειλε μια ειδοποίηση στο τηλεοπτικό κανάλι ARY News σε σχέση με σχόλια που μετέδωσε από τον πολιτικό του Πακιστάν Tehreek-e-Insaf (PTI), Shahbaz Gill, ο οποίος είχε πει στον αέρα ότι ανώτερος στρατός Οι αξιωματικοί θα πρέπει να αγνοήσουν τους στρατιωτικούς ηγέτες τους εάν τους ζητηθεί να κάνουν οτιδήποτε ενάντια στα συμφέροντα του λαού. Αυτά τα σχόλια ειπώθηκαν από την PEMRA ότι «ισοδυναμούσαν με υποκίνηση των ενόπλων δυνάμεων προς εξέγερση». Ο Γκιλ συνελήφθη αργότερα στο Ισλαμαμπάντ, σε αυτό που ο Χαν περιέγραψε στα social media ως απαγωγή. Ο υπουργός Εσωτερικών του Πακιστάν Rana Sanaullah επιβεβαίωσε αργότερα ότι ο Gill συνελήφθη με την κατηγορία της εξέγερσης και της υποκίνησης ανταρσίας. Η PEMRA επέβαλε επίσης πρόστιμα σε έξι εθνικά τηλεοπτικά κανάλια για την προβολή μιας αμφιλεγόμενης δήλωσης του Khan σχετικά με τον διορισμό του επόμενου αρχηγού του στρατού.
Ο ανώτερος παρουσιαστής του ARY News, Arshad Sharif, ο οποίος είχε πάρει συνέντευξη από τον Gill, κατηγορήθηκε επίσης για εξέγερση επειδή διακίνησε μια αντικρατική αφήγηση, που τον ώθησε να φύγει από τη χώρα. Στις 23 Οκτωβρίου, ο Σαρίφ πυροβολήθηκε από την τοπική αστυνομία στην πόλη Kajiado της Κένυας. Ενώ η αστυνομία της Κένυας ισχυρίστηκε ότι η δολοφονία ήταν μια υπόθεση λανθασμένης ταυτότητας, πολλοί και στις δύο χώρες αμφισβήτησαν αντικρουόμενες αναφορές σχετικά με τον θάνατο του ανώτερου δημοσιογράφου, με ορισμένους ακτιβιστές να προτείνουν ότι ήταν μια επιτυχημένη δουλειά. Το περιστατικό τροφοδότησε περαιτέρω το αυξανόμενο αντιστρατευτικό αίσθημα στο Πακιστάν.
Την περασμένη εβδομάδα, για πρώτη φορά στην ιστορία του Πακιστάν, ο αρχηγός της Υπηρεσίας Υπηρεσιών (ISI), της υπηρεσίας πληροφοριών του Πακιστάν, μίλησε στα μέσα ενημέρωσης σε συνέντευξη Τύπου για να αναφερθεί στη δολοφονία του Σαρίφ καθώς και στην αντιπαράθεση του Χαν εναντίον του στρατού. Καθισμένος δίπλα στον στρατιωτικό εκπρόσωπο Αντιστράτηγο Babar Iftikhar και εμφανώς ταραγμένος, ο αρχηγός κατασκοπείας Αντιστράτηγος Nadeem Anjum επέμεινε ότι ο στρατός και οι υπηρεσίες ασφαλείας δεν ήταν προδότες.
«Πριν από μερικά χρόνια, όταν άνθρωποι απήχθησαν ή στοχοποιήθηκαν [για διαφωνία], κανείς δεν το έμαθε. Τώρα… παρά τις περιοριστικές κρατικές πολιτικές, [το μήνυμα] δεν μπορεί να φιμωθεί εντελώς», δήλωσε ο Μοχσίν Ντάουαρ, πρόεδρος του Εθνικού Δημοκρατικού Κινήματος (NDM) και βουλευτής από τις Ομοσπονδιακά Διοικούμενες Φυλετικές Περιοχές (FATA). «Ο στρατός εμπλέκεται στην πολιτική του Πακιστάν από την πρώτη μέρα και πάντα είχε τους επικριτές του. Αλλά με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπάρχει μια πλατφόρμα που δεν μπορεί να ελεγχθεί πλήρως», είπε ο Dawar στη New Lines.
Όλα ξεκίνησαν όταν ο αρχηγός του στρατού Bajwa καταδίκασε ανοιχτά τη Ρωσία ενώ ο Khan ήταν στη Μόσχα την ημέρα που ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ξεκίνησε την εισβολή του στην Ουκρανία. Σε μια εποχή που ο Khan αντιμετώπιζε ψήφο δυσπιστίας, η δήλωση του Bajwa έδειξε ότι ο στρατός και η υπό την ηγεσία του PTI κυβέρνηση του Khan δεν βρίσκονταν πλέον σε φραγμό και η διάλυση της κυβέρνησης ήταν επικείμενη.
Η επίσκεψη του Khan στη Μόσχα θεωρήθηκε αμφιλεγόμενη στους διπλωματικούς κύκλους, επειδή δεν υπήρχαν πολλά να κερδίσουν από τη Ρωσία και πολλά να χάσουν από την αναπόφευκτη αντίδραση από τη Δύση, η οποία ήταν ήδη δυσαρεστημένη με την αναποφασιστικότητα του Πακιστάν έναντι της Ρωσίας. Ωστόσο, όπως και οι οικονομικές του πολιτικές πριν από την ανατροπή του, η διπλωματία του Khan εκείνη την εποχή εξαρτιόταν από το αν θα μπορούσε αργότερα να την πουλήσει εκλογικά. Σε αυτή την περίπτωση, ο Khan εκμεταλλεύτηκε τις συνέπειες με τον στρατό, υποστηρίζοντας ότι οι ΗΠΑ συνωμοτούσαν εναντίον του και ισχυριζόμενος ότι αγωνιζόταν για μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική για το Πακιστάν.
Σε ένα προφανές πλήγμα για τον Khan να πάρει το πάνω χέρι, μια διαρροή ήχου με αυτόν και ένα ανώτερο μέλος του κόμματος που συζητούσαν σχέδια για χρήση της αφήγησης συνωμοσίας των ΗΠΑ εμφανίστηκε πρόσφατα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Χαν είπε αργότερα ότι η συνομιλία που διέρρευσε, η οποία έλαβε χώρα στο σπίτι του πρωθυπουργού, ήταν «παραβίαση της εθνικής ασφάλειας» και αποτελούσε απειλή για το έθνος. Το PTI κατέθεσε επίσης αναφορά στο Ανώτατο Δικαστήριο ζητώντας δικαστική έρευνα.
Ήταν οι μηχανορραφίες του ίδιου στρατιωτικού κατεστημένου που εκτόξευσαν για πρώτη φορά τον Khan στην εξουσία το 2018, με έναν συνδυασμό νοθείας την ημέρα των εκλογών με προεκλογική μηχανική των εκλογέων υπέρ του PTI. Ο αστέρας του κρίκετ που έγινε πολιτικός, ο οποίος ίδρυσε το PTI το 1996 αφού οδήγησε το Πακιστάν στον θρίαμβο στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1992, θεωρήθηκε από τη στρατιωτική ηγεσία ως μια πιο βιώσιμη εναλλακτική λύση στα δύο μεγαλύτερα εθνικά κόμματα, το Λαϊκό Κόμμα του Πακιστάν (PPP). ) και το Πακιστάν Μουσουλμανικό Σύνδεσμο-Ναουάζ (PML-N), οι οποίες είχαν οριστεί για έναν αγώνα δύο ίππων μετά την παραίτηση του τελευταίου στρατιωτικού δικτάτορα, στρατηγού Περβέζ Μουσάραφ, το 2008. Τόσο το PPP όσο και το PML-N σχηματίζουν εκ περιτροπής κυβερνήσεις μέχρι το 2018 και έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον αποκλεισμό των υποψηφίων πρωθυπουργών τους, Yusuf Raza Gilani και Nawaz Sharif, μετά από επίμαχες εντολές του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Ο Χαν, ο οποίος επευφημούσε για την έξοδο του Σαρίφ – και είχε συμμετάσχει σε καθιστική διαμαρτυρία 126 ημερών στην πρωτεύουσα του Ισλαμαμπάντ – αποκλείστηκε πρόσφατα από την Εκλογική Επιτροπή του Πακιστάν (ECP) από τη συμμετοχή στις εκλογές για τα επόμενα πέντε χρόνια. Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισλαμαμπάντ θα επανεξετάσει τώρα την ετυμηγορία. Τον Αύγουστο, το ECP έκρινε ότι το PTI είχε λάβει παράνομη χρηματοδότηση, ενώ ο Khan κατηγορήθηκε για τρομοκρατικά αδικήματα για απειλές που εξέπεμψε στην αστυνομία και τους δικαστικούς αξιωματούχους στο Ισλαμαμπάντ. Τον περασμένο μήνα εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης για τον Χαν. Η υπόθεση εκκρεμεί ακόμη στο δικαστήριο.
Καθώς οι ετυμηγορίες υψηλού προφίλ συνεχίζουν να ευθυγραμμίζονται με τις επιθυμίες του στρατιωτικού κατεστημένου, η συνεχιζόμενη διαμάχη του Khan με τον στρατό θα μπορούσε να τον αποκλείσει από την πολιτική, όπως και οι αντίπαλοί του πριν από αυτόν. Ενώ η μοίρα του Khan φαινόταν να ταιριάζει με το μοτίβο των στρατιωτικών επιλογών που έγιναν μέσα και έξω από την εξουσία – των οποίων ο επικεφαλής του PTI δεν ήταν μόνο γνώστης αλλά και κάποτε ένθερμος επικριτής – υπάρχει μια απτή διαφορά στο μέγεθος των μετασεισμών από την τελευταία πολιτική αναταραχή .
Σύμφωνα με τηλεγραφήματα των ΗΠΑ που διέρρευσαν πριν από πάνω από μια δεκαετία, μετά το καθεστώς του στρατηγού Μουσάραφ, ο στρατός έδωσε όρεξη για στρατιωτικά πραξικοπήματα και επέλεξε να ασχοληθεί με τα παρασκήνια. Αυτό πιθανότατα ωθήθηκε από μια αλλαγή στην πολιτική στη Δύση, με αιχμή του δόρατος η Ουάσιγκτον, ώστε να μην ασχολείται πλέον ανοιχτά με στρατιωτικούς δικτάτορες. Ως εκ τούτου, τα τελευταία 14 χρόνια, παρόλο που το Πακιστάν ψηφίζει για μια κυβέρνηση, ο στρατός έχει τον πλήρη έλεγχο των διπλωματικών σχέσεων και των υποθέσεων ασφαλείας της χώρας, για να μην αναφέρουμε ένα σημαντικό κομμάτι του εθνικού προϋπολογισμού.
Σύμφωνα με την ηγεσία του κόμματός του και τους επικριτές του στρατιωτικού κατεστημένου, ήταν οι προσπάθειες του Σαρίφ να διεκδικήσει πολιτική κυριαρχία σε αυτές τις περιοχές που οδήγησαν στην ανατροπή του. Ο Khan, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ήταν στο ίδιο επίπεδο με τον στρατό για μεγάλο μέρος της θητείας του, προσπάθησε να διευρύνει τα όρια της εξουσίας του διορίζοντας μόνος του τον αρχηγό πληροφοριών – σύμφωνα με το σύνταγμα – αντί αυτού που συνιστούσε ο Bajwa.