*Του Κώστα Σαρικά-onalert.gr
Η νέα εποχή για την Πολεμική Αεροπορία δεν ξεκινά όταν προσγειωθεί στην 117 Πτέρυγα Μάχης το πρώτο ελληνικό F-35. Ξεκίνησε ήδη.
Κάθε συνεκπαίδευση με αεροπορίες που επιχειρούν με μαχητικά 5ης γενιάς, κάθε μικτή αποστολή όπου Rafale και F-16V μοιράζονται στόχους και δεδομένα με stealth αεροσκάφη συμμάχων, κάθε προσομοίωση όπου οι χειριστές μας «διαβάζουν» μια κοινή τακτική εικόνα και αποφασίζουν σε δευτερόλεπτα, είναι ένα βήμα προς την «επόμενη μέρα».
Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: όταν το πρώτο ελληνικό F-35 είναι έτοιμο στα τέλη του 2028 και ξεκινήσει η πορεία προς την επιχειρησιακή ένταξη γύρω στο 2030, η HAF να μην μαθαίνει την 5η γενιά από την αρχή αλλά να γνωρίζει ήδη τα μυστικά της.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο συνδυασμός F-35 – Rafale – F-16V Viper δεν είναι σύνθημα αλλά αρχιτεκτονική μάχης. Στηρίζεται στην πληροφορία, στον εντοπισμό, τη σύντηξη, τη διανομή, και τελικά στην έγκαιρη, ακριβή προσβολή. Και είναι ακριβώς ο λόγος που η Πολεμική Αεροπορία επενδύει μεθοδικά σε πολυεθνικά σενάρια με F-35 των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιταλίας και με Rafale της Γαλλίας, γιατί εκεί «γράφονται» οι κοινές διαδικασίες της επόμενης δεκαετίας.
F-35 + Rafale + Viper αλλάζουν τους κανόνες
Το F-35 δεν είναι απλώς ένα «αόρατο» αεροσκάφος. Είναι ένας αισθητήρας-κόμβος. Με ραντάρ AN/APG-81 AESA, υπέρυθρη επίγνωση, εκτεταμένη ηλεκτρονική επιτήρηση και δυνατότητα σύντηξης δεδομένων, δημιουργεί μια τακτική εικόνα υψηλής ανάλυσης και την διαμοιράζει στο δίκτυο με εκπομπές χαμηλής πιθανότητας εντοπισμού. Αυτό του δίνει δύο κρίσιμα πλεονεκτήματα: first look/first shot και battle management – οδηγεί άλλες πλατφόρμες στους σωστούς στόχους, την σωστή στιγμή.
Το Rafale F3R με το RBE2-AA AESA και το SPECTRA φέρνει εξαιρετική ευελιξία σε αέρος-αέρος και αέρος-εδάφους, με ικανότητες ηλεκτρονικού πολέμου που «πριονίζουν» την αντίπαλη αεράμυνα.
Το F-16V με AN/APG-83 AESA, αναβαθμισμένο υπολογιστή αποστολής και σύγχρονα data-links λειτουργεί ως «πολλαπλασιαστής όγκου»: μεταφράζει την πληροφορία σε γραμμή πυρός, κρατά CAPs, μοιράζει stand-off όπλα, συνοδεύει ή καλύπτει πακέτα κρούσης. Το «μαγικό» δεν είναι τα αεροπλάνα μεμονωμένα αλλά η συνεργασία ρόλων: ποιος αισθητήρας «βλέπει», ποιος «σιωπά», ποιος «κλειδώνει», ποιος «εκτελεί» με ελεγχόμενη εκπομπή και πειθαρχία στο δίκτυο.
Στο Αιγαίο – ένα πυκνό, ηλεκτρομαγνητικά περίπλοκο και γεωμετρικά σφιχτό περιβάλλον – αυτός ο σχεδιασμός είμαιβανάγκη. Τα «τρίγωνα» αποστολών (SEAD/DEAD, Maritime Strike, Air Superiority) απαιτούν stealth αναγνώριση στόχων, έξυπνη διανομή όπλων και διαρκή ενημέρωση ίχνους/απειλής σε πραγματικό χρόνο. Έτσι κερδίζεται ο χρόνος απόφασης και μειώνεται ο κίνδυνος έκθεσης.
Ο ελληνικός οδικός χάρτης F-35: από το Fort Worth στην Ανδραβίδα
Το πρόγραμμα έχει σαφές χρονοδιάγραμμα:
- 2027: Υλική έναρξη κατασκευής ελληνικών F-35 στο Fort Worth· ήδη «τρέχουν» προμήθειες long-lead εξαρτημάτων.
- Τέλη 2028: Το πρώτο ελληνικό F-35 είναι έτοιμο στις ΗΠΑ και παραδίδεται σε ειδική τελετή.
- Περί το 2030: Άφιξη στην Ελλάδα και σταδιακή επιχειρησιακή ένταξη. Τουλάχιστον τα πρώτα 8 από τα συνολικά 20 αεροσκάφη κατασκευάζονται στις ΗΠΑ, σε συντονισμό με το διεθνές πλάνο του προγράμματος.
Η 338 Μοίρα «Άρης» της 117 Πτέρυγας Μάχης στην Ανδραβίδα αναλαμβάνει ρόλο πρώτης ελληνικής πολεμικής Μοίρας F-35, συνεχίζοντας μια ιστορία που ξεκίνησε με τα Phantom. Ο Μοίραρχος και ο Αξιωματικός Επιχειρήσεων έχουν ήδη επιλεγεί, και το στελεχιακό «σώμα» χτίζεται μεθοδικά.
Σε επίπεδο διοίκησης προγράμματος, συγκροτείται F-35 Programme Office σε Ελλάδα και ΗΠΑ. Στην Crystal City (Virginia) Έλληνες αξιωματικοί συνδέονται με το Joint Program Office (JPO) για να «τρέχουν» διαμόρφωση, παραγωγή και logistics. Στην Ελλάδα, η καθρέφτιση του γραφείου διασφαλίζει υποδομές, ασφάλεια πληροφοριών, ροές ανταλλακτικών και επιχειρησιακή ενσωμάτωση.
Εκπαίδευση: ιπτάμενοι και τεχνικοί της «ψηφιακής» γενιάς
Η ΠΑ δεν αποκτά μόνο αεροπλάνα. Επενδύει κυρίως σε ανθρώπους. Το εκπαιδευτικό πακέτο περιλαμβάνει:
- 14 ιπτάμενους που θα περάσουν στις ΗΠΑ από κύκλο full-mission simulators, θεωρία συστημάτων, σταδιακή «κλιμάκωση» σε αποστολές A/A, A/G, SEAD και maritime, και κατόπιν 100+ ώρες πτήσης για πιστοποίηση. Κρίσιμο: δεν προέρχονται όλοι από τη μελλοντική Μοίρα F-35 – επιλέγονται από πολλαπλές Μοίρες για να διαχυθεί η τεχνογνωσία σε Rafale και Viper.
- 60 τεχνικούς που θα εκπαιδευτούν σε LO (Low Observability) συντήρηση, avionics, data management, software sustainment, κυβερνοασφάλεια και ανάλυση δεδομένων βλαβών. Όταν επιστρέψουν, θα φέρουν διαδικασίες – όχι μόνο γνώσεις.
Πριν ακόμη βγει από τη γραμμή το πρώτο ελληνικό F-35, οκτώ Έλληνες ιπτάμενοι εντάσσονται σε Manned Tactical Simulator Event στις ΗΠΑ. Εκεί γνωρίζουν το περιβάλλον δικτυοκεντρικών επιχειρήσεων όπου F-35 και F-16V ανταλλάσσουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο: ποιος «βλέπει», ποιος «μιλά», ποιος «σκοπεύει», ποιος «βάλλει». Είναι προσομοίωση υψηλής πιστότητας, το εργαστήριο όπου γράφονται κοινά SOPs που αύριο θα πετούν μικτά πακέτα στο Αιγαίο.
Υποδομές, ασφάλεια, υποστήριξη: η αθέατη προϋπόθεση
Το F-35 φέρνει μαζί του απαιτήσεις:
- Εγκαταστάσεις LO για επιστρώσεις και ειδικές διαδικασίες συντήρησης.
- Χώρους mission-planning/briefing/debriefing με υψηλές προδιαγραφές ασφάλειας και επεξεργασίας δεδομένων.
- Διαχείριση λογισμικού με «κυλιόμενες» ενημερώσεις, βιβλιοθήκες απειλών και αυστηρή ιχνηλασιμότητα.
- Cyber hygiene σε βαθμό που καθορίζει διαθεσιμότητα και διαβάθμιση.
Η 117 ΠΜ αναβαθμίζεται με αυτά κατά νου. Στόχος δεν είναι να «φιλοξενήσει» απλώς το F-35, αλλά να το υποστηρίξει με ποσοστά διαθεσιμότητας που μεταφράζονται σε επιχειρησιακή αξία. Εδώ οι 60 τεχνικοί είναι το «κλειδί»: αυτοί θα «στήσουν» την καθημερινότητα του τύπου, από την ελάχιστη αναγκαία υγρασία στους χώρους LO μέχρι την πειθαρχία στα δεδομένα και τα «drops» λογισμικού.
Συνεκπαίδευση με 5η γενιά: από την ευκαιρία στη ρουτίνα
Η ΠΑ έχει πλέον συνεχή ροή συνεκπαιδεύσεων με αεροπορίες που επιχειρούν F-35. Σε ευρωπαϊκές βάσεις, σε ελληνικό FIR, σε πολυεθνικά γυμνάσια, ελληνικά Rafale και F-16V μπαίνουν σε πακέτα δίπλα σε Lightning II και Eurofighter, και «μιλάνε» την ίδια γλώσσα: πειθαρχία εκπομπών (EMCON), χαμηλή πιθανότητα εντοπισμού/παρεμβολής (LPI/LPD communications), ταχεία σύντηξη δεδομένωνκαι κατανομή ρόλων.
Το σημαντικό: η επαφή δεν είναι πια ευκαιριακή· είναι μεθοδική και συστηματική. Κάθε άσκηση καταλήγει σε αναλυτικό debrief με δεδομένα που γίνονται δόγμα.
Σε αυτή τη γραμμή εντάσσεται και η πρόσφατη παρουσία της ΠΑ σε μεγάλη πολυεθνική αεροπορική δραστηριότητα στην Ιταλία, όπου δίπλα σε F-35 των ΗΠΑ, του ΗΒ και της Ιταλίας και σε Rafale της Γαλλίας, οι Έλληνες χειριστές δούλεψαν ακριβώς αυτό που θα χρειαστούν αύριο: συνεργασία 4ης-5ης γενιάς σε πραγματικές συνθήκες απειλής, με ναυτικές και χερσαίες δυνάμεις στο ίδιο σενάριο.
Τρία επιχειρησιακά «τρίγωνα» για το Αιγαίο
- SEAD/DEAD
F-35 εντοπίζει/ταξινομεί αισθητήρες αεράμυνας, ανοίγει «παράθυρα»· Rafale πιέζει με stand-off και ECM· Viper μοιράζει πυρά και κρατά DCA/escort. Κέρδος: διάρρηξη αντιαεροπορικής ομπρέλας με ελάχιστη έκθεση.
- Maritime Strike
Σε θάλασσα κορεσμού αισθητήρων, το F-35 «ράβει» το τακτικό κάδρο πλοίων/ελικοπτέρων/αεροσκαφών, Rafale/Viper εξαπολύουν αντιπλοϊκά σε στοχοποίηση που ανανεώνεται real-time. Το ΠΝ μπαίνει στο δίκτυο με εικόνα που φτάνει γρηγορότερα και καθαρότερα.
- Air Superiority
F-35 φέρνει first-shot ευκαιρίες χωρίς να εκτίθεται, Rafale δίνει multi-killδυνατότητες με SPECTRA και προηγμένο HMI, Viper προσφέρει όγκο βλημάτων και κάλυψη περιοχής. Το tempo το ορίζει το δίκτυο – όχι ο αριθμός αεροσκαφών στον αέρα.
Κοινά SOPs και «playbooks»: το αληθινό νόμισμα ισχύος
Στο ερώτημα αν θα αποδώσει ο συνδυασμός F-35 – Rafale – Viper η απάντηση παραπέμπει στα playbooks. Στην ικανότητα να ανοίγει ο φάκελος αποστολής και μέσα σε λίγα λεπτά να προκύπτει καθαρή κατανομή ρόλων, κανόνες εκπομπών, κανόνες εμπλοκής, χρονομέτρηση «κύκλων» στόχων και fallback σενάρια για απώλειες/βλάβες.
Αυτά δεν γράφονται σε αίθουσες συσκέψεων· γράφονται στην εκπαίδευση και στο debrief. Εδώ οι πολυεθνικές ασκήσεις με F-35 είναι αντικαταστάτης χρόνου: συμπυκνώνουν εμπειρία που αλλιώς θα ήθελε χρόνια.
Η διπλωματία της αεροπορικής ισχύος
Η απόκτηση F-35 είναι στρατιωτική και πολιτική επιλογή. Σε περίοδο γεωπολιτικών αναταράξεων, η Αθήνα τοποθετείται σταθερά ως αξιόπιστος σύμμαχος στη ΝΑ πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Η συμμετοχή στο παγκόσμιο πρόγραμμα ανοίγει δίαυλους τεχνολογίας και βιομηχανίας, ενισχύει τις σχέσεις με τις ΗΠΑ και φέρνει πολιτικό κεφάλαιο.
Παράλληλα, η συνεχής συνεκπαίδευση με F-35 από ΗΠΑ, ΗΒ, Ιταλία και με Rafale της Γαλλίας λειτουργεί ως διπλωματία μέσω διαλειτουργικότητας: χτίζει εμπιστοσύνη, κοινούς κώδικες και, όταν χρειαστεί, κοινή ετοιμότητα.
Κέρδη της HAF από μια μεγάλη πολυεθνική εβδομάδα στην Ιταλία
Σε πρόσφατη πολυεθνική αεροπορική δραστηριότητα στην Amendola της Ιταλίας, η Πολεμική Αεροπορία παρέταξε τέσσερα F-16Vτης 340 Μοίρας από τη Σούδα. Στον αέρα βρέθηκαν μαζί F-35 από ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο και Ιταλία, Eurofighter των Ιταλών και Rafale της Γαλλίας. Το σενάριο ήταν διακλαδικό, με αεροπορικές, χερσαίες και ναυτικές δυνάμεις σε ένα ρεαλιστικό επιχειρησιακό περιβάλλον υψηλού κορεσμού.
Το εκπαιδευτικό επίκεντρο: ενοποίηση 4ης και 5ης γενιάς σε ενιαίους σχηματισμούς, με στόχο τη βελτιστοποίηση τακτικών σύγχρονου αεροπορικού πολέμου. Η αποστολή: ενίσχυση αποτροπής/άμυνας ΝΑΤΟ, βελτίωση διαλειτουργικότητας και τυποποίησης των συμμαχικών αεροπορικών δυνάμεων.
Επί του πρακτέου, οι Έλληνες χειριστές «έδεσαν» SOPs με πληρώματα F-35 και Rafale, δοκίμασαν κατανομή ρόλων sensor-shooter, και δούλεψαν την πειθαρχία εκπομπών που απαιτείται όταν πετάς δίπλα σε stealth.
Για τη 340Μ, με το «βαρύ» βιογραφικό σε κρούση και αεροπορική υπεροχή, η εβδομάδα αυτή ήταν ένας πολλαπλασιαστής χρόνου. Όσα γράφτηκαν στα debriefs γίνονται αύριο εγχειρίδιο για μικτές αποστολές πάνω από το Αιγαίο.
Όταν το πρώτο ελληνικό F-35 με το εθνόσημο παρουσιαστεί στις ΗΠΑ στα τέλη του 2028, θα είναι μια εικόνα με βαρύ συμβολισμό. Όμως, το πραγματικό στοίχημα κερδίζεται νωρίτερα. Η Ελλάδα μπαίνει στο «κλειστό κλαμπ» των χρηστών του πιο προηγμένου μαχητικού στον κόσμο. Η επόμενη μέρα της Πολεμικής Αεροπορίας δεν περιμένει την παράδοση για να συμμετέχει ήδη σε κάθε συνεκπαίδευση με F-35, σε κάθε μικτό comao με Rafale και Viper, σε κάθε debrief, όπου η πληροφορία γίνεται δόγμα.