Έμμεσα σινιάλα, διανθισμένα όμως με δημιουργική… ασάφεια, προώθησης των ενεργειακών projects που αφορούν την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου– Ισραήλ αλλά και επαναφοράς στο τραπέζι του «ξεχασμένου» αγωγού Εast Med για τη μεταφορά φυσικού αερίου από το Ισραήλ μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας, προκύπτουν από το κοινό ανακοινωθέν Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και ΗΠΑ (σχήμα «3+1»), στο περιθώριο της υπουργικής διάσκεψης P-TEC.
Παραμένει ο κόμπος στο καλώδιο
«Οι Υπουργοί επαναβεβαίωσαν τη στήριξή τους σε ευρύτερα έργα περιφερειακής διασυνδεσιμότητας, τόσο σε αυτά που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη όσο και σε μελλοντικά, στο πλαίσιο του Διαδρόμου Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης· στην ανάπτυξη της ενέργειας· και στη συνεργασία για την προστασία των ενεργειακών υποδομών», αναφέρει το απόσπασμα της ανακοίνωσης του σχήματος «3+1», φωτογραφίζοντας προσεκτικά το επίμαχο καλώδιο που παραμένει… μπλεγμένο, χωρίς να διαφαίνονται απτά δείγματα προόδου για να επιλυθεί ή και να κοπεί ο γόρδιος δεσμός.
Αν και οι ΗΠΑ εμμέσως πλην σαφώς πιέζουν για επιτάχυνση του έργου (που θα παρέχει φθηνή πράσινη ενέργεια στην Κύπρο που τώρα είναι εξαρτώμενη από τα ορυκτά καύσιμα για την ηλεκτροπαραγωγή της), η απροθυμία της Λευκωσίας να τρέξει τις διαδικασίες επικαλούμενη διαρκώς το μείζον ζήτημα του γεωπολιτικού ρίσκου, δηλαδή πιθανή τουρκική αντίδραση, κρατά το project παγωμένο.
Το έργο, που θεωρείται κομβικό για την ενεργειακή ασφάλεια της Ανατολικής Μεσογείου και τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, έχει βρεθεί τις τελευταίες εβδομάδες στο επίκεντρο πολιτικών και διπλωματικών εντάσεων. Η ελληνική πλευρά επιδιώκει να διασφαλίσει ότι το GSI δεν θα ακυρωθεί εξαιτίας των επιφυλάξεων της κυπριακής κυβέρνησης.
Την ίδια ώρα, η Κομισιόν παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, υπενθυμίζοντας ότι η ηλεκτρική διασύνδεση αποτελεί έργο «υψηλής στρατηγικής προτεραιότητας», ζητώντας συντονισμό και κοινό σχέδιο δράσης, καθώς η αβεβαιότητα γύρω από το GSI απειλεί να τορπιλίσει τη συνοχή του ευρωπαϊκού ενεργειακού χάρτη.
Στα επίμαχα ζητήματα που αγγίζουν τον σκληρό οικονομικό πυρήνα του έργου, της πρώτης δόσης των 25 εκατ. ευρώ ετησίως (125 εκατ. στην πενταετία), που οφείλει να καταβάλει η Κύπρος βάσει της διακρατικής συμφωνίας των δύο χωρών (Σεπτέμβριος 2024) και της αναγνώρισης από την κυπριακή πλευρά του συνόλου των μέχρι σήμερα δαπανών ύψους 251 εκατ. ευρώ που έχει πραγματοποιήσει ο ΑΔΜΗΕ (η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας της Κύπρου έχει εγκρίνει 82 εκατ.) για το έργο, καταγράφεται στασιμότητα.
Η συνάντηση που θα έχουν οι υπουργοί Ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου (Παπασταύρου και Παπαναστασίου) με τον επίτροπο Ενέργειας Γιόργκενσεν στην Κομισιόν το ερχόμενο διάστημα ενδέχεται να ξεκαθαρίσει σε ένα βαθμό το τοπίο, την ώρα που δηλώσεις του Ισραηλινού υπουργού Ενέργειας στην «Καθημερινή» και την «Jerusalem Post» δίνουν νέα διάσταση στο project, με τον κ. Κοέν να αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να προχωρήσει πρώτα το τμήμα Κύπρου – Ισραήλ που δεν έχει μεγάλους γεωπολιτικούς… κινδύνους.
Βγαίνει από τα συρτάρια ο East Med;
To σχέδιο κατασκευής του αγωγού East Med έχει τεθεί αρκετές φορές στο «τραπέζι» τα τελευταία χρόνια. Συχνά αναβαλλόταν, ωστόσο, λόγω του υψηλού κόστους ή των τεχνικών προκλήσεων του έργου με τις ΗΠΑ ωστόσο να επανεξετάζουν τις προοπτικές υλοποίησης του project.
«Έχει σημειωθεί πολύ σημαντική πρόοδος όσον αφορά τη δυνατότητα κατασκευής ενός αγωγού φυσικού αερίου. Πρόκειται για μια ιδέα που είχε συζητηθεί στο παρελθόν και τώρα επανέρχεται στο προσκήνιο. Οι Αμερικανοί είναι πλέον πρόθυμοι να αναλάβουν σημαντικό ρόλο», ανέφερε σε δηλώσεις του ο κ. Κοέν, αφήνοντας ωστόσο να εννοηθεί πως σε πρώτη φάση ο «East Med 2.0» αφορά την εξαγωγή αερίου από το Ισραήλ στην Κύπρο.
Τα αρχικά σχέδια προέβλεπαν πως ο αγωγός East Mediterranean ή απλώς East Med θα ενώσει τα ενεργειακά αποθέματα της ανατολικής Μεσογείου μέσω της Κύπρου με την Ελλάδα και την Ιταλία. Ο αγωγός θα εκτεινόταν σε 1.900 χλμ και υπολογιζόταν ότι θα μεταφέρει ετησίως έως 10 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από τα αποθέματα της Θάλασσας του Λεβάντε του Ισραήλ στην Ε.Ε., η οποία συγχρηματοδοτούσε το έργο. Συνολικά το σχέδιο για τον αγωγό προβλεπόταν να στοιχίσει 5,9 δισ. δολάρια.
Στην Ελλάδα θα περνούσε από την Κρήτη και την νότια Πελοπόννησο προκειμένου να συνδεόταν με την Ιταλία. Τα σχέδια προέβλεπαν ότι η ολοκλήρωση του θα γίνει το 2025. Ωστόσο μετά και από αμερικανικές παραινέσεις αλλά και αρνητικά σινιάλα της αγοράς το σχέδιο κρίθηκε μη βιώσιμο οικονομικά και εγκαταλείφθηκε, τουλάχιστον με την εκδοχή που είχε σχεδιαστεί αρχικά.
Η αρχική εκδοχή του EastMed που είχε σχεδιαστεί από την κοινοπραξία των ΔΕΠΑ Εμπορίας και Edison (IGI Poseidon) προέβλεπε την διαδρομή Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας – Ιταλίας, τώρα όμως έχει πέσει στο τραπέζι μία πιο σύντομη διαδρομή.
Υπενθυμίζεται πως στο Ισραήλ δραστηριοποιείται η ελληνική εταιρεία Energean στα κοιτάσματα φυσικού αερίου Καρίς και Τανίν ενώ η ΔΕΠΑ έχει εμπλακεί στον East Med, σε θεωρητικό πιο πολύ επίπεδο παρά στην πράξη. Η ΔΕΠΑ με την ιταλική Edison, συνεργάζονται στο σχέδιο υποθαλάσσιου αγωγού Poseidon, προς Ιταλία μέσω Ελλάδος.
Τι εξετάζεται
Κατά καιρούς έχουν εξεταστεί διάφορες εναλλακτικές επιλογές για επαναφορά του East Med σε νέα βάση.
Ένα σενάριο που εξετάζεται είναι η μεταφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από το Ισραήλ, μέσω Κύπρου, στην Ευρώπη με την Ελλάδα να συμβάλλει στο εγχείρημα είτε μέσω του στόλου της (να χρησιμοποιηθούν ελληνικά καράβια για τη μεταφορά) είτε μέσω των τερματικών σταθμών LNG, της Αλεξανδρούπολης και της Ρεβυθούσας.
Αξίζει να σημειωθεί πως παλαιότερα η Energean είχε καταθέσει πρόταση (η οποία δεν υλοποιήθηκε) για αγωγό αερίου που θα ενώνει Ισραήλ και Κύπρο και από το νησί της Αφροδίτης το αέριο θα μεταφέρεται στην Ευρώπη με πλοία.
Σε κάθε περίπτωση, τα σχέδια αυτά ενδεχομένως να ακούγονται και λίγο ουτοπικά αν και συζητήσεις με αμερικανικές ευλογίες γίνονται, το αν βέβαια θα καταλήξουν σε απτά αποτελέσματα μένει να φανεί.