Ο Anas Hasan Khattab, ο πρόσφατα διορισμένος 38χρονος διευθυντής της Γενικής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Συρίας (Al-Mukhabarat al-Amma, GIS), διατηρεί στενή σχέση με τον Εθνικό Οργανισμό Πληροφοριών της Τουρκίας (Milli İstihbarat Teşkilatı, MIT), που χρονολογείται από το τον καιρό που επέβλεπε τις επιχειρήσεις της Αλ Κάιντα στη Συρία.
Παρά το γεγονός ότι χαρακτηρίστηκε τρομοκράτης από τις Ηνωμένες Πολιτείες το 2012 για τους δεσμούς του με το Μέτωπο al-Nusra και επιβλήθηκε κυρώσεις σύμφωνα με τη λίστα κυρώσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την Αλ Κάιντα τον Σεπτέμβριο του 2014, η υπόθεση Khattab αποκαλύπτει την κρυφή περιφρόνηση της Τουρκίας στο ψήφισμα του ΟΗΕ και την αδιαφορία για την χαρακτηρισμό από τις ΗΠΑ, τον βασικό τους σύμμαχο στο ΝΑΤΟ.
Ο Khattab στρατολογήθηκε από τη Διεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων του MIT (Özel Operasyonlar Başkanlığı), υπό την ηγεσία του Kemal Eskintan, ενός πρώην στρατιωτικού που ήταν γνωστός στις τζιχαντιστικές ομάδες με το όνομα de guerre του Abu Furqan. Ως επικεφαλής του τμήματος, ο Εσκιντάν έπαιξε βασικό ρόλο στις μυστικές επιχειρήσεις της Τουρκίας για την υποστήριξη ένοπλων τζιχαντιστικών φατριών σε όλη τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, ορισμένες από τις οποίες ευθυγραμμίζονται στενά με τους πολιτικούς στόχους της κυβέρνησης του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ενώ η MIT συνεργαζόταν κρυφά με τον Khattab, το Υπουργείο Εσωτερικών της Τουρκίας, το οποίο εποπτεύει τη μεγαλύτερη υπηρεσία επιβολής του νόμου της χώρας, κράτησε μια εντελώς διαφορετική στάση. Σε μια έκθεση του 2021 που εξέδωσε το υπουργείο, ο Khattab χαρακτηρίστηκε ως συνδεδεμένος με το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία (ISIS). Η έκθεση, που δημιουργήθηκε για να καθησυχάσει τους επικριτές της δέσμευσης της Τουρκίας για την καταπολέμηση του ISIS, περιέγραφε τις δραστηριότητες του Khattab στη Συρία.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο Khattab ήταν μέλος μιας εξαμελούς ομάδας με επικεφαλής τον Ahmed al-Sharaa, γνωστό και ως Abu Muhammad al-Jolani, ο οποίος είναι τώρα ο de facto ηγέτης της Συρίας. Τον Αύγουστο του 2021, ο Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι, ο τότε αρχηγός του ISIS, ανέθεσε στον αλ-Σαράα να ιδρύσει το συριακό παράρτημα της οργάνωσης. Ενώ ο al-Sharaa ίδρυε το Μέτωπο Nusra το 2012, ο Khattab έπαιξε κρίσιμο ρόλο ως αναπληρωτής του. Οι δύο άνδρες χώρισαν από το ISIS το 2014 και ορκίστηκαν πίστη στην Αλ Κάιντα.
Σε συντονισμό με τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες, η al-Sharaa μετονομάστηκε στο Μέτωπο Nusra το 2016, δηλώνοντας πρώτα τη διακοπή των σχέσεων με την Αλ Κάιντα και αλλάζοντας το όνομα σε Jabhat Fateh al-Sham (JFS). Τον Ιανουάριο του 2017, η JFS μετονομάστηκε ξανά σε Hay’at Tahrir al-Sham (HTS), όταν ενσωμάτωσε άλλες ομάδες στις τάξεις της.
Το HTS επιχειρεί στην επαρχία Idlib της Συρίας υπό την προστασία του τουρκικού στρατού, ο οποίος ελέγχει επί του παρόντος περιοχές κοντά στα τουρκικά σύνορα στα βόρεια και βορειοανατολικά της Συρίας. Η ομάδα έχει δημιουργήσει έσοδα μέσω φόρων στο διασυνοριακό εμπόριο με την Τουρκία, προμηθεύτηκε προμήθειες και όπλα μέσω τουρκικών καναλιών, συγκέντρωσε κεφάλαια χρησιμοποιώντας τα χρηματοοικονομικά και τραπεζικά συστήματα της Τουρκίας και ακόμη και στρατολόγησε νέους μαχητές από τις κοινότητες Σύριων προσφύγων που βρίσκονται καταφύγια στην Τουρκία.
Από τη στιγμή που το HTS έλαβε καταφύγιο στο Idlib υπό την προστασία της ισλαμιστικής κυβέρνησης του Προέδρου Ερντογάν, ο Khattab, ο οποίος υπηρετεί ως επικεφαλής του μηχανισμού πληροφοριών και γενικής ασφάλειας εντός της ομάδας, ενεργούσε ως σύνδεσμος με τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες.
Η τουρκική κυβέρνηση απέφευγε εδώ και καιρό να χαρακτηρίσει τον Khattab τρομοκράτη σύμφωνα με την τουρκική νομοθεσία, παρά το ψήφισμα 1267/2253 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο επιβάλλει δέσμευση περιουσιακών στοιχείων, ταξιδιωτικές απαγορεύσεις και εμπάργκο όπλων σε άτομα και οντότητες που συνδέονται με την Αλ Κάιντα και αργότερα με το ISIS. Αυτό το ψήφισμα απαιτούσε από την Τουρκία να λάβει μέτρα κατά των χαρακτηρισμένων τρομοκρατών, ωστόσο απέφυγε να εφαρμόσει αυτές τις κυρώσεις στην περίπτωση του Khattab.
Η κυβέρνηση Ερντογάν αγνόησε σκόπιμα τόσο τον χαρακτηρισμό του Χατάμπ από τις ΗΠΑ ως τρομοκράτη το 2012 όσο και την καταχώρισή του στον κατάλογο του ΟΗΕ το 2014. Μόνο μετά την αύξηση της διεθνούς πίεσης στην Τουρκία για την επιεική προσέγγισή της στις τζιχαντιστικές ομάδες, ο Πρόεδρος Ερντογάν συμφώνησε να επιβάλει κυρώσεις στον Χατάμπ συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου στις 7 Νοεμβρίου 2016. Ωστόσο, η απόφαση τέθηκε σε ισχύ μέχρι να δημοσιευθεί επίσημα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως τον Νοέμβριο 24, 2016.
Ωστόσο, παρά τις επίσημες κυρώσεις, τίποτα δεν άλλαξε πραγματικά όσον αφορά τη μυστική συνεργασία των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών με τη Khattab και η λαθραία συνεργασία τους συνεχίστηκε ανεμπόδιστα.
Παρόμοια τακτική εφαρμόστηκε και στον al-Sharaa. Αν και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ τον χαρακτήρισε τρομοκράτη τον Ιούλιο του 2013, η κυβέρνηση Ερντογάν τον κατέταξε επίσημα ως τρομοκράτη μόνο στις 14 Δεκεμβρίου 2015. Παρά το γεγονός αυτό, ο al-Sharaa συνέχισε να συντονίζει τις ενέργειές του με τις τουρκικές αρχές.
Ένας σημαντικός μυστικός συντονισμός μεταξύ του MIT και του HTS αποκαλύφθηκε δημόσια, και ίσως ακούσια, από τον Υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Hakan Fidan, ο οποίος είχε σφυρηλατήσει δεσμούς με τον Khattab ενώ ήταν επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών μέχρι το 2023. Κατά τη διάρκεια συνέντευξης στο γαλλικό κρατικό τηλεοπτικό κανάλι France 24, στις 20 Δεκεμβρίου 2024, ο Fidan παραδέχτηκε ότι είχε συνεργαστεί με την HTS υπό μυστικότητα.
«Είχαμε εξαιρετική συνεργασία [με το HTS]», είπε ο Φιντάν, υποστηρίζοντας ότι η ομάδα είχε παράσχει πληροφορίες σχετικά με την ηγεσία του ISIS. «Μας βοήθησαν πολύ, αλλά λόγω των ευαισθησιών, δεν το δημοσιοποιήσαμε εκείνη τη στιγμή», πρόσθεσε.
Αποκαλύπτοντας την ενεργό συνεργασία και συνεργασία με το HTS, ο Φιντάν παραδέχτηκε ουσιαστικά ότι η τουρκική κυβέρνηση είχε παραβιάσει τους διεθνείς νόμους που απαγορεύουν την εμπλοκή με τρομοκρατικές ομάδες που έχουν χαρακτηριστεί από τον ΟΗΕ. Αυτή η αποκάλυψη υποδηλώνει επίσης ότι ο Φιντάν και η υπηρεσία πληροφοριών παραβίασαν το τουρκικό δίκαιο, καθώς τόσο ο Χατάμπ όσο και ο αλ-Σαράα τέθηκαν, αν και καθυστερημένα, υπό κυρώσεις εντός του νομικού πλαισίου της Τουρκίας.
Σύμφωνα με το νόμο, οι τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών επιτρέπεται να εμπλέκονται με τρομοκρατικές ομάδες για δραστηριότητες όπως διείσδυση, συλλογή πληροφοριών και διαπραγματεύσεις, αλλά απαγορεύεται αυστηρά η διευκόλυνση των επιχειρήσεων αυτών των ομάδων ή η βοήθεια και η υποκίνηση σε τρομοκρατικές δραστηριότητες. Ωστόσο, τέτοιοι νόμοι και κανονισμοί φαινομενικά δεν είχαν καμία βαρύτητα υπό την ηγεσία του Fidan στο MIT. Αυτή η πολιτική εγκρίθηκε από τον Πρόεδρο Ερντογάν, ο οποίος δεν έχει κρύψει τη συμπάθειά του προς τις τζιχαντιστικές ομάδες.
Ως αποτέλεσμα, η καθυστερημένη καταχώριση του Khattab και του al-Sharaa ως τρομοκράτες από το τουρκικό υπουργικό συμβούλιο δεν ισοδυναμούσε με παράθυρα, με στόχο να εξαπατήσει τους συμμάχους και τους εταίρους της Τουρκίας ώστε να πιστέψουν ότι η κυβέρνηση Ερντογάν είχε αλλάξει την πολιτική της σχετικά με τις ομάδες της Αλ Κάιντα. Συρία. Στην πραγματικότητα, όμως, τίποτα δεν είχε αλλάξει.
Η κυβέρνηση Ερντογάν έχει στείλει χιλιάδες φορτηγά φορτωμένα με όπλα και πυρομαχικά σε τζιχαντιστικές ομάδες στη Συρία όλα αυτά τα χρόνια, παρέχοντάς τους υλικοτεχνική υποστήριξη καθώς και υποστήριξη πληροφοριών. Στην πραγματικότητα, μια ποινική έρευνα που ξεκίνησε από εισαγγελείς τον Ιανουάριο του 2014 αποκάλυψε ότι η MIT μετέφερε κρυφά όχι μόνο όπλα, αλλά και ξένους μαχητές στη Συρία, αψηφώντας ανοιχτά τους αντιτρομοκρατικούς νόμους της Τουρκίας.
Μετά τη σκανδαλώδη αποκάλυψη, η κυβέρνηση Ερντογάν παρενέβη γρήγορα στις ποινικές έρευνες, εκτροχιάζοντας τις έρευνες απολύοντας εισαγγελείς, αρχηγούς αστυνομίας και στρατιωτικούς διοικητές που συμμετείχαν στη διερεύνηση των παράνομων μεταφορών όπλων κατά μήκος των τουρκοσυριακών συνόρων που επισπεύδησαν οι τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών. Από τότε, χιλιάδες δικαστές, εισαγγελείς και αστυνομικοί έχουν απολυθεί από την κυβέρνηση Ερντογάν, η οποία διέταξε επίσης την πλήρη διακοπή όλων των ερευνών που σχετίζονται με την Αλ Κάιντα σε ολόκληρη την Τουρκία.
Με την πτώση του καθεστώτος του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ, που διευκολύνεται από την άνοδο της τζιχαντιστικής ομάδας αλ-Σαράα και τη μειωμένη υποστήριξη από τη Ρωσία και το Ιράν, οι τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους να διεισδύσουν σε συριακούς θεσμούς. Στόχος φαίνεται να είναι η ίδρυση μιας παράλληλης ή σκιώδους κυβέρνησης, σχεδιασμένης να επηρεάζει τις πολιτικές στη Δαμασκό.
Ο διορισμός του Khattab ως επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών στη Συρία σηματοδοτεί ένα σημαντικό επίτευγμα για την κυβέρνηση Ερντογάν. Όπως ο Πρόεδρος Ερντογάν βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη MIT για να ελέγξει τη χώρα, να υπονομεύσει την αντίθεσή του και να ενορχηστρώσει την επιρροή και τις ψευδείς επιχειρήσεις για να διαμορφώσει εθνικές και διεθνείς ατζέντες, σκοπεύει να χρησιμοποιήσει την υπηρεσία πληροφοριών του Khattab για να επιδιώξει παρόμοιους στόχους στη Συρία.
Στην επαρχία Idlib, το MIT έχει επιδείξει αποτελεσματική συνεργασία με τον Khattab και τον ανώτερό του, al-Sharaa, που χρονολογείται χρόνια πριν από την πτώση του Assad. Το εάν αυτό το επίπεδο συντονισμού μπορεί να αναπαραχθεί σε εθνικό επίπεδο και σε ποιο βαθμό μπορεί να ξεπεράσει τις βαθιές οικονομικές, θρησκευτικές προκλήσεις και προκλήσεις ασφαλείας που αντιμετωπίζει η Συρία, μένει να φανεί.
Παραμένει ο κίνδυνος ενός φαινομένου μπούμερανγκ που δεν μπορεί να απορριφθεί εντελώς. Δεν είναι βεβαίως αδιανόητο ότι οι Σύροι τζιχαντιστές, ενθαρρυμένοι από την απροσδόκητη νίκη τους, μπορούν να επιλέξουν να στραφούν εναντίον των αφεντικών τους στην Άγκυρα και να ακολουθήσουν τις δικές τους ατζέντες, υπονομεύοντας ενδεχομένως τις περιφερειακές φιλοδοξίες του Προέδρου Ερντογάν.
Όπως και η Διυπηρεσιακή Υπηρεσία Πληροφοριών του Πακιστάν, η οποία εξόπλιζε και υποστήριξε τζιχαντιστικές ομάδες στο Αφγανιστάν για χρόνια μόνο για να αντιμετωπίσει την οργή παρόμοιων ομάδων εντός των συνόρων της, η Τουρκία μπορεί επίσης να αντιμετωπίσει σοβαρές συνέπειες από την εμπλοκή της με επικίνδυνες τζιχαντιστικές φατρίες στη Συρία. Στο μέλλον, η Τουρκία θα μπορούσε να βιώσει αυξημένη μαχητικότητα και αστάθεια, ιδιαίτερα στις παραμεθόριες περιοχές της, καθώς αντιμετωπίζει το πλήγμα από το παιχνίδι με τη φωτιά.