”Η Τουρκία και το Ισραήλ είχαν πολύ κακές σχέσεις την τελευταία δεκαετία, και μόνο τον τελευταίο ενάμιση χρόνο αυτοί οι δεσμοί άλλαξαν. Αυτή ήταν σε μεγάλο βαθμό μια απόφαση της Τουρκίας και του κυβερνώντος κόμματός της AKP. Η ηγεσία της Άγκυρας είναι κοντά στη Μουσουλμανική Αδελφότητα και υποστηρίζει τη Χαμάς και κατέστρεψαν συστηματικά τις σχέσεις με το Ισραήλ την τελευταία δεκαετία. Ο Νετανιάχου γνωρίζει καλά τις πολιτικές της Τουρκίας και έχει μακρά εμπειρία στην αντιμετώπιση των απειλών της Άγκυρας και της προηγούμενης «συμφιλίωσης» της”, αναφέρει ο Σεθ Φράντζμαν για την ”Jerusalem Post.”.
Aναλυτικά:
Από την πλευρά της Άγκυρας, φταίει το Ισραήλ. Η Τουρκία ήθελε να διαδραματίσει αυξημένο ρόλο στις συζητήσεις Ισραήλ-Παλαιστινίων και επίσης στις συνομιλίες Ισραήλ-Συρίας στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Η κυβέρνηση της Άγκυρας υπό τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήθελε να αλλάξει τις πολιτικές της Άγκυρας γενικά στην περιοχή, να υιοθετήσει μια πιο ισλαμική εξωτερική πολιτική και επίσης μια πιο συνδεδεμένη με την Ασία. Ωστόσο, η Άγκυρα ήθελε επίσης «μηδενικά προβλήματα» με τους γείτονές της.
Η Τουρκία ήθελε να παίξει ρόλο στις ειρηνευτικές συμφωνίες μεταξύ του Ισραήλ και άλλων, αλλά ένιωθε προδομένη από την Επιχείρηση Cast Lead και τον πόλεμο στη Γάζα. Ήθελε να ενδυναμώσει τη Χαμάς και είδε τη Χαμάς να ηττάται στο πεδίο της μάχης με απώλειες να συσσωρεύονται.
Αργότερα, όταν ο Νετανιάχου ανέβηκε στην εξουσία, ακροδεξιοί Τούρκοι ισλαμιστές ακτιβιστές προσπάθησαν να οργανώσουν έναν στολίσκο στη Γάζα το 2010. Έπλευσαν προς τη Γάζα με το Mavi Marmara και το Ισραήλ πραγματοποίησε επιδρομή στο πλοίο. Αφού οι Ισραηλινοί στρατιώτες δέχθηκαν επίθεση, απάντησαν και δέκα Τούρκοι πολίτες σκοτώθηκαν. Αυτό έγινε δικαιολογία για την Άγκυρα να μειώσει ακόμη περισσότερο τους δεσμούς.
Κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου πολέμου, η Τουρκία μπλέχτηκε περισσότερο σε συγκρούσεις. Υποστήριξε τους εξτρεμιστές και άρχισε να αντιμετωπίζει την Ελλάδα, την Αίγυπτο και τα κράτη του Κόλπου. Όταν το Ισραήλ και τα ΗΑΕ κατευθύνονταν προς τις Συμφωνίες του Αβραάμ, η Τουρκία απείλησε να διακόψει τους δεσμούς με τα ΗΑΕ για να αποτρέψει τις συμφωνίες. Ήθελε να απομονώσει το Ισραήλ.
Η Άγκυρα ήθελε επίσης να αποτρέψει ενεργειακές συμφωνίες μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας. Η Άγκυρα εξοργίστηκε από τη μεταφορά της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ. Όλα αυτά οδήγησαν σε αυξημένες εντάσεις το 2019-2020. Η Τουρκία είχε στενούς φίλους στην κυβέρνηση Τραμπ και ένιωθε εξουσιοδοτημένη για πιο ακραία συμπεριφορά.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Άγκυρα να συνεργαστεί με τη Ρωσία για συμφωνίες για τους S-400 και να αποβληθεί από το πρόγραμμα F-35. Όταν η Άγκυρα είδε ότι δεν μπορούσε να απομονώσει το Ισραήλ και είδε ότι ο Τραμπ θα έχανε τις εκλογές του 2020, άρχισε να στρέφεται προς τη συμφιλίωση.
Ποια ήταν η σκέψη πίσω από την επιλογή της Άγκυρας να συμφιλιωθεί;
Η απόφαση της Άγκυρας να συμφιλιωθεί είχε πολλά στοιχεία. Θέλει υποστήριξη για τις φιλο-ισραηλινές φωνές στην Ουάσιγκτον. Στο παρελθόν, η Τουρκία έχει συνεργαστεί με εβραϊκές οργανώσεις για να προσπαθήσει να επηρεάσει τις ΗΠΑ. Για παράδειγμα, συνήθιζε να ασκεί πιέσεις για να πείσει τους ανθρώπους να αρνηθούν τη γενοκτονία των Αρμενίων και προσπαθούσε να επηρεάσει τις φιλο-ισραηλινές φωνές να το παλέψουν σε αυτόν τον περίεργο σκοπό.
Η Άγκυρα προσπάθησε να στραφεί σε φωνές υπέρ του Ισραήλ το 2020, υποστηρίζοντας ότι θα μπορούσε να συνεργαστεί με το Ισραήλ για ενεργειακές συμφωνίες και ότι θα μπορούσε ακόμη και να μειώσει τους δεσμούς με τη Χαμάς. Ωστόσο, η ηγεσία στην Άγκυρα έδινε κόκκινα χαλιά στη Χαμάς και οι αναφορές των μέσων ενημέρωσης στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειχναν πόσο στενοί είχαν γίνει οι δεσμοί μεταξύ Άγκυρας και Χαμάς.
Για την Άγκυρα, το πραγματικό έπαθλο ήταν να φύγει ο Νετανιάχου. Υπαινίχθηκε ότι η συμφιλίωση θα μπορούσε να έρθει μόλις φύγει από την εξουσία. Η ευκαιρία ήρθε το 2019, αλλά μετά ήταν η πανδημία και οι ατελείωτες εκλογές στο Ισραήλ. Όταν το Ισραήλ είχε τελικά μια νέα κυβέρνηση τον Ιούνιο του 2021, η Άγκυρα έκανε την κίνησή της.
Μέχρι τον Αύγουστο του 2022 η συμφιλίωση ήταν σε πλήρη κλίση. Έγινε εξομάλυνση και διορίστηκαν πρεσβευτές. Ο υπουργός Άμυνας Μπένι Γκαντζ επισκέφθηκε την Τουρκία τον Οκτώβριο. Ο πρόεδρος του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτζογκ πήγε στην Τουρκία τον Μάρτιο. Τον Μάιο ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας είχε έρθει στο Ισραήλ. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Yair Lapid συναντήθηκε με τον Ερντογάν τον Σεπτέμβριο.
Ο Ερντογάν συναντήθηκε επίσης με εβραϊκές ομάδες των ΗΠΑ τον Σεπτέμβριο. Αυτή ήταν μια μεγάλη αλλαγή από το 2018 και το 2019 όταν ο ηγέτης της Τουρκίας είχε συγκρίνει το Ισραήλ με τη ναζιστική Γερμανία. Ισραηλινοί και Εβραίοι ηγέτες δεν ζήτησαν ποτέ από την Άγκυρα να ζητήσει συγγνώμη για τη σύγκριση του Ισραήλ με τους Ναζί πριν από την εξομάλυνση των σχέσεων. Αντίθετα, το μήνυμα ήταν ότι η Άγκυρα μπορεί να φιλοξενήσει τρομοκράτες της Χαμάς και να συγκρίνει το Ισραήλ με τους Ναζί και θα έχει ακόμα φίλους στην Ιερουσαλήμ.
Τα αποτελέσματα της μη αλλαγής των πολιτικών της στην Άγκυρα είχαν ως αποτέλεσμα το Ισραήλ να βιάζεται να «συμφιλιωθεί» προτού ο Νετανιάχου αναλάβει τα καθήκοντά της, ενώ η Άγκυρα συνεχίζει να επιτίθεται στο Ισραήλ. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας ισχυρίστηκε ψευδώς ότι ο Πορτογάλος αστέρας ποδοσφαίρου Κριστιάνο Ρονάλντο υπέστη «πολιτική απαγόρευση» στο Παγκόσμιο Κύπελλο επειδή υποστηρίζει τους Παλαιστίνιους.
Για ορισμένους στο Ισραήλ, η συμφιλίωση είναι καλή γιατί βλέπουν την Τουρκία ως μια ισχυρή χώρα που ήταν ιστορικός εταίρος. Η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, παρόλο που αυτή τη στιγμή εργάζεται για να εμποδίσει τη Σουηδία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και απειλεί την Ελλάδα-μέλος του ΝΑΤΟ. Η Άγκυρα άφησε επίσης να εννοηθεί ότι συμμερίζεται τις ανησυχίες του Ισραήλ για τον ρόλο του Ιράν στη Συρία και το Ιράκ. Ωστόσο, η Τουρκία συναλλάσσεται επίσης με το Ιράν και συναλλάσσεται με τη Ρωσία και το Ιράν.
Ωστόσο, για ορισμένους αναλυτές πολιτικής, η Τουρκία είναι πολύ σημαντική και είναι προτιμότερο να έχει δεσμούς με το Ισραήλ, σε αντίθεση με το να εργάζεται εναντίον του Ισραήλ. Υπό αυτή την άποψη, το Ισραήλ και η Τουρκία μπορούν να εργαστούν σε ορισμένα ζητήματα από κοινού και να «διαχωρίσουν» τις σχέσεις. Η Άγκυρα θα φιλοξενήσει τη Χαμάς, αλλά η Άγκυρα και το Ισραήλ μπορούν επίσης να κάνουν εμπορικές συμφωνίες. Υπάρχουν ερωτήματα για το εάν η απερχόμενη κυβέρνηση δεν έκανε αρκετά όσον αφορά τους δεσμούς με την Ελλάδα, προκειμένου να αποκτήσει ανανέωση των δεσμών με την Τουρκία.
Στο τέλος της ημέρας, οι προκαταλήψεις για τη σχέση εξακολουθούν να στηρίζουν τα προβλήματά της. Η ηγεσία της Άγκυρας δεν βλέπει το Ισραήλ ως ίσο. Πιστεύουν ότι το Ισραήλ χρειάζεται την Τουρκία και γι’ αυτό δεν ένιωθαν κανένα πρόβλημα να συγκρίνουν το Ισραήλ με τους Ναζί. Δεν συγκρίνουν το Ιράν με τη ναζιστική Γερμανία, γιατί σέβονται το Ιράν. Δεν φιλοξενούν ομάδες κατά του Ιράν με τον τρόπο που φιλοξενούν τη Χαμάς. Αυτό δείχνει ότι οι πραγματικοί φίλοι της Άγκυρας βρίσκονται στην Τεχεράνη και τη Μόσχα και σε άλλες χώρες που σέβεται.
Εν τω μεταξύ, ορισμένοι στο Ισραήλ συνεχίζουν να βλέπουν την Τουρκία όπως ήταν τη δεκαετία του 1980, όταν το Ισραήλ ήταν πιο απομονωμένο και πιο αδύναμο από ό,τι σήμερα. Σήμερα το Ισραήλ διαθέτει F-35 και το Ισραήλ έχει την κορυφαία τεχνολογία αεράμυνας στον κόσμο. Η Τουρκία προσπαθεί να οικοδομήσει τη δική της στρατιωτική τεχνολογία, αλλά εξακολουθεί να προσπαθεί να καλύψει τη διαφορά.
Ωστόσο, μπορεί να είναι προς το συμφέρον του Ισραήλ να μην πυροδοτεί η Άγκυρα εντάσεις στη Γάζα και την Ιερουσαλήμ. Η Άγκυρα θέλει να παίξει έναν ρόλο ως ηγέτης των ισλαμικών αιτιών και έχει δηλώσει προηγουμένως ότι θέλει να «απελευθερώσει» το Αλ Άκσα στην Ιερουσαλήμ. Αυτά τα θρησκευτικά ζητήματα μπορεί να είναι εύφλεκτα και το Ισραήλ αντιμετωπίζει ήδη ανησυχίες από την Ιορδανία για αλλαγές του status quo στην Ιερουσαλήμ.
Τώρα με την επιστροφή του Νετανιάχου στην εξουσία, δεν είναι σαφές εάν η Άγκυρα θα χρησιμοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να βλάψει την ομαλοποίηση και τη συμφιλίωση ή αν θα υιοθετήσει μια προσέγγιση αναμονής. Η Τουρκία έχει επερχόμενες εκλογές και μπορεί να στοιχηματίσει ότι τα φλεγόμενα προβλήματα με το Ισραήλ θα μπορούσαν να τη βοηθήσουν στο εσωτερικό. Από την άλλη, έχει και άλλα προβλήματα στην Ευρώπη και συνεργάζεται με τη Ρωσία για να συμφιλιωθεί με το συριακό καθεστώς, μπορεί να μην μπορεί να κάνει όλες αυτές τις πολιτικές ταυτόχρονα. Η Άγκυρα έχει ήδη μια έντονη κρίση με την Ελλάδα.
Με τον Νετανιάχου να επιστρέψει στην εξουσία, η ηγεσία της Τουρκίας θα ασχοληθεί με μια γνωστή ποσότητα. Ο Νετανιάχου πιστεύει στην ειρήνη μέσω της δύναμης. Ποτέ δεν υποχώρησε όταν η Άγκυρα υποκινεί εναντίον του Ισραήλ. Υποστήριξε τα κουρδικά ζητήματα και ήταν πάντα πρόθυμος να σταθεί απέναντι στην Τουρκία όταν αυτό είναι απαραίτητο. Η Άγκυρα το γνωρίζει αυτό και θα πρέπει να σταθμίσει αν αξίζει να δημιουργήσει μια κρίση ή αν είναι καλύτερο να συνεχίσει την παρούσα πορεία.
Έχοντας μόλις υποδεχτεί τους Ισραηλινούς διπλωμάτες πίσω, θα ήταν περίεργο για την Άγκυρα να δημιουργήσει ξαφνικά κρίση. Ομοίως, έχοντας εργαστεί για να επανέλθουμε στο σωστό δρόμο με συναντήσεις με Εβραίους ηγέτες των ΗΠΑ, η δημιουργία μιας άλλης κρίσης θα φαινόταν παράξενη. Ωστόσο, όπως ο Ερντογάν λατρεύει να λέει στην Ελλάδα, η Τουρκία «μπορεί να έρθει ξαφνικά μια νύχτα», μια αναφορά στις στρατιωτικές απειλές και στο πώς ασκεί την εξωτερική πολιτική της. Η Άγκυρα μπορεί να αποφασίσει μια νύχτα να δημιουργήσει ξαφνικά μια νέα κρίση με το Ισραήλ, οπότε ο Νετανιάχου θα πρέπει να κρίνει πώς θα απαντήσει.