Το ανησυχητικό είναι ότι η πλειονότητα αυτών των πληροφοριών που κυκλοφορούν και διαδίδονται ευρέως είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τις ασθενείς. Παρακάτω αναφέρονται οι βασικοί μύθοι γύρω από τον καρκίνο του μαστού και η αλήθεια για αυτούς και ο κ. Στέργιος Ε. Δουβετζέμης, MD, PhD, FRCS, FEBS, CEBS, Χειρουργός Μαστού – Εξειδικευθείς στην Ογκολογική & Επανορθωτική Χειρουργική του Μαστού, Διευθυντής Χειρουργός Μαστού, Metropolitan General, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Σχολής King’s College Λονδίνου, εξεταστής της UEMS για την ευρωπαϊκή πιστοποίηση στη χειρουργική του μαστού, βάζει τα πράγματα στη θέση τους, καταρρίπτοντας αυτούς τους μύθους με επιστημονικά επιχειρήματα.
1ος μύθος: Ο καρκίνος του μαστού είναι κυρίως κληρονομικός, συνεπώς γυναίκες χωρίς
οικογενειακό ιστορικό δεν έχουν λόγο να κάνουν τακτικά ελέγχους.
Αλήθεια: Αν και το οικογενειακό ιστορικό παίζει σπουδαίο ρόλο, η κληρονομικότητα ευθύνεται μόνο για ένα πολύ μικρό ποσοστό καρκίνων μαστού. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, ο καρκίνος του μαστού είναι σποραδικός και οι μεγαλύτεροι παράγοντες κινδύνου είναι το γυναικείο φύλο και η ηλικία, δηλαδή, όσο περνούν τα χρόνια για μια γυναίκα, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι πιθανότητες να αναπτύξει καρκίνο μαστού.
2ος μύθος: Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου μαστού μειώνεται στις γυναίκες μεγάλης ηλικίας.
Αλήθεια: Είναι μια λανθασμένη αντίληψη ότι όσο μια γυναίκα μεγαλώνει τόσο ελαττώνεται ο κίνδυνος να αναπτύξει καρκίνο μαστού. Ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Όσο περνούν τα χρόνια για μια γυναίκα, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι πιθανότητες να τον αναπτύξει.
3ος μύθος: Η βιοψία μιας βλάβης προεγχειρητικά μπορεί να προκαλέσει διασπορά του καρκίνου στο μαστό.
Αλήθεια: Αυτό δεν ισχύει. Αντίθετα, η λήψη βιοψίας είναι η μέθοδος εκλογής για την ασφαλή ταυτοποίηση μιας βλάβης στο μαστό. Επίσης, πριν από οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση μιας βλάβης από το μαστό, η λήψη βιοψίας είναι απολύτως απαραίτητη.
4ος μύθος: Είναι καλύτερο να αφαιρείται απευθείας μια βλάβη από το μαστό, αντί να γίνεται βιοψία πρώτα.
Αλήθεια: Είναι μεγάλο λάθος να αφαιρείται οποιαδήποτε βλάβη από το μαστό χωρίς να έχει προηγηθεί βιοψία. Αυτό ισχύει για πολλούς λόγους. Αφενός, οι γυναίκες οι οποίες υποβάλλονται σε απευθείας αφαίρεση μιας βλάβης, κατά κανόνα καταλήγουν να υπόκεινται σε μεγαλύτερο αριθμό χειρουργικών επεμβάσεων, καθώς άλλο είναι το είδος της χειρουργικής επέμβασης που γίνεται για διαγνωστικούς σκοπούς και άλλο αυτό που γίνεται για θεραπευτικούς. Ακόμα όμως και όσον αφορά στις θεραπευτικές επεμβάσεις, το είδος της επέμβασης διαφέρει ανάλογα με τη φύση της βλάβης.
Ένας δεύτερος λόγος για τον οποίον απαγορεύεται να αφαιρείται οποιαδήποτε βλάβη από το μαστό χωρίς να έχει προηγηθεί βιοψία, είναι ότι για κάποια είδη καρκίνου μαστού επιβάλλεται η χορήγηση νέο-επικουρικής (προεγχειρητικής δηλαδή) χημειοθεραπείας πριν την αφαίρεσή τους, γιατί αυτό δείχνει την ανταπόκριση στη θεραπεία και δίνει επιπλέον θεραπευτικές επιλογές για συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών, οι οποίοι δεν ανταποκρίθηκαν πλήρως.
Η απευθείας αφαίρεση μιας βλάβης, χωρίς να έχει προηγηθεί ιστολογική ταυτοποίηση στις περιπτώσεις αυτές, καταδικάζει τις ασθενείς να πάνε λιγότερο καλά και κατ’ επέκτασιν να ζήσουν λιγότερο απ’ ό,τι θα μπορούσαν, εάν τα πράγματα είχαν γίνει όπως έπρεπε. Τέλος, μια πολύ καλή ανταπόκριση στην νέο-επικουρική θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε μικρότερης έκτασης χειρουργική επέμβαση.
5ος μύθος: Εάν μετά από μια ευρεία εκτομή ενός όγκου, τα χειρουργικά όρια βγουν διηθημένα, δεν είναι απαραίτητο να γίνει ευρύτερη εκτομή των ορίων, εφόσον έτσι κι αλλιώς θα ακτινοβοληθεί ο μαστός.
Αλήθεια: Σε όλες τις περιπτώσεις που γίνεται ευρεία εκτομή ενός κακοήθους όγκου και διατηρείται ο μαστός, είναι επιβεβλημένο αυτή να γίνεται σε υγιή όρια. Η ακτινοβολία θα ακολουθήσει σε κάθε περίπτωση, αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει την επανεκτομή των ορίων, εάν αυτά είναι διηθημένα. Ο ρόλος της είναι πολύτιμος, αλλά είναι άλλος.
Είναι γνωστό ότι μια ασθενής με διηθημένα όρια, η οποία θα ακτινοβοληθεί έχει διπλάσιες πιθανότητες τοπικής υποτροπής σε σχέση με μια ασθενή με υγιή όρια, η οποία επίσης θα ακτινοβοληθεί. Η επανεκτομή των ορίων συνήθως είναι πολύ απλή και ασφαλής διαδικασία.
6ος μύθος: Εάν ένα εύρημα στη μαστογραφία ή στο υπερηχογράφημα μαστών έχει ένδειξη για βιοψία, μπορούμε αντί για τη βιοψία να κάνουμε μαγνητική τομογραφία μαστών, για να αποφασίσουμε αν όντως τελικά χρειάζεται η βιοψία ή όχι.
Αλήθεια: Ο ρόλος της μαγνητικής τομογραφίας είναι πολύ συγκεκριμένος και σίγουρα δεν είναι να πει να μην κάνουμε βιοψία σε μια βλάβη. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να βασιστούμε στη μαγνητική για να το αποφασίσουμε αυτό. Εάν μια βλάβη έχει ένδειξη για βιοψία από τη μαστογραφία ή το υπερηχογράφημα, αυτό δε θα το αλλάξει η μαγνητική, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί ένα εύρημα να μην φαίνεται στη μαγνητική ή να φαίνεται αθώο, αλλά να μην είναι, συνεπώς αυτό δε διασφαλίζει την ασθενή. Όταν υπάρχει ένδειξη για βιοψία πρέπει να γίνεται βιοψία. Όχι μαγνητική στη θέση της.
7ος μύθος: Η μαγνητική τομογραφία μαστών είναι καλύτερη και πιο σύγχρονη εξέταση, συνεπώς μπορούμε να κάνουμε αυτήν αντί για την ψηφιακή μαστογραφία, που είναι παλιά και «ξεπερασμένη» μέθοδος, η οποία έχει ακτινοβολία.
Αλήθεια: Όπως προαναφέρθηκε, ο ρόλος της μαγνητικής τομογραφίας είναι πολύτιμος, αλλά και πολύ συγκεκριμένος. Συμπληρώνει τη μαστογραφία και το υπερηχογράφημα μαστών, όταν είναι απαραίτητο, με πολύ συγκεκριμένες ενδείξεις. Η μαστογραφία, μέχρι στιγμής, είναι αναντικατάστατη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν υπάρχει καμία άλλη μέθοδος, η οποία να απεικονίζει τις αποτιτανώσεις τόσο καλά, όσο αυτή.
Επίσης, έχει ελάχιστη ακτινοβολία και σε γενικές γραμμές είναι πολύ ασφαλής. Σε κάθε περίπτωση τα οφέλη της είναι πολλαπλάσια και ευεργετικά για τη ζωή των γυναικών, εν αντιθέσει με τις βλαπτικές επιδράσεις της, οι οποίες είναι αμελητέες.
8ος μύθος: Δεν είναι τόσο σημαντικό το screening για καρκίνο μαστού, αφού αν προκύψει κάτι μπορεί μια γυναίκα να το ψηλαφήσει μόνη της.
Αλήθεια: Η πρόληψη σώζει ζωές. Το screening είναι ο προληπτικός έλεγχος των ασυμπτωματικών γυναικών με ψηφιακή μαστογραφία, με στόχο την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού και κατά συνέπεια τη μείωση της θνητότητας. Μπορεί να διαγνώσει έναν καρκίνο του μαστού έως και 2 χρόνια πριν αυτός να γίνει κλινικά εμφανής και μπορεί να μειώσει τη θνητότητα από καρκίνο του μαστού κατά 25% συνολικά.
9ος μύθος: Μια γυναίκα η οποία δεν έχει καρκίνο μαστού δεν είναι σημαντικό να εξετάζεται από χειρουργό μαστού (μαστολόγο).
Αλήθεια: Κάθε γυναίκα πρέπει να αυτοεξετάζεται μια φορά το μήνα και να επισκέπτεται έναν χειρουργό μαστού (μαστολόγο) μια φορά το χρόνο για κλινική εξέταση, όπως ακριβώς κάνει και με το γυναικολόγο της. Η κλινική εξέταση, ακόμη κι εάν είναι φυσιολογική, πρέπει να ακολουθείται από μαστογραφία, εάν η γυναίκα είναι άνω των 40 ετών, ενώ εάν υπάρξουν ευρήματα κατά την ψηλάφηση ή στη μαστογραφία, τότε απαιτείται και στοχευμένο υπερηχογράφημα μαστών. Είναι αυτονόητο πως οι γυναίκες που έχουν συμπτώματα πρέπει να επισκεφθούν το μαστολόγο τους το συντομότερο δυνατόν.
Παρά την ανάπτυξη σύγχρονων και εξαιρετικά ευαίσθητων απεικονιστικών μεθόδων, ο ρόλος της κλινικής εξέτασης παραμένει πρωταρχικής σημασίας για την εκτίμηση των ασθενών, την αξιολόγηση των κλινικών ευρημάτων και την επιλογή των κατάλληλων διαγνωστικών μεθόδων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις, υπάρχουν ψηλαφητές βλάβες στο μαστό οι οποίες δεν είναι ορατές με καμία απεικονιστική μέθοδο και γίνονται αντιληπτές μόνον με την κλινική εξέταση, η οποία πρέπει να γίνεται από ειδικό μαστολόγο.
10ος μύθος: Δεν είναι τόσο σημαντικό ο χειρουργός μαστού (μαστολόγος) να είναι επίσημα εξειδικευμένος και να έχει πιστοποίηση για την εξειδίκευσή του.
Αλήθεια: Δεν είναι τυχαίο ότι στα μεγάλα κέντρα του εξωτερικού κάθε ασθενής με καρκίνο ή με συμπτώματα αντιμετωπίζεται μόνο από αυστηρά εξειδικευμένους για τη νόσο του ιατρούς. Αυτό έχει αποδειχθεί πως προσφέρει στους ασθενείς καλύτερα ογκολογικά αποτελέσματα και κατά συνέπεια καλύτερη πρόγνωση. Το γεγονός αυτό ισχύει σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό για τις ασθενείς με καρκίνο μαστού. Κάθε εξειδικευμένος χειρουργός μαστού, οφείλει να παρέχει στις ασθενείς του την καλύτερη δυνατή θεραπεία, ακολουθώντας τα διεθνή πρωτόκολλα.
«Στις μέρες μας, η εξειδίκευση κάθε ιατρού σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο πρέπει να πιστοποιείται επίσημα από διεθνώς αναγνωρισμένους οργανισμούς και προϋποθέτει πολύ αυστηρά κριτήρια εκπαίδευσης και επιτυχή συμμετοχή σε απαιτητικές ευρωπαϊκές εξετάσεις», τονίζει ο κ. Δουβετζέμης, αναφερόμενος στις αναγνωρισμένες πιστοποιήσεις για τη χειρουργική μαστού στην Ευρώπη.
«Η επίσημη και πιο αναγνωρισμένη ευρωπαϊκή πιστοποίηση για τη χειρουργική του μαστού, συγκεκριμένα, είναι αυτή της UEMS, η οποία προσδίδει τον τίτλο FEBS στον χειρουργό μαστού που την κατέχει και ακολουθεί αυτή της BRESO για τη χειρουργική ογκολογία του μαστού, η οποία προσδίδει τον τίτλο CEBS, αντίστοιχα», καταλήγει.