Ζητήστε από τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ να αναφέρει ποια απόφαση του Τούρκου προέδρου Ερντογάν τον ενοχλεί περισσότερο, πιθανότατα θα αναφέρει την αγορά του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400 από την Αγκυρα. Ομως το ΝΑΤΟ έχει ένα ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα όσον αφορά τους δεσμούς Τουρκίας-Ρωσίας, το πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακούγιου, αναφέρεται σε δημοσίευμα των Financial Times.
Σε άρθρο που υπογράφει ο Γκονούλ Τολ, διευθυντής του προγράμματος για την Τουρκία στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής, σημειώνει πως αρέσει στον Ερντογάν να αποκαλεί την εγκατάσταση «το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο της Τουρκίας». Ομως, το εργοστάσιο κατασκευάζεται από την κρατική ρωσική Rosatom στις ακτές της Μεσογείου, και στην πραγματικότητα, ανήκει στη Ρωσία, τονίζει ο Τολ.
Στο τυπικό μοντέλο μελέτης, προμήθειας και κατασκευής, ένας προμηθευτής σχεδιάζει και κατασκευάζει τον αντιδραστήρα πριν παραδώσει τα κλειδιά. Στο Ακούγιου ωστόσο εφαρμόζεται ένα πρωτόγνωρο για τη βιομηχανία μοντέλο κατασκευής, οικοδόμησης και λειτουργίας (BOO), σημειώνει ο Τολ, επισημαίνοντας πως η Ρωσία διατηρεί μεν το πλειοψηφικό πακέτο της ιδιοκτησίας, αλλά επιβαρύνεται και από όλους τους χρηματοοικονομικούς, λειτουργικούς και κατασκευαστικούς κινδύνους.
Το ολοκληρωμένο πακέτο της Μόσχας καλύπτει την κατασκευή, τη λειτουργία και την εκπαίδευση του προσωπικού, τον χειρισμό των πυρηνικών καυσίμων μετά τη χρήση τους, καθώς και τον τελικό παροπλισμό. Ολα αυτά είναι πολύ ελκυστικά για μια χώρα όπως η Τουρκία που εισέρχεται στην αγορά πυρηνικής ενέργειας.
Οι συμβάσεις BOO είναι δαπανηρές για τη Μόσχα, για αυτό και η Ρωσία την εφάρμοσε μόνο στην περίπτωση του Ακούγιου και είναι απρόθυμη να την ξαναχρησιμοποιήσει.
«Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν πρέπει να πίστευε ότι τα οφέλη από την κατοχή στρατηγικής υποδομής σε μια χώρα του ΝΑΤΟ υπερτερούν των οικονομικών κινδύνων. Μάλλον έχει δίκιο», σχολιάζει ο Τολ.
«Ως κάποιος που γεννήθηκε και μεγάλωσε λίγα χιλιόμετρα μακριά από το εργοστάσιο, ανησυχώ βαθύτατα. Η έλλειψη διαφάνειας γύρω από τη διαδικασία, οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι και το κακό ιστορικό ασφάλειας της Rosatom με προβληματίζουν όπως και εκατομμύρια ντόπιους. Οι δυτικές χώρες μπορεί να απορρίψουν αυτές τις ανησυχίες και ακόμη και να επαινέσουν και την Τουρκία για την πράσινη μετάβαση, αλλά το Ακούγιου θα είναι επίσης ένα μακροχρόνιο πρόβλημα για το ΝΑΤΟ».
Το έργο χαιρετίστηκε από τον Ερντογάν ως το σχέδιό για τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Τουρκίας, ιδίως από τη Ρωσία. Αλλά αντ’ αυτού, η συμφωνία BOO δεσμεύει την Τουρκία και τη Ρωσία για τον επόμενο αιώνα, μέσω ενός αναμενόμενου κύκλου λειτουργίας 60 ετών και της επακόλουθης διαδικασίας παροπλισμού.
Τα κόμματα της τουρκικής αντιπολίτευσης είναι εναντίον του έργου. Για να το θωρακίσει, ο Ερντογάν υπέγραψε διακυβερνητική συμφωνία με τον Πούτιν, καθιστώντας συνταγματικά αδύνατο για μια κυβέρνηση μετά τον Ερντογάν να την αμφισβητήσει. Αυτό σημαίνει ότι η Ρωσία, γνωστή για τη χρήση της ενέργειας ως γεωπολιτικού όπλου, θα έχει άμεσο έλεγχο των στρατηγικών υποδομών σε μια χώρα του ΝΑΤΟ για 100 χρόνια, ανεξάρτητα από το ποιος είναι στην εξουσία.
Και δεν είναι μόνο αυτό.Ο πυρηνικός σταθμός Ακούγιου βρίσκεται κοντά στην αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ, όπου εδράζεται η μεγαλύτερη αποθήκη πυρηνικών όπλων του ΝΑΤΟ και ένας κόμβος για την υποστήριξη αποστολών της συμμαχίας. Ο σταθμός βρίσκεται επίσης σε κοντινή απόσταση από την εγκατάσταση ραντάρ βαλλιστικής πυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ στο Κουρέσικ.
Η σύμβαση BOO προβλέπει την ανάληψη καθηκόντων από ρωσικό προσωπικό και ρωσικά στοιχεία κοντά σε αυτές τις εγκαταστάσεις του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία ενδέχεται να κατασκευάσει ένα ακόμη ραντάρ για την προστασία του εργοστασίου. Στρατιωτικοί αναλυτές και αμυντικοί αξιωματούχοι φοβούνται ότι, δεδομένου ότι ο σταθμός ανήκει στη Ρωσία, η Μόσχα μπορεί να απαιτήσει τον χειρισμό αυτού του ραντάρ καθώς και μεταφορά στρατευμάτων για λόγους ασφαλείας. Ο Γιανκί Μπαγχτσιόγλου, ένας απόστρατος υποναύαρχος που είναι αντιπρόεδρος του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), αρμόδιος για την εθνική άμυνα, δήλωσε στον Τολ ότι «ο Ερντογάν δεν πρέπει να αφήσει να συμβεί κάτι τέτοιο.
Η Δύση έχει παραβλέψει σε μεγάλο βαθμό τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας από τη Ρωσία για τη δημιουργία μακροπρόθεσμων πολιτικών, οικονομικών και στρατιωτικών δεσμών με στρατηγικά σημαντικές χώρες. Ενώ η Τουρκία επικρίθηκε και τέθηκε υπό κυρώσεις για την αγορά των S-400, οι δυτικές χώρες ήταν συγκρατημένες για το πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακούγιου.
Τώρα η Τουρκία θέλει να κατασκευάσει έναν δεύτερο πυρηνικό αντιδραστήρα και η Ρωσία έχει το προβάδισμα για την προσφορά. «Για να στερήσει από τη Μόσχα ένα γεωπολιτικό πλεονέκτημα και να καθησυχάσει τις ανησυχίες των ντόπιων για την ασφάλεια και το περιβάλλον, η Δύση πρέπει να κάνει περισσότερα για να ανταποκριθεί, απέναντι στους ευνοϊκούς όρους της Μόσχας. Η άσκηση πίεσης ώστε οι δυτικές αναπτυξιακές τράπεζες να εγκαταλείψουν την απροθυμία τους να χρηματοδοτήσουν έργα πυρηνικής ενέργειας θα ήταν μια καλή αρχή», καταλήγει ο Τολ.