Γράφει ο Σάι Γκαλ, SigmaLive
Δύο εβδομάδες μετά τις εκλογές που αναδιαμόρφωσαν την πολιτική σκηνή των Τουρκοκυπρίων, το κατεχόμενο βόρειο τμήμα της Κύπρου «μιλάει» σε δύο γλώσσες ταυτόχρονα. Η κάλπη μίλησε για ομοσπονδία, νομιμότητα και ισότητα υπό μία κυριαρχία· οι υποδομές μιλούν για προσάρτηση εκ σχεδίου. Αυτό που ξεκίνησε ως τουρκική κατοχή λειτουργεί πλέον ως διοίκηση — ένα δίκτυο εξαρτήσεων που έχει δομηθεί ώστε να καταστήσει την ανατροπή του αδύνατη.
Η αμετατρεψιμότητα, εδώ, σημαίνει τη βραδεία τσιμεντοποίηση της εξάρτησης· μια δομή που αντιστέκεται στη διπλωματία επειδή είναι ενσωματωμένη στην καθημερινή ζωή.
Οι αγωγοί, τα καλώδια και οι γραμμές δεδομένων έχουν αντικαταστήσει τις στολές ως όργανα ελέγχου. Ο υδάτινος αγωγός από το Ανανμούρ, που επί χρόνια παρουσιαζόταν ως «αγωγός ειρήνης», τώρα εξασφαλίζει οικονομική υπακοή. Η προτεινόμενη υποθαλάσσια ηλεκτρική διασύνδεση από τη Μερσίνη προς την Κερύνεια, που περιγράφεται ως βήμα «πραγματιστικού εκσυγχρονισμού», στην πράξη θα ενώσει το δίκτυο του νησιού με τον τουρκικό ρυθμιστή ενέργειας, υπονομεύοντας το ευρωπαϊκό έργο Great Sea Interconnector, το μόνο που συνδέει ουσιαστικά την Κυπριακή Δημοκρατία με την Ευρώπη. Παράλληλα, η σιωπηλή εξάπλωση του τουρκικού συστήματος e-Devlet στους κατεχόμενους δήμους έχει μετατρέψει την ταυτότητα σε ψηφιακή προέκταση της τουρκικής διακυβέρνησης: φορολογικές δηλώσεις, δελτία ταυτότητας, τίτλοι ιδιοκτησίας — όλα περνούν μέσω των διακομιστών της Άγκυρας. Ο έλεγχος των μητρώων ταυτοποίησης σημαίνει έλεγχο της ίδιας της ύπαρξης — ποιος μετριέται, ποιος μπορεί να κατέχει, ποιος μπορεί να ψηφίζει.
Αυτή είναι η ανατομία του λειτουργικού διχασμού: η αμετατρεψιμότητα που επιτυγχάνεται μέσα από τη ρουτίνα. Όχι μέσω συνθηκών, αλλά μέσω τερματικών· όχι με δηλώσεις, αλλά με βάσεις δεδομένων. Πρόκειται για κατοχή που κρύβεται πίσω από την αποδοτικότητα — αόρατη, ψηφιοποιημένη, και πιο δύσκολο να αναιρεθεί, επειδή μοιάζει φυσιολογική. Ένα μοντέλο ελέγχου που ενδέχεται να καθορίσει μελλοντικές συγκρούσεις πολύ πέρα από την Κύπρο — εκεί όπου η συνδεσιμότητα αντικαθιστά την κατάκτηση.
Η εκλογή του Τουφάν Ερχιουρμάν δεν τερμάτισε αυτή τη διαδικασία — την αποκάλυψε. Η τουρκοκυπριακή κοινωνία στις κατεχόμενες περιοχές μίλησε καθαρά και δημοκρατικά υπέρ μιας ομοσπονδίας βάσει ΟΗΕ, για αποκατάσταση της νομιμότητας και ισότητα μέσα σε μία Δημοκρατία, όχι δύο. Η ψήφος δεν ήταν ανταρσία, ήταν επανάκτηση. Σε μία από τις πιο κοσμικές μουσουλμανικές κοινότητες του κόσμου, η κάλπη έγινε πολιτειακή πράξη αντίστασης. Ένα εκλογικό σώμα κοσμικό, μορφωμένο και με αυτοπεποίθηση έστειλε στην Άγκυρα το μήνυμα ότι η εξάρτηση δεν είναι πεπρωμένο.
Κι όμως, η μηχανή της διαίρεσης συνεχίζει να δουλεύει. Η τελευταία έκθεση του ΟΗΕ καταγράφει πάνω από 50 νέες κάμερες παρακολούθησης γύρω από την περιφραγμένη Αμμόχωστο από το 2020, καθώς και καθημερινές εισόδους αστυνομικών μονάδων στη νεκρή ζώνη της Πύλας – διοικητικές ενέργειες που μετακινούν τη γραμμή αντιπαράθεσης σιωπηρά, λίγα μέτρα τη φορά. Κάθε ενέργεια είναι δοκιμή: της υπομονής της Ευρώπης, της συνέπειας του ΟΗΕ και της αυτοσυγκράτησης της κατοχικής διοίκησης.
Η συμβολική πολιτική πρέπει πλέον να δώσει τη θέση της στην επαλήθευση. Τρεις πράξεις – μικρής κλίμακας αλλά τεράστιας σημασίας – θα δείξουν αν οι λέξεις μεταφράζονται σε διακυβέρνηση. Αν οι εκλογές αυτές πρόκειται να αποτελέσουν σημείο καμπής και όχι παρένθεση, πρέπει να ακολουθήσουν τρία πρακτικά βήματα:
- Αποκατάσταση πλήρους πρόσβασης της UNFICYP και αφαίρεση των καμερών στην Αμμόχωστο.
- Τερματισμός των αστυνομικών εισβολών στην Πύλα και επιβεβαίωση της παύσης μέσω κοινής επαλήθευσης.
- Αναστολή της υλοποίησης του σχεδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Τουρκίας–βορρά και της επέκτασης του e-Devlet, έως ότου αξιολογηθούν υπό την εποπτεία του ΟΗΕ.
Αυτά δεν είναι προϋποθέσεις, αλλά επιβεβαιώσεις — σεβασμού προς το διεθνές δίκαιο και ετοιμότητας για επανένωση.
Η Κυπριακή Δημοκρατία διατηρεί το μόνο πλαίσιο που το διεθνές δίκαιο μπορεί να στηρίξει: μία κυριαρχία, μία διεθνή προσωπικότητα, μία ιθαγένεια. Η πρόσφατη ψήφος στα κατεχόμενα δεν αμφισβητεί αυτό το πλαίσιο — το ενισχύει. Το κυπριακό κράτος, υπομονετικό και αρχών, βρίσκει τώρα απρόσμενο σύμμαχο στους ίδιους τους πολίτες που κάποτε ήταν όμηροι της κηδεμονίας της Άγκυρας.
Η Κύπρος σήμερα αποτελεί το καθαρότερο παράδειγμα “Κυρίαρχου Κράτους-Άκρης” — ενός κράτους που ζει δίπλα στην επιβολή, αλλά παραμένει προσανατολισμένο στη νομιμότητα. Στο άκρο της διεθνούς έννομης τάξης, αντέχει όχι με ισχύ αλλά με αρχή, με διαφάνεια και αυτοσυγκράτηση.
Η στρατηγική της Άγκυρας ήταν να μετατρέψει την εξάρτηση σε μονιμότητα· η απάντηση της Κύπρου είναι –και πρέπει να είναι– να μετατρέψει τη νομιμότητα σε δυναμική.
Η τουρκική κατοχή ξεκίνησε με στρατιώτες, αλλά επιβιώνει μέσα από συστήματα. Η άρση της δεν θα απαιτήσει σύγκρουση, αλλά ακρίβεια: μια κάμερα που αφαιρείται, ένα πρωτόκολλο που παγώνει, ένα δίκτυο που επανασυνδέεται — βήματα που επαναφέρουν μια απλή αλήθεια.
Η Κύπρος ποτέ δεν διαιρέθηκε νομικά· διαιρέθηκε μόνο στα καλώδια. Το τέλος της κατοχής δεν είναι ζήτημα αν, αλλά πώς. Η επιλογή του Ερχιουρμάν είναι αν αυτή θα σβήσει με το κύμα του νόμου ή θα θρυμματιστεί κάτω από την καταιγίδα του Ποσειδώνα.