Οι Αμερικανοί πιέζουν την Αθήνα και την Άγκυρα για μια συνολική επίλυση των μεταξύ τους προβλημάτων με στόχο την βαθμηδόν ομαλοποίηση των σχέσεων τους.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η Ουάσινγκτον ασκεί έντονο πρέσινγκ προς τις δυο χώρες ώστε να εισέλθουν σε ένα συνολικό διάλογο, για πακετοποίηση των «διαφορών» ενώ στο βάθος θα υπάρχει και το Κυπριακό. Είναι σαφές πως πίσω από αυτή την παρασκηνιακή πρωτοβουλία των Ηνωμένων Πολιτειών βρίσκεται η προώθηση και υλοποίηση ενός στρατηγικού σχεδιασμού ελέγχου από τους Αμερικανούς της ευρύτερης περιοχής.
Ως εκ τούτου, εκείνο που προκύπτει είναι ότι στην Ουάσινγκτον η γενική θεώρηση είναι πως για να προχωρήσουν απρόσκοπτα οι σχεδιασμοί της, δεν πρέπει να υπάρχουν εντάσεις, αντιπαραθέσεις και κρίσεις. Είναι δε σαφές πως στο πακέτο αυτό μπαίνουν τα ελληνοτουρκικά, τα ενεργειακά και σε κάποια φάση το Κυπριακό.
Αυτή η προσπάθεια φαίνεται να προωθείται σε φάσεις και τα πρώτα δείγματα γραφής καταγράφονται. Χωρίς, βέβαια, τούτο να σημαίνει ότι η πρωτοβουλία θα προχωρήσει όταν τεθούν ενώπιον των εμπλεκομένων και τα δύσκολα, τα ακανθώδη ζητήματα. Γιατί πέραν του ότι η Άγκυρα πέραν των επικοινωνιακών δεν δείχνει διάθεση για αλλαγή πολιτικής, οι ΗΠΑ δεν ασχολούνται με το περιεχόμενο των όποιων λύσεων, παραπέμποντας στους εμπλεκόμενους. Ενδιαφέρει την Ουάσινγκτον να απαλλαγεί τον «πονοκέφαλο».
Συνεπώς, ο αμερικανικός οδικός χάρτης φαίνεται να διαμορφώνεται ως εξής:
Πρώτον, με αμερικανικές ευλογίες συμφωνήθηκε να υπάρξει ένα άτυπο μορατόριουμ αποφυγής εντάσεων μέχρι το τέλος του Αυγούστου. Μέχρι τότε εκτιμάται πως τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία θα έχουν τελειώσει με τις εκλογές. Ο βασικός στόχος είναι η αποφυγή ενεργειών, που προκαλούν εντάσεις, ώστε να διαμορφωθεί ένα θετικό κλίμα. Από την μια θα αποφεύγονται παραβιάσεις στο Αιγαίο κι αυτό αφορά την κατοχική Τουρκία. Από την άλλη, φαίνεται να υπάρχει κοινή απόφαση για μη πραγματοποίηση μεγάλων στρατιωτικών ασκήσεων σε αέρα και θάλασσα. Σε σχέση με τις παραβιάσεις, η Τουρκία εξέδωσε προ ημερών ΝΟΤΑΜ για πτήσεις τουρκικών UAV, εντός του FIR Αθηνών. Η Άγκυρα δεν καταθέτει σχέδια πτήσεων για δραστηριότητες που είναι πέραν των 6 ναυτικών μιλίων ( συγκεκριμένα στα 7 ν.μ.) προκαλώντας την αντίδραση της Ελλάδος. Τούτο προφανώς γίνεται για να μην υπάρξει «παρεξήγηση» ότι έχει αλλάξει θέση και πολιτική. Την ίδια ώρα, εξέδωσε ΝΟΤΑΜ για την διενέργεια επιστημονικών ερευνών με το σκάφος «Μπιλίμ 2», βορείως της Κύπρου, εντός της θαλάσσιας περιοχής της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Δεύτερον, είναι προφανές πως αυτή την περίοδο στόχος είναι η συζήτηση θεμάτων χαμηλής πολιτικής. Αυτό έγινε, όπως φαίνεται και στον πρόσφατο γύρο των διερευνητικών συνομιλιών Ελλάδος και Τουρκίας, που φιλοξενήθηκε στην Άγκυρα, στη διάρκεια των οποίων συζητήθηκαν θέματα που αφορούν οικονομία και εμπόριο. Ακόμη και στα θέματα αυτά υπάρχουν δυσκολίες, η πρόθεση ωστόσο είναι να μη δίνεται η εντύπωση αδιεξόδου.
? Τρίτον, τα δύσκολα ζητήματα, που διαχρονικά χωρίζουν τις δυο χώρες θα συζητηθούν μετά τις εκλογές σε Ελλάδα και Τουρκία. Οι Αμερικανοί σημειώνουν πως αυτός ο διάλογος θα πραγματοποιηθεί ανεξαρτήτως ποιος θα είναι στην κυβέρνηση των δυο χωρών. Ανεξαρτήτως, δηλαδή, εάν θα είναι ο Μητσοτάκης και ο Ερντογάν. Όπως αναφέρουν συναφείς πληροφορίες, για τους Αμερικανούς υπάρχει και η οδός του Δικαστηρίου της Χάγης, είναι όμως σαφές πως η Ελλάδα υποστηρίζει- και έτσι είναι- πως μια διαφορά υπάρχει ενώ οι Τούρκοι θέτουν σειρά θεμάτων, όπως το εύρος τόσο της αιγιαλίτιδας ζώνης, όσο και του εναέριου χώρου, τις γκρίζες ζώνες, την αποστρατικοποίηση των νησιών, την επήρεια των νησιών, την μειονότητα της Θράκης κ.ά. Δεδομένου, όμως, ότι η Τουρκία δεν έχει αναγνωρίσει τη γενική υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, απαιτείται ειδική συμφωνία ( συνυποσχετικό), που θα αποτελέσει τη νομική βάση για τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου.
Είναι σαφές ότι τα μεγάλα ζητήματα θα συζητηθούν μετεκλογικά. Τότε θα κριθούν και οι προθέσεις της τουρκικής πλευράς, η οποία σε ό,τι αφορά τα θέματα αυτά έχει τις ίδιες θέσεις, είτε είναι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είτε ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου στην εξουσία.
Το Κυπριακό δεν είναι στην μεγάλη εικόνα αυτή τη στιγμή. Οι πληροφορίες αναφέρουν πως κάποιες συζητήσεις έχουν γίνει σε επίπεδο συμβούλων και προκύπτει ευθέως πως η Άγκυρα δεν δείχνει διάθεση διαφοροποίησης από τις παράλογες και παράνομες αξιώσεις της στο νησί. Η όλη φιλοσοφία στηρίζεται στα δυο κράτη, με ουσιαστική πρόσβαση της κατοχικής πλευράς στα ενεργειακά. Να έχει λόγο και ρόλο στον φυσικό πλούτο της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Εκ του σύνεγγυς η Λευκωσία
Η Λευκωσία παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις, την προσέγγιση Ελλάδος και Τουρκίας. Δεν φαίνεται, μέχρι στιγμής, να έχει εικόνα εάν σε όλα αυτά που συντελούνται συνδέεται και το Κυπριακό. Άλλωστε οι Αμερικανοί αφήνουν για μετά τις εκλογές τα δύσκολα και σε αυτά περιλαμβάνουν και το Κυπριακό.
Είναι προφανές πως αυτό, που προσέχει σε αυτή τη φάση η Ουάσινγκτον είναι να μην υπάρξει οποιαδήποτε κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο σε σχέση με τα ενεργειακά, γιατί αυτό θα «τινάξει στον αέρα» τον σχεδιασμό της.
Είναι λοιπόν ξεκάθαρο, πως οι Ηνωμένες Πολιτείες επενδύουν στην πολιτική των «ήρεμων νερών». Την όλη πολιτική αυτή προσέγγιση εξήγησε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, κατά την πρόσφατη περιοδεία του σε Αθήνα και Άγκυρα. Οι Αμερικανοί θέλουν παράλληλα η Ελλάδα, η Κύπρος, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Τουρκία να τα βρουν στο ενεργειακό. Το πώς είναι ένα θέμα για το οποίο μπορούν να γίνουν συνειρμοί. Η Τουρκία, πάντως, σε ότι αφορά τα ενεργειακά στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου δεν μπορεί να είναι υποχρεωτικά μέρος της εξίσωσης εάν οι παίκτες δεν το επιθυμούν. Κι εάν δεν συνεργάζεται με βάση τους διεθνείς κανόνες.
Για λόγους τακτικής, που ενδεχομένως να έχει σχέση και με τις επικείμενες εκλογές σε Ελλάδα και Τουρκία, τόσο η Αθήνα όσο και η Άγκυρα, ευνοούνται από την εκτόνωση της έντασης και την εικόνα συνεργασίας που οικοδομείται. Η αμερικανική πλευρά εννοεί αυτό που κάνει, την πρωτοβουλία που αναπτύσσει και θέλει αποτελέσματα. Κυρίως στα μεγάλα ζητήματα.
Είναι σαφές πως θα είναι ευνοϊκό και για την Κύπρο εάν η πορεία των ελληνοτουρκικών θα οδηγήσει σε πραγματικές λύσεις και όχι στην ικανοποίηση των τουρκικών αξιώσεων. Η λογική της πακετοποίησης, που δεν είναι καινούργια προσέγγιση, κινείται στη λογική πως θα μπορούσαν οι δυο διαδικασίες- ελληνοτουρκικά και Κυπριακό- να «συναντηθούν» στην πορεία. Αυτή ήταν θέση της Άγκυρας, κάποιων τρίτων, όχι όμως της Λευκωσίας και της Αθήνας καθώς αυτό θα σημαίνει «όλα στο τραπέζι».
Εν μέσω αντιδράσεων η στήριξη της Αθήνας
Η «μυστική διπλωματία» Ελλάδος και Τουρκίας έχει, ως γνωστό, φέρει την πρώτη κοινή ανακοίνωση. Η κατοχική Τουρκία θα υποστηρίξει την υποψηφιότητα της Ελλάδας ως μη μόνιμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ( για την χρονιά 2025-2026 ) και η Αθήνα σε αντάλλαγμα θα στηρίξει την τουρκική υποψηφιότητα για τη θέση του γενικού γραμματέα του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ). Σημειώνεται συναφώς πως με την απόφαση αυτή της ελληνικής κυβέρνησης εκφράζουν διαφωνία και Έλληνες πλοιοκτήτες, οι οποίοι βιώνουν τουρκικές συμπεριφορές ενώ πρόκειται για κίνηση που δεν έχει λάβει υπόψη την Κυπριακή Δημοκρατία.
Η Λευκωσία, όπως αναφέρουν συναφείς πληροφορίες, ενημερώθηκε για τη συμφωνία αυτή μετά την επίτευξή της. Είναι σαφές ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί να χαιρετίσει ή να ακολουθήσει αυτή τη συμφωνία και μάλιστα παρουσιάζεται ενοχλημένη. Κι αυτό γιατί στηρίζεται ο υποψήφιος της Τουρκίας, η οποία απαγορεύει τον ελλιμενισμό των υπό κυπριακή σημαία πλοίων σε τουρκικά λιμάνια. Η κατοχική Τουρκία επιμένει σε αυτό αν και έχει και προενταξιακή υποχρέωση. Επιμένει παρόλο, που παραβιάζει διεθνείς κανόνες.
Η Κυπριακή Δημοκρατία, σε σχέση με τις εκλογές στο ΙΜΟ και συγκεκριμένα για τη θέση του γενικού γραμματέα, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, θα στηρίξει την προερχόμενη από την Κένυα υποψήφια.
Πρέπει να σημειωθεί ότι το σκηνικό της αλληλοϋποστήριξης στήθηκε την στιγμή κατά την οποίαν η θέση της Ελλάδος στο Συμβούλιο Ασφαλείας θεωρείται «κλειδωμένη». Εκτιμάται πως θα εξασφαλίσει τη θέση είτε υποστηριχθεί από την Τουρκία είτε όχι. Την ίδια ώρα, η θέση του Γ.Γ. του ΙΜΟ δεν έχει κλείσει και η Τουρκία αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες καθώς καταγράφονται αντιδράσεις από κράτη για τη συμπεριφορά της. Πρόκειται άλλωστε για μια χώρα που γενικώς δεν εφαρμόζει τους διεθνείς κανόνες.
Η εικόνα στις Βρυξέλλες με τους Δένδια και Τσαβούσογλου να ανακοινώνουν την αλληλοϋποστήριξη, μπορεί να εντάσσεται και σε ένα επικοινωνιακό παιχνίδι εντυπώσεων. Να κερδίζουν χρόνο ενόψει και των εκλογών στις δυο χώρες. Ωστόσο, για τους Αμερικανούς η απόφαση αυτή είναι μόνο η αρχή της υλοποίησης των σχεδιασμών τους.