Τι αναφέρει ο γνωστός ισραηλινός αναλυτής:
ΑΡΘΡΟ ΑΠΟ ΤΟΝ Shay Gal
Η Τουρκία δεν ξεκίνησε από το μηδέν. Στις δεκαετίες του 1990 και του 2000, η αεροπορία της πέταξε ισραηλινά drones Searcher και Heron εναντίον του PKK και αναζήτησε Predator και Reaper από τις ΗΠΑ – αρνήθηκαν.
Το TB2 έγινε διάσημο στο Καραμπάχ (2020) και στην Ουκρανία (2022), κάνοντας επιθέσεις μέχρι που η ρωσική προσαρμογή περιόρισε τον ρόλο του.
Ακόμα και μελέτες που έδειχναν συμπάθεια το αξιολόγησαν ως μέτριο – αντισταθμισμένο από την ποσότητα. Τον Ιούνιο του 2025, μετά από μήνες σιωπής, πλάνα από το TB2 εμφανίστηκαν ξανά πάνω από τη Χερσώνα, χτυπώντας ένα ρωσικό σκάφος – μια υπενθύμιση ότι το σύστημα εξακολουθεί να βρίσκει κενά όταν οι άμυνες εξασθενούν.
Το Baykar, που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1980 από τον Özdemir Bayraktar και τώρα διευθύνεται από τον γιο του Selçuk – τον γαμπρό του Erdoğan – έχει γίνει όχι μόνο μια βιομηχανική επιτυχία αλλά και ένα μέσο εξωτερικής πολιτικής.
Αφαιρέστε την επωνυμία και η αλυσίδα εφοδιασμού θα ήταν παγκόσμια: οι πρώτες εκδόσεις λειτουργούσαν με αυστριακούς κινητήρες Rotax και καναδικά οπτικά WESCAM, με Hensoldt ARGOS-II.
Η διακοπή των εξαγωγών WESCAM στην Οτάβα το 2020 και η μερική αντιστροφή των εξαγωγών WESCAM το 2024 έδειξαν ότι η διαθεσιμότητα είναι πολιτική. Μέχρι τα μέσα του 2025, καναδικά στοιχεία επιβεβαίωσαν πάνω από 120 εκατομμύρια δολάρια σε επαναλαμβανόμενες παραδόσεις WESCAM, υπογραμμίζοντας ότι οι «αυτόχθονες» Bayraktar παραμένουν όμηροι της δυτικής αδειοδότησης.
Παρά τους ισχυρισμούς αντιγραφής, η Baykar βασίστηκε σε δυτικά υποσυστήματα – ισραηλινά, στη συνέχεια αμερικανικά – πριν προχωρήσει σε τουρκικά εξαρτήματα. Το ASELFLIR-500 της ASELSAN εξοπλίζει τώρα τα TB2 πρώτης γραμμής, ενώ το νεότερο ASELFLIR-600 προωθεί την εμβέλεια και τον αυτοματισμό – μια προστασία από τις κυρώσεις, αν και εξακολουθεί να ωριμάζει.
Η Άγκυρα εξάγει ένα μοντέλο υπηρεσιών: Τα 24 TB2 της Πολωνίας καλύπτονται από μια πολυετή σύμβαση NSPA για εκπαίδευση, logistics και υποστήριξη υπηρεσιών.
Στα Βαλκάνια (Αλβανία, Κοσσυφοπέδιο, Βοσνία), οι αδιαφανείς συμφωνίες επεκτείνουν την επιρροή τους υπό την πίεση της Ελλάδας και της Σερβίας. Φέτος, η Κροατία παρέλαβε έξι TB2, εκπαίδευσε πληρώματα και τα έθεσε επίσημα σε λειτουργία, καθιστώντας την ένα από τα πρώτα μέλη του ΝΑΤΟ που τα χρησιμοποίησε σε αποδεδειγμένη πολεμική ικανότητα.
Για τα καθεστώτα που δελεάζονται από την τιμή, το TB2 είναι κατώτερο από το MQ-9 Reaper κατά μια τάξη μεγέθους και βρίσκεται κάτω από τα ισραηλινά πακέτα Hermes-900/Heron-TP και τα κινεζικά Wing Loong/CH-4.
Είναι «αρκετά καλό» για πολέμους στα σύνορα και θέατρο αποτροπής. Οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι αυτή η προσιτή τιμή και το ιστορικό μάχης υπερτερούν των κινδύνων – αλλά μόλις οι κυρώσεις πνίγουν τις αλυσίδες εφοδιασμού, η εξάρτηση από την Άγκυρα περιορίζει την κυριαρχία στο χρονοδιάγραμμά της.
Στην Ασία, η εκστρατεία του Αζερμπαϊτζάν το 2020 έδειξε αξία για το TB2, ενώ το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν έδειξαν εξάρτηση από λογισμικό και ανταλλακτικά προμηθευτών.
Για την Ινδία, το μάθημα είναι πιο έντονο. Το Πακιστάν ήδη διαθέτει τουρκική ικανότητα UAV παράλληλα με κινεζικούς στόλους CH-4 και Wing Loong, δημιουργώντας μια διπλή γραμμή εφοδιασμού ανθεκτική στις κυρώσεις.
Η μεταφορά προηγμένων drones από την Άγκυρα, σε συνδυασμό με την κινεζική υποστήριξη, σημαίνει ότι η «φθηνή αεροπορική ισχύς» μπορεί να στραφεί εναντίον του Νέου Δελχί σε δύο μέτωπα – το Κασμίρ και τον Ινδικό Ωκεανό.
Αυτό που συχνά μένει ανείπωτο είναι ότι η Τουρκία, το Πακιστάν και η Κίνα δεν είναι απλώς παράλληλοι προμηθευτές, αλλά συγκλίνουν σε ένα ενιαίο οικοσύστημα πακιστανικής εξάρτησης – ένα δίκοπο μαχαίρι.
Στη Μέση Ανατολή, η Τουρκία ομαλοποίησε τις διασυνοριακές επιθέσεις με drones στο Ιράκ και τη Συρία. Η κατάρριψη των ΗΠΑ το 2023 πάνω από τη Χασακά έδειξε πόσο εύκολα αυτά τα συστήματα συγκρούονται με τις κόκκινες γραμμές της συμμαχίας.
Στην Αφρική, τα TB2 έγιναν η προσιτή αεροπορική ισχύς των αμφισβητούμενων καθεστώτων: αποφασιστικά στον πόλεμο του Τιγκράι στην Αιθιοπία, και στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στο Μάλι και τον Νίγηρα.
Στη Λιβύη, επιτροπές του ΟΗΕ κατέγραψαν τουρκικά UAV που παραβίαζαν εμπάργκο, δείχνοντας ότι η οικονομία των drones τροφοδοτεί πόλεμο δι’ αντιπροσώπου. Το 2025, οι εκθέσεις του ΟΗΕ κατέγραψαν επίσης παραδόσεις TB2 στο Σουδάν παρά τα εμπάργκο, με το προσωπικό της Baykar να παρατηρείται επί τόπου – η πελατεία μεταμφιεσμένη σε εμπόριο.
Παγκόσμιο Πρότυπο
Στην Αφρική, οι αγωγοί συνέπεσαν με την εγκατάσταση βάσεων, την καταστολή, τις δέσμες προμηθειών και τη διπλωματική ευθυγράμμιση. Στην Ευρασία, τα ανταλλακτικά διαμορφώνουν τις εκεχειρίες. Στη Μέση Ανατολή, οι τακτικές επιθέσεις πιέζουν τους γείτονες. Και στον Ινδικό Ωκεανό, οι παραδόσεις με εκπαίδευση και συμφωνίες ενισχύουν την εξάρτηση. Τα ευνοϊκά δάνεια ή οι σταδιακές δωρεές αγοράζουν αφηγήσεις και κλειδώνουν την υπακοή.
Το Δυτικό Ημισφαίριο και η Ωκεανία δεν έχουν δει καμία σημαντική χρήση, αλλά η πολιτική εξακολουθεί να διακυμαίνεται: Η διακοπή και η αντιστροφή των εξαγωγών MX-15D από τον Καναδά δείχνει πώς μια απόφαση στην Οτάβα επηρεάζει την αλυσίδα εφοδιασμού και τους πελάτες της Άγκυρας.
Το TB2 δεν είναι περίεργο όπλο. Καθώς η Ρωσία προσαρμόζεται, η Ουκρανία μετατόπισε το CONOPS του στην αναγνώριση και έγινε πιο προσεκτική.
Εν τω μεταξύ, η Baykar προωθεί νέες παραλλαγές: ένα TB2T-AI ανέβηκε στα 40.000 πόδια τον Αύγουστο του 2025 και το TB3 με δυνατότητα αεροπλανοφόρου αποδείχθηκε λειτουργικό κατάστρωμα από το TCG Anadolu – ωστόσο οι ίδιες αλυσίδες εξάρτησης και οι κίνδυνοι κυρώσεων παραμένουν.
Μια υπενθύμιση: τα αργά, οπτικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη λειτουργούν μόνο ως αναλώσιμα ενεργοποιητικά μέσα – συγκεντρωμένα όπου οι άμυνες είναι ισχνές και συγκρατημένα όπου η ηλεκτρονική άμυνα είναι πυκνή.
Οι κυρώσεις είναι η πραγματική παγίδα. Τα προηγούμενα είναι σαφή: πάγωμα των αδειών της ΕΕ μετά το 2019, κυρώσεις CAATSA των ΗΠΑ το 2020, διακοπή λειτουργίας από τον Καναδά το 2020 και μερική αντιστροφή το 2024.
Στην πράξη, οι κινητήρες σταματούν, τα φράγματα μεταφοράς και το λογισμικό σταματά. Σε μια ελληνική, κυπριακή ή ισραηλινή κρίση, το δίκτυο υπηρεσιών του TB2 θα σταματήσει ακριβώς όταν η Άγκυρα έχει άλλες προτεραιότητες.
Η Τουρκία το γνωρίζει αυτό και το αντισταθμίζει: ένα εργοστάσιο Baykar στο Κίεβο, μια συνεργασία με την Leonardo στην Ιταλία, το ASELFLIR-500 της ASELSAN και η επικύρωση της πορείας ARGOS-II από το Τουρκμενιστάν. Αυτό το μωσαϊκό μπορεί να μετατραπεί προς όφελος των αγοραστών – εάν σχεδιαστεί εκ των προτέρων.
Οι προϋπολογισμοί πρέπει να αντικατοπτρίζουν το συνολικό κόστος ιδιοκτησίας, δοκιμασμένο σε ακραίες συνθήκες για κυρώσεις. Όσοι επιμένουν στο TB2 πρέπει να σχεδιάσουν ράμπες εξόδου: μεσεγγυημένο λογισμικό, μη τουρκικό MRO, εναλλακτικά οπτικά και παράλληλους στόλους.
Δημιουργήστε «κυρίαρχη υπηρεσία» από την πρώτη μέρα για να αποφύγετε τον εγκλωβισμό. Για το Ισραήλ, την Ελλάδα και την Κύπρο, το μέτρο είναι συμμετρικό: αντιμετωπίστε το TB2/MAM ως μαζική όχληση – εξουδετερωμένη από πολυεπίπεδη ανίχνευση, ευέλικτα C-UAS, δολώματα και επιθέσεις σε επίγειους σταθμούς.
Αυτό έχει επίσης σημασία για τους αγοραστές που έχουν ήδη συνδεθεί: κράτη που κάποτε προμήθευαν κινητήρες και οπτικά – το Ισραήλ, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστρία, η Γερμανία – μπορούν ακόμα να παρέχουν εναλλακτικές αλυσίδες υπηρεσιών. Η «ανεξαρτησία» της Άγκυρας στηρίζεται σε αυτές τις δυτικές ρίζες.