Του Κώστα Σαρικά-onalert.gr
Το Πολεμικό Ναυτικό δεν σταματά τις εξοπλιστικές του κινήσεις με «βαριά» σφραγίδα και πολύ ισχυρό επιχειρησιακό αποτύπωμα. Η επόμενη μεγάλη προτεραιότητα για την ενίσχυση του Στόλου έχει ήδη δρομολογηθεί.
Μετά την υπογραφή της σύμβασης για την 4η FDI, την άφιξη της φρεγάτας «ΚΙΜΩΝ» και των επόμενων πλοίων, το βλέμμα στρέφεται πλέον κάτω από την επιφάνεια.
Το μεγάλο πρόγραμμα για την απόκτηση τεσσάρων νέων υποβρυχίων ανοίγει μια πραγματική «ναυμαχία» ανάμεσα σε κάποιους από τους ισχυρότερους ναυπηγικούς ομίλους του πλανήτη πλέον – όπως δείχνει η εμφάνιση της Νότιας Κορέας – με το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού να κρατά στα χέρια του ένα από τα πιο κρίσιμα χαρτιά για το μέλλον του Στόλου.
Δύο είναι οι αδιαπραγμάτευτες προϋποθέσεις που καθορίζουν τη φιλοσοφία του προγράμματος. Η ναυπήγηση – συμπαραγωγή στην Ελλάδα και η δυνατότητα ενσωμάτωσης στρατηγικών όπλων. Το πρόγραμμα δεν αφορά απλά την αντικατάσταση των παλαιών 209, αλλά για μια νέα γενιά υποβρυχίων που θα αποτελέσουν τον «σκληρό πυρήνα» της αποτροπής, με δυνατότητα πλήγματος στρατηγικού βάθους από τον βυθό, σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο.
Από το «κλειστό» Αιγαίο στην ανοιχτή Ανατολική Μεσόγειο
Όπως συνέβη και με τις νέες φρεγάτες, το Πολεμικό Ναυτικό θέλει να βγει οριστικά από τα στενά όρια του «κλειστού» Αιγαίου. Ο σχεδιασμός είναι ξεκάθαρος και αφορά μόνιμη παρουσία και δράση στην ανοιχτή Ανατολική Μεσόγειο, σε ένα περιβάλλον όπου μετρά η αντοχή, η αυτονομία, η χαμηλή ανιχνευσιμότητα και η δυνατότητα κρούσης μακριά από τις ελληνικές ακτές.
Την ίδια ώρα, το τουρκικό ναυτικό αποκτά σταδιακά νέα υποβρύχια με προηγμένες δυνατότητες, ανατρέποντας βήμα-βήμα το πλεονέκτημα που εξασφάλισαν στον ελληνικό Στόλο τα 214 κλάσης «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ».
Την επόμενη δεκαετία όλα τα παλαιότερα 209 θα έχουν αποσυρθεί, ενώ τα 214 θα μπουν στη διαδικασία εκσυγχρονισμού. Ανάμεσα στον εκσυγχρονισμό και τη νέα ναυπήγηση δεν μπορεί να υπάρξει κενό και το πρόγραμμα των νέων υποβρυχίων είναι η φυσική συνέχεια, ώστε ο Στόλος να διατηρήσει και να διευρύνει το πλεονέκτημά του.
Η μάχη του βυθού – Οι «μνηστήρες» λαμβάνουν θέσεις
Στο τραπέζι του ΓΕΝ έχουν ήδη φτάσει προτάσεις από Γερμανία, Γαλλία, Σουηδία, Ιταλία και –για πρώτη φορά τόσο δυναμικά– από τη Νότια Κορέα. Η TKMS, η Naval Group, η Saab, η Fincantieri, αλλά και οι Νοτιοκορεάτες της HD Hyundai Heavy Industries και της Hanwha Ocean ετοιμάζονται για μια σκληρή αναμέτρηση, με έντονη γεωπολιτική και βιομηχανική διάσταση.
Κοινός παρονομαστής όλων των προσφορών είναι η βασική ελληνική απαίτηση τα νέα υποβρύχια να ναυπηγηθούν στην Ελλάδα. Γι’ αυτό και όλοι οι μεγάλοι κατασκευαστές έχουν ανοίξει γραμμή με ελληνικά ναυπηγεία – τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά έχουν το μεγάλο πλεονέκτημα – αναζητώντας πλαίσιο συνεργασίας, επίπεδο εγχώριας συμμετοχής και τρόπους μεταφοράς τεχνογνωσίας. Το project δεν αφορά μόνο το Πολεμικό Ναυτικό, αλλά και την επανεκκίνηση μιας ναυπηγικής βιομηχανίας που επί δεκαετίες φυτοζωεί.
Η κορεατική έκπληξη: υψηλή τεχνολογία και επιθετικό marketing
Τη μεγαλύτερη, ίσως, αίσθηση προκαλεί η δυναμική είσοδος των Νοτιοκορεατών. Η Hanwha Ocean εμφανίζεται με το KSS-III, ένα μεγάλο υποβρύχιο που σχεδιάστηκε ως «υποβρύχια πλατφόρμα κρούσης» για ανοιχτές θάλασσες, με έτοιμη λογική κάθετης εκτόξευσης πυραύλων και μεγάλη αυτονομία. Παράλληλα, η HD Hyundai Heavy Industries προωθεί το HDS-2300, μια λύση που – βασισμένη σε φιλοσοφία παρόμοια με το 214 – στοχεύει σε ανταγωνιστικό κόστος, υψηλή εγχώρια συμμετοχή και πολύ χαμηλό ίχνος.
Οι Κορεάτες έχουν στρατηγικό στόχο να εισέλθουν στις δυτικές αγορές. Ήδη βρίσκονται στην τελική ευθεία μεγάλου διαγωνισμού στον Καναδά και χτυπούν ευθέως τις τιμές των ευρωπαϊκών κατασκευαστών με πολύ δελεαστικές προσφορές. Αυτό, για την Ελλάδα, είναι σαφώς θετικό καθώς όσο αυξάνεται ο ανταγωνισμός, τόσο ανεβαίνει η διαπραγματευτική ισχύς του ΓΕΝ, τόσο σε επίπεδο τιμής όσο και σε επίπεδο βιομηχανικών αντισταθμισμάτων.
Το ερώτημα για τις κορεατικές προτάσεις είναι η πλήρης διαλειτουργικότητα με νατοϊκά όπλα και πρωτόκολλα, καθώς και η πρακτική δυνατότητα να δημιουργηθεί μια γραμμή κατασκευής στην Ελλάδα, με μεταφορά τεχνογνωσίας και πρόσβαση σε ευρωπαϊκά κονδύλια. Αν οι απαντήσεις είναι πειστικές, οι Ασιάτες μπορούν να εξελιχθούν σε πραγματικό «game changer» για το πρόγραμμα.
Οι Γερμανοί: 212CD και εξελιγμένο 214
Η γερμανική TKMS έρχεται με δύο ισχυρά χαρτιά. Το πρώτο είναι το Type 212CD, το κοινό πρόγραμμα με τη Νορβηγία, το οποίο δίνει έμφαση στη χαμηλή ανιχνευσιμότητα, στη δικτυοκεντρική φιλοσοφία και στην προετοιμασία για μελλοντική ενσωμάτωση νέων αισθητήρων και όπλων. Το δεύτερο είναι το εξελιγμένο Type 214, η «σίγουρη» επιλογή συνέχειας πάνω στη γνώριμη ελληνική εμπειρία των 214HN, με βελτιώσεις σε συστήματα και αυτοπροστασία.
Το μεγάλο πλεονέκτημα των Γερμανών είναι η ομοιογένεια με τον υφιστάμενο στόλο: κοινή φιλοσοφία, κοινές διαδικασίες, ευκολότερη εκπαίδευση πληρωμάτων και τεχνικού προσωπικού. Από την άλλη, το ΓΕΝ αναζητά κάτι παραπάνω από μια «ασφαλή επιλογή» και θέλει να δει συγκεκριμένες δεσμεύσεις για γραμμή ναυπήγησης και υποστήριξης στην Ελλάδα, αλλά και για ενσωμάτωση στρατηγικών όπλων, πέρα από τις τορπίλες.
Η γαλλική πρόταση: Barracuda «light» και Scorpène
Η Naval Group έρχεται με τον «αέρα» του momentum από τις FDI και την ήδη βαθιά επιχειρησιακή και τεχνική συνεργασία με το Πολεμικό Ναυτικό. Στο τραπέζι βρίσκεται μια συμβατική εκδοχή του Barracuda, προσαρμοσμένη στις ανάγκες μιας χώρας που θέλει υποβρύχια μεγάλου πλου και επιχειρήσεων στην ανοιχτή θάλασσα, αλλά και μια ώριμη, εξελιγμένη έκδοση του Scorpène.
Το ισχυρό γαλλικό επιχείρημα είναι οι συνέργειες με κοινές ζεύξεις δεδομένων, κοινά όπλα και αισθητήρες με τις FDI, δυνατότητα δημιουργίας ενός πραγματικού «γαλλικού άξονα» στη θάλασσα και στην αεράμυνα από τις φρεγάτες μέχρι τα Rafale και, ενδεχομένως, τα μελλοντικά όπλα κρούσης. Η πρόκληση για το Παρίσι είναι να αποδείξει ότι τα συστήματα αναερόβιας πρόωσης και οι δυνατότητες παρατεταμένης κατάδυσης μπορούν να σταθούν απέναντι στον γερμανικό και τον σκανδιναβικό ανταγωνισμό, προσφέροντας παράλληλα ουσιαστική εγχώρια βιομηχανική προστιθέμενη αξία.
Η σκανδιναβική σχολή: Saab A26
Από τη Σουηδία, η Saab προτείνει το A26, μια πλατφόρμα με έντονη έμφαση στη stealth φιλοσοφία και στην ευελιξία αποστολών. Το A26 έχει ήδη παρουσιαστεί σε διάφορες εκδόσεις, από «παράκτια» μέχρι «oceanic», κάτι που ταιριάζει ιδανικά στο ελληνικό προφίλ για επιχειρήσεις τόσο στο Αιγαίο όσο και στην ανοιχτή Ανατολική Μεσόγειο.
Το σουηδικό χαρτί είναι το ανταγωνιστικό κόστος και η διάθεση για πραγματική συμπαραγωγή, σε συνδυασμό με τη φήμη για προηγμένα συστήματα αισθητήρων και εξαιρετικά χαμηλό ακουστικό ίχνος. Ζητούμενο παραμένει μια καθαρή συμφωνία για τα στρατηγικά όπλα που θα μπορούν να φέρουν τα σκάφη, αλλά και ο ακριβής ρόλος της ελληνικής βιομηχανίας στη γραμμή παραγωγής.
Ιταλικά «212» νέας γενιάς
Η Fincantieri καταθέτει την πρόταση του U212 NFS, εξέλιξης των γερμανικών 212 με ιταλικές βελτιώσεις, νέα ηλεκτρονικά, αισθητήρες και αναβαθμισμένα συστήματα μάχης. Για την Ελλάδα, το ιταλικό πακέτο έχει ένα επιπλέον πλεονέκτημα: τις προοπτικές ευρύτερης συνεργασίας σε ναυπηγικά προγράμματα, μετά και τις συζητήσεις γύρω από τις φρεγάτες Bergamini και τη γενικότερη σύγκλιση συμφερόντων στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου.
Οι Ιταλοί εμφανίζονται πρόθυμοι να προτείνουν υψηλά ποσοστά συμπαραγωγής και εκτεταμένη συνεργασία ναυπηγείων. Το ζητούμενο για το Πολεμικό Ναυτικό είναι κατά πόσο η ιταλική πρόταση μπορεί να «κουμπώσει» πάνω στις υπάρχουσες υποδομές και στα εκπαιδευμένα πληρώματα των 214HN, χωρίς να δημιουργήσει ένα ακόμη μικρό, ξεχωριστό τύπο μέσα στον Στόλο.
Εγχώρια ναυπήγηση, Σκαραμαγκάς και η νέα ναυτική βιομηχανία
Βασική ελληνική απαίτηση είναι η δημιουργία μόνιμης κατασκευαστικής και επισκευαστικής μονάδας υποβρυχίων επί ελληνικού εδάφους. Όχι ευκαιριακά, όχι μερική συναρμολόγηση, αλλά γραμμή παραγωγής, συνεργεία υποστήριξης κύκλου ζωής, εκπαίδευση τεχνικών και πληρωμάτων, πιστοποιήσεις και «know-how» που μένει στη χώρα.
Ο Σκαραμαγκάς βρίσκεται στο επίκεντρο όλων των συζητήσεων. Όλοι οι υποψήφιοι κατασκευαστές έχουν ήδη ανοίξει, σύμφωνα με πληροφορίες του OnΑlert.gr, δίαυλο επικοινωνίας, ζητώντας στοιχεία για τις δυνατότητες, τις επενδύσεις που απαιτούνται και τα σενάρια συνεργασίας. Ταυτόχρονα, το ευρωπαϊκό πλαίσιο με προγράμματα, όπως το SAFE και την πολιτική κοινής αμυντικής βιομηχανίας, καθιστά ρεαλιστικό έναν στόχο εγχώριας συμμετοχής πολύ πάνω από το 25% που τίθεται ως βάση για τα μεγάλα εξοπλιστικά.
Για την Ελλάδα, το διακύβευμα ξεπερνά τα τέσσερα υποβρύχια. Αφορά την ουσιαστική επανίδρυση ναυτικής βιομηχανίας, με θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης, εισροή κεφαλαίων, σταθερές συνεργασίες και δυνατότητα μελλοντικών εξαγωγών ή αναβαθμίσεων. Για τους ξένους ομίλους, η επένδυση στην Ελλάδα είναι εισιτήριο για μια χώρα–μέλος της Ε.Ε. στην πρώτη γραμμή της Ανατολικής Μεσογείου.
Τα χαρακτηριστικά των νέων υποβρυχίων
Σε επιχειρησιακό επίπεδο, το προφίλ των νέων υποβρυχίων είναι ξεκάθαρο.
- Αυτονομία και χαμηλό ίχνος: σύγχρονα συστήματα ανεξάρτητης πρόωσης από τον αέρα (AIP), προηγμένη διαχείριση ενέργειας και ακουστική τεχνολογία ώστε τα σκάφη να μένουν για πολλές ημέρες σε κατάδυση, «αόρατα» για τον αντίπαλο.
- Δικτυοκεντρική ολοκλήρωση: Τα υποβρύχια δεν θα είναι απλώς «μοναχικοί κυνηγοί», αλλά πλήρως ενταγμένα σε διακλαδικά δίκτυα δεδομένων, με δυνατότητα συνεργασίας με UAV, USV και UUV, αλλά και με φρεγάτες FDI, πλοία επιφανείας, αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας και μαχητικά αεροσκάφη. Θα λειτουργούν ταυτόχρονα ως αισθητήρες και ως πλατφόρμες κρούσης.
- Στρατηγική κρούση: Στόχος είναι τα νέα υποβρύχια να μπορούν να μεταφέρουν και να εκτοξεύουν πυραύλους cruise, είτε από τους υπάρχοντες σωλήνες είτε, ιδανικά, μέσω κάθετης εκτόξευσης. Η δυνατότητα να εκτοξευθούν πλήγματα ακριβείας από τον βυθό, βαθιά μέσα στην εχθρική ενδοχώρα, μετατρέπει τα ελληνικά υποβρύχια σε πραγματικό στρατηγικό όπλο αποτροπής.
Δικτυοκεντρικός πόλεμος από τον βυθό
Τα νέα υποβρύχια εντάσσονται σε μια συνολική φιλοσοφία δικτυοκεντρικού πολέμου, όπου κάθε πλατφόρμα – φρεγάτες FDI, υπόλοιπα πλοία επιφανείας, αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας, μαχητικά της HAF, UAV – είναι ταυτόχρονα κόμβοι και αισθητήρες. Σ’ αυτό το περιβάλλον, το υποβρύχιο είναι ίσως το πιο πολύτιμο «κομμάτι του παζλ» καθώς μπορεί να κινείται αθέατο, να συλλέγει και να διανέμει πληροφορία, να καθοδηγεί όπλα από τις άλλες πλατοφόρμες ή να εξαπολύει το δικό του πλήγμα την κρίσιμη στιγμή.
Το ζητούμενο για το ΓΕΝ είναι η νέα κλάση να συνδεθεί άψογα πάνω στα υπάρχοντα και μελλοντικά δίκτυα ζεύξης δεδομένων, ώστε το υποβρύχιο να μην είναι απλά ένα ισχυρό όπλο, αλλά πολλαπλασιαστής ισχύος για ολόκληρο το διακλαδικό σύστημα διοίκησης και ελέγχου. Η εμπειρία από τα 214HN, οι νέες δυνατότητες των FDI και τα μαχητικά τελευταίας γενιάς δημιουργούν ένα πλαίσιο όπου η πληροφορία ταξιδεύει γρήγορα και με ασφάλεια – εκεί ακριβώς οι νέες πλατφόρμες του βυθού θα κληθούν να παίξουν κεντρικό ρόλο.
Η ευκαιρία για τη ναυπηγική βιομηχανία
Πίσω από τις τεχνικές λεπτομέρειες κρύβεται και μια σπάνια ευκαιρία για την εγχώρια βιομηχανία. Η δημιουργία γραμμής κατασκευής υποβρυχίων σημαίνει επαναπατρισμό Ελλήνων μηχανικών που σήμερα εργάζονται σε ναυπηγεία του εξωτερικού, άνοιγμα εκατοντάδων – αν όχι χιλιάδων – θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης, συνεργασίες με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, αλλά και αλυσίδα υπεργολαβιών για μικρότερες ελληνικές εταιρείες.
Ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να λειτουργήσει ως «άγκυρα» βιομηχανικής πολιτικής για δεκαετίες, αρκεί να υπάρξει συνέπεια, σοβαρότητα στη συμβασιοποίηση και πραγματικός έλεγχος των χρονοδιαγραμμάτων και του κόστους. Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι τα νέα υποβρύχια, αν σχεδιαστούν σωστά, μπορούν να αφήσουν αποτύπωμα πολύ πέρα από το Πολεμικό Ναυτικό.
Ο χρόνος ναυπήγησης υποβρυχίων είναι πάντα μεγάλος. Ρεαλιστικά, ο ορίζοντας για την ένταξη των πρώτων νέων σκαφών στο Πολεμικό Ναυτικό μεταφέρεται μετά το 2030, με την πλήρη επιχειρησιακή ωρίμανση να απλώνεται σε βάθος δεκαετίας. Μέχρι τότε, τα 214HN θα πρέπει να έχουν εκσυγχρονιστεί, ώστε η μετάβαση στην επόμενη γενιά να γίνει ομαλά, χωρίς κενά. Το συνολικό κόστος θα εξαρτηθεί αποφασιστικά από το επίπεδο εγχώριας συμμετοχής, το πακέτο όπλων και αισθητήρων που θα ζητηθεί εξαρχής και τη σύμβαση υποστήριξης (FOS) που θα συνοδεύσει τη συμφωνία. Όσο υψηλότερη η ελληνική συμμετοχή, τόσο μεγαλύτερη η αρχική επένδυση, αλλά και τόσο μεγαλύτερη η επιστροφή στην οικονομία και η ανεξαρτησία στη συντήρηση του στόλου σε βάθος χρόνου.
Η συλλογή προσφορών βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και το ΓΕΝ συγκεντρώνει στοιχεία, τεχνικά δεδομένα και βιομηχανικές προτάσεις, καρφώνοντας το βλέμμα του σε έναν ορίζοντα δεκαετιών. Η «μάχη του βυθού» μόλις άνοιξε και όλα δείχνουν ότι θα είναι σκληρή, με συνεχείς ανατροπές και έντονο παρασκήνιο, τόσο σε τεχνικό όσο και σε διπλωματικό επίπεδο. Και στη «ναυμαχία» που έχει ήδη ξεκινήσει, η χώρα έχει την ευκαιρία όχι μόνο να αγοράσει, αλλά να «χτίσει» τη δική της ισχύ στον βυθό.