Η ολοκληρωμένη συσκευή επιτήρησης της Κίνας, που θυμίζει οργουελική δυστοπία, παρακολουθεί επίμονα τον πληθυσμό της όλο το εικοσιτετράωρο και σε όλες τις γωνιές της χώρας, διεισδύοντας ακόμη και στα όρια των ιδιωτικών κατοικιών. Αν και ελέγχεται εκτενώς από μελετητές, δημοσιογράφους και υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η ικανότητα τεκμηρίωσης αυτής της διάχυτης παρακολούθησης μειώνεται σταδιακά. Τα διαβαθμισμένα υλικά πολλαπλασιάζονται, η εκτεταμένη ακαδημαϊκή βάση δεδομένων της Κίνας έχει εκκαθαριστεί και εταιρείες όπως η Hikvision και η Alibaba αποκρύπτουν ενεργά τις λειτουργικές περιπλοκές της συνεργασίας τους με την κυβέρνηση στον τομέα της τεχνολογίας επιτήρησης.
Ωστόσο, εν μέσω αυτών των προσπαθειών, μια πτυχή παραμένει πέρα από την απόκρυψη της Κίνας – οι πατέντες. Αν και είναι αλήθεια ότι οι κινεζικές εταιρείες μπορεί να επιλέξουν να μην κατοχυρώσουν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας νέες τεχνολογίες επιτήρησης για να διατηρήσουν την εμπιστευτικότητα, μια τέτοια απόφαση θα τις εκθέσει σε πιθανή αντιγραφή από δυτικούς και άλλους ανταγωνιστές. Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας είναι θέμα δημόσιου αρχείου και πρέπει να είναι ρητά. οποιαδήποτε ασάφεια μπορεί να οδηγήσει σε άρνηση εγγραφής. Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας απαιτούν μια διαυγή έκθεση της τεχνολογίας που προορίζεται για προστασία.
Η ιδέα ξεκίνησε από τον Joss Wright, έναν καθηγητή με ειδίκευση στις Oxford Internet Studies, ο οποίος, μαζί με τους ομολόγους του Valentin Weber από τη Γερμανία και Gregory Finn Walton από τον Καναδά, ξεκίνησαν μια διαφωτιστική προσπάθεια. Ο στόχος τους ήταν να ελέγξουν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας που υποβλήθηκαν από κινεζικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα επιτήρησης. Ερευνώντας τις κινεζικές αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας που καλύπτουν την περίοδο από το 2010 έως το 2021, παρουσίασαν στη συνέχεια τα ευρήματά τους σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 28 Ιουλίου 2023, το οποίο παρουσιάστηκε στο εξειδικευμένο περιοδικό «Internet Policy Review».
Η έρευνά τους αποκάλυψε μια συγκλονιστική αποκάλυψη: ένα αποθετήριο με πάνω από 5.000 διπλώματα ευρεσιτεχνίας που περιστρέφονται γύρω από την τεχνολογία επιτήρησης. Αυτή η εντυπωσιακή εξάπλωση έχει γίνει ιδιαίτερα έντονη από τότε που η ιδέα των «έξυπνων πόλεων» ενσωματώθηκε στο 13ο Πενταετές Σχέδιο που ενορχηστρώθηκε από το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο αποκαλύφθηκε τον Μάρτιο του 2015.
Όπως διευκρινίστηκε από τους συγγραφείς, η έννοια των «έξυπνων πόλεων» αρχικά ριζώθηκε στον δυτικό κόσμο και εισήχθη στην Κίνα από την IBM το 2008. Αυτή η έννοια ενσωματώνει τη χρήση της τεχνολογίας που βασίζεται στο Διαδίκτυο για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων αστικών προκλήσεων, που περιλαμβάνει πτυχές όπως π.χ. διαχείριση της κυκλοφορίας και πρόληψη του εγκλήματος. Στο πλαίσιο της Κίνας, η ιδέα των «έξυπνων πόλεων» μετασχηματίστηκε σε αυτό που ονομάζεται «εγκέφαλος πόλεων».
Ωστόσο, το εύρος και οι επιπτώσεις των «εγκεφάλων της πόλης» ξεπερνούν εκείνα του δυτικού ομολόγου τους. Αυτή η εξέλιξη περιγράφεται ως σημαντικά πιο παρεμβατική.
Ο «εγκέφαλος της πόλης» στοχεύει να κατασκευάσει ένα ψηφιακό αντίγραφο μιας πραγματικής πόλης, με αποτέλεσμα κάθε στοιχείο του αστικού τοπίου να έχει ένα αντίστοιχο ψηφιακό αντίστοιχο, προσβάσιμο στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου. Συγκεκριμένα, αυτό το πεδίο εφαρμογής επεκτείνεται στους εσωτερικούς χώρους των ιδιωτικών κατοικιών, ξεπερνώντας τα όρια των δημόσιων και εμπορικών κατασκευών.
Στη Δύση, οι «έξυπνες πόλεις» λειτουργούν κυρίως ως μεμονωμένες πρωτοβουλίες, εστιάζοντας σε τομείς όπως η ρύθμιση της κυκλοφορίας και ο έξυπνος φωτισμός των δρόμων.
Αν και περιστασιακά βοηθούν τις ανταποκρίσεις των αρχών επιβολής του νόμου σε περιπτώσεις βίαιου εγκλήματος, αυτές οι πρωτοβουλίες παραμένουν συγκεκριμένες για το έργο. Αντίθετα, όπως περιγράφεται στη μελέτη, οι κινεζικοί «εγκέφαλοι πόλεων» συγχωνεύουν διάφορα σύνολα δεδομένων μέσα σε ένα ενιαίο ενοποιημένο σύστημα, επιτρέποντας στις αρχές άμεση πρόσβαση σε ένα ολοκληρωμένο φάσμα πληροφοριών. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κινεζικό σύστημα υπερηφανεύεται
αξιοσημείωτη ταχύτητα, ικανή να επεξεργαστεί ένα εκπληκτικό βίντεο παρακολούθησης 16 ωρών μέσα σε ένα λεπτό.
Το διαρκώς διευρυνόμενο εύρος της καθολικής παρακολούθησης, όπως υποδεικνύεται από το συνεχώς εξελισσόμενο τοπίο των αιτήσεων για διπλώματα ευρεσιτεχνίας, καταδεικνύει μια τροχιά προς τον αυξημένο ολοκληρωτισμό, τη διεισδυτικότητα και την ταχεία ανάλυση.
Αυτή η τροχιά, υπογραμμίζει η μελέτη, φέρνει στο προσκήνιο κινδύνους για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για περιπτώσεις όπως η εμπειρία από πρώτο χέρι του πληθυσμού των Ουιγούρων, όπου οι κάμερες αναγνώρισης προσώπου έχουν επιδεινώσει τις φυλετικές διακρίσεις, προκαλώντας σοβαρή ανησυχία.
Στην ανάλυσή τους, οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η περιεκτική, πανταχού παρούσα, γεωγραφικά δεσμευμένη και απτή φύση της έξυπνης επιτήρησης πόλεων την καθιστά εξίσου επικίνδυνη με, αν όχι περισσότερο από, τη συμβατική διαδικτυακή επιτήρηση. Το τελευταίο μπορεί μόνο να χαράξει την επιφάνεια των εικονικών δραστηριοτήτων ενός πολίτη. Στο παρελθόν, τα άτομα μπορούσαν να ξεφύγουν από την επιτήρηση κλείνοντας τα τηλέφωνά τους ή αφήνοντας τους υπολογιστές τους πίσω. Ωστόσο, αυτή η υπεκφυγή έχει πλέον καταστεί απατηλή.
Αυτή η επισφαλής κατάσταση πρόκειται να επιδεινωθεί με την εισβολή της τεχνολογίας σε ιδιωτικές κατοικίες. Η έννοια των «έξυπνων κτιρίων», η οποία προηγείται του όρου «έξυπνες πόλεις» και υποδηλώνει την εγκατάσταση αισθητήρων σε όλες τις κατασκευές για τη συλλογή δεδομένων, ενσωματώνει την έννοια της επέκτασης της επιτήρησης.