Ήταν σαν ένα επεισόδιο του τηλεοπτικού κατασκοπευτικού θρίλερ «The Bureau». Ένας ανώτερος αξιωματικός των γαλλικών υπηρεσιών πληροφοριών, γνωστός ως Henri M, παίρνει απόσπαση για το Πεκίνο, όπου ερωτεύεται τη διερμηνέα του πρέσβη και αρχίζει να μεταδίδει μυστικές πληροφορίες στον εχθρό.
Αμέσως ανακαλείται στη Γαλλία, δικάζεται το 2020 και καταδικάζεται σε οκτώ χρόνια φυλακή για «επιζήμια διαβίβαση πληροφοριών» σε ξένη δύναμη – παρόλο που το αδίκημα διαπράχθηκε δύο δεκαετίες νωρίτερα.
Ένας άλλος πράκτορας, γνωστός ως Pierre-Marie H, συνέχισε να κατασκοπεύει για την Κίνα μέχρι τη σύλληψή του το 2017, όταν στην ίδια δίκη καταδικάστηκε σε 12ετή κάθειρξη.
Στο ίδιο επίπεδο με τους Ρώσους πράκτορες
Οι βαριές ποινές στους πράκτορες και η απόφαση της Γαλλίας να τονίσει τη δραστηριότητά τους κατά τη διεξαγωγή της δίκης αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη ευρωπαϊκή ανησυχία ότι οι κατασκοπευτικές επιχειρήσεις της Κίνας επεκτείνονται και αποτελούν μεγαλύτερη απειλή από αυτές της Ρωσίας, του παραδοσιακού αντιπάλου της Δύσης, σημειώνεται σε άρθρο των Financial Times.
«Οι Κινέζοι μυστικοί πράκτορες είναι στο ίδιο επίπεδο με τους Ρώσους», δήλωσε ένας πρώην σταθμάρχης της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών CIA στην Ευρώπη. «Οι καλύτερες επιχειρήσεις της Κίνας είναι τώρα τόσο καλές όσο και οι καλύτερες της Ρωσίας», επιβεβαίωσε σημερινός αξιωματούχος των δυτικών μυστικών υπηρεσιών. Μερικές απ’ αυτές είναι «εξαιρετικές… για την υπομονή τους», πρόσθεσε ένας άλλος.
Η Κίνα είναι ήδη αναγνωρισμένη για προχωρημένες κυβερνοεπιθέσεις, όπως το χακάρισμα της Microsoft το 2021, που είχε ως αποτέλεσμα να παραβιαστούν 30.000 Οργανισμοί παγκοσμίως και για το οποίο ΗΠΑ, ΕΕ και Βρετανία είπαν ότι πραγματοποιήθηκε από εγκληματικές ομάδες, που εργάζονταν κατ’ εντολή του Πεκίνου.
Η Κίνα αρνήθηκε τους ισχυρισμούς, χαρακτηρίζοντάς τους «αβάσιμους και ανεύθυνους».
Συναγερμός στη Δύση
Ωστόσο, οι δεξιότητές της στην απόσπαση πληροφοριών από ανθρώπους (human intelligence ή «humint») έχουν αποκτήσει ένα επίπεδο πολυπλοκότητας, που συνήθως συνδέεται με τη ρωσική κατασκοπεία, σύμφωνα με οκτώ νυν και πρώην αξιωματούχους δυτικών μυστικών υπηρεσιών, αυξάνοντας μια αίσθηση συναγερμού στη Δύση.
«Οι Ρώσοι ασχολούνται με την κατασκοπεία από την εποχή του τσάρου (πριν από τη Σοβιετική Ένωση), απλώς την αγαπούν», δήλωσε ο Alex Younger, πρώην επικεφαλής της MI6, της μυστικής υπηρεσίας πληροφοριών της Βρετανίας. «Παραδοσιακά, οι Κινέζοι έχουν σημαντικά πιο αδύναμο humint, αλλά ανεβαίνουν αλματωδώς την καμπύλη μάθησης».
Η αύξηση της μυστικής δραστηριότητας του κυβερνώντος Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας χαρακτηρίστηκε ως πρόκληση «που αλλάζει το παιχνίδι» από τον Ken McCallum, επικεφαλής της βρετανικής εγχώριας υπηρεσίας πληροφοριών MI5, και τον Christopher Wray, διευθυντή του FBI, σε κοινή διάσκεψη στο Λονδίνο τον Ιούλιο.
«Δεν κινδυνολογούμε», είπε οMcCallum, και η προειδοποίησή του ακούστηκε πιο δυνατά, καθώς ήρθε εν μέσω της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία, της μεγαλύτερης απειλής για την ευρωπαϊκή ασφάλεια εδώ και μια γενιά.
Με πολύ διαφορετικές τις κατασκοπευτικές τεχνικές της Κίνας σε σχέση με αυτές της Ρωσίας, οι δυτικές υπηρεσίες πρέπει να αναδιαμορφώσουν την προσέγγισή τους στην αντικατασκοπεία.
Η Christine Lee, δικηγόρος και Βρετανή πολίτης, κατονομάστηκε φέτος από την MI5, σε μια ασυνήθιστη δημόσια προειδοποίηση ότι ήταν «πράκτορας επιρροής» για την Κίνα, παρόλο που οι θεωρούμενες παραβάσεις της υπέρ του Πεκίνου δεν ήταν εγκληματικές.
Ευρύτεροι οι κινεζικοί στόχοι κατασκοπείας από τους ρωσικούς
«Η κινεζική κατασκοπεία δεν είναι καν μια παραλλαγή της ρωσικής (προσέγγισης)», είπε ο δεύτερος αξιωματούχος των υπηρεσιών πληροφοριών. «Μπορεί να είναι δύσκολο ακόμη και να συμφωνήσουμε τι σημαίνει Κινέζος πράκτορας».
Αξιωματούχοι δήλωσαν ότι οι επιχειρήσεις της Ρωσίας στο εξωτερικό εξακολουθούν να βασίζονται συνήθως σε μια παράδοση επίλεκτων αξιωματικών, εκπαιδευμένων σε υψηλές τεχνικές κατασκοπείας, όπως κωδικοποιημένες επικοινωνίες, για την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου ασφαλείας.
Η Κίνα, ωστόσο, έχει ευρύτερους στόχους, που ξεκινούν από την πολιτική επιρροή και φτάνουν στην απόκτηση εμπορικών ή τεχνολογικών μυστικών.
«Η ρωσική κατασκοπεία τείνει να είναι αυστηρά εστιασμένη, ενώ η Κίνα χρησιμοποιεί μια προσέγγιση ‘ολόκληρης της κοινωνίας’», είπε ένας τρίτος αξιωματικός υπηρεσιών πληροφοριών.
Αναφέρθηκε στον κινεζικό νόμο του 2017 περί υπηρεσιών πληροφοριών, ο οποίος απαιτεί απ’ «όλους τους Οργανισμούς και τους πολίτες να υποστηρίζουν, να βοηθούν και να συνεργάζονται με τις εθνικές προσπάθειες των υπηρεσιών πληροφοριών».
Η ρωσική κατασκοπεία τείνει επίσης να είναι υψηλού κινδύνου, ακόμη και «βίαιη», είπε ένας τέταρτος αξιωματούχος, επικαλούμενος την απόπειρα δηλητηρίασης του Ρώσου διπλού πράκτορα, Σεργκέι Σκριπάλ, στην Αγγλία το 2018.
Πιο… διπλωμάτες οι Κινέζοι
«Οι Ρώσοι μπορεί να είναι ατσούμπαλοι, αρκετά αλαζονικοί και μερικές φορές φαίνεται να έχουν μια νοοτροπία ‘πιάσε με αν μπορείς’, (από την άλλη) οι Κινέζοι προτιμούν να αποφύγουν κάθε είδους κατασκοπευτικό σκάνδαλο, διότι επιθυμούν να διατηρούν καλές διμερείς σχέσεις», πρόσθεσε ο πρώην αξιωματικός της CIA.
Η διαφορά στυλ των δύο χωρών αποτυπώνεται σ’ ένα ρητό που συχνά αναφέρουν δυτικοί αξιωματούχοι. Αν φανταστούμε τους στόχους των υπηρεσιών πληροφοριών ως κόκκους άμμου, οι Ρώσοι πράκτορες θα έβγαζαν στην επιφάνεια ένα υποβρύχιο τη νύχτα και θα έστελναν ένα μικρό απόσπασμα στην παραλία για να φέρει πίσω έναν κουβά άμμο, ενώ οι Κινέζοι θα έστελναν χιλιάδες κόσμο για μπάνιο μέρα μεσημέρι, ώστε να φέρουν το μέγιστο φορτίο με μόλις έναν κόκκο ο καθένας.
Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον Nicholas Eftimiades, πρώην αξιωματικό της CIA ειδικό σε θέματα Κίνας, είναι «ένα νέο παράδειγμα του δρόμου που παίρνουν οι δραστηριότητες των υπηρεσιών πληροφοριών».
Τέτοιες τακτικές μπορεί να οδηγήσουν σε αναποτελεσματική και ασυντόνιστη κατασκοπεία, δήλωσαν δυτικοί αξιωματούχοι, με αρκετούς Κινέζους αξιωματικούς να πλησιάζουν μερικές φορές τον ίδιο στόχο. Ακόμα κι έτσι, είναι συχνά αποτελεσματικοί.
FBI: «Η έκταση των προσπαθειών της Κίνας κόβει την ανάσα»
Σύμφωνα με αμερικανική εκτίμηση, η κινεζική εμπορική κατασκοπεία έκλεβε έως 600 δισ. δολάρια πνευματικής ιδιοκτησίας των ΗΠΑ κάθε χρόνο. Η Κίνα έχει αρνηθεί τους ισχυρισμούς.
Η ΕΕ έχει υπολογίσει ότι η συνολική κλοπή IP τής κοστίζει πωλήσεις 50 δισ. ευρώ κάθε χρόνο, με απώλεια 671.000 θέσεων εργασίας.
«Η αποτελεσματικότητα είναι πιο σημαντική για τις υπηρεσίες ασφαλείας της Κίνας, παρά η αποδοτικότητα», δήλωσε ο Nigel Inkster, πρώην διευθυντής επιχειρήσεων της MI6 και σήμερα ανώτερος σύμβουλος στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (IISS).
Πρόσθετη πρόκληση, είπαν αξιωματούχοι, είναι να βρούμε ποιος είναι ο Κινέζος κατάσκοπος, χωρίς να καταφύγουμε σε σκιαγράφηση πιθανών υπόπτων με βάση φυλετικά χαρακτηριστικά.
Και πάλι, η διαφορά με τη Ρωσία είναι εντυπωσιακή. Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες έχουν απελάσει περισσότερους από 600 Ρώσους διπλωμάτες και φερόμενους κατασκόπους, από τότε που η Μόσχα ξεκίνησε την εισβολή στην Ουκρανία.
Ωστόσο, «μια παρόμοια κατάσταση με το Πεκίνο θα ήταν πιο δύσκολη», είπε ο Inkster, καθώς η σχέση μεταξύ του κινεζικού κράτους και των δρώντων του μπορεί να είναι λεπτή και ρευστή.
Ορισμένοι αξιωματούχοι αντικατασκοπείας πιστεύουν επίσης ότι η αναλογία των «κόκκων άμμου» είναι παραπλανητική, επειδή αποκρύπτει την πιο πρόσφατη και εξελιγμένη δουλειά της Κίνας.
Όποια κι αν είναι η προσέγγιση, οι δυτικές υπηρεσίες αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τον όγκο των υποθέσεων. Το FBI είπε ότι ανοίγει νέα έρευνα για κινεζική κατασκοπεία κάθε 12 ώρες, ενώ ο φόρτος υποθέσεων της MI5 έχει επταπλασιαστεί από το 2018.
Ο Wray, επικεφαλής του FBI, δήλωσε: «Η έκταση των προσπαθειών της Κίνας κόβει την ανάσα».