Σημαντικό πρώτο βήμα για την κατοχύρωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας, που απορρέουν από το Δίκαιο της Θάλασσας, αποτελεί η έγκριση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού και η αναμενόμενη κατάθεσή του στην Κομισιόν, καθώς αποτυπώνει τις υφιστάμενες και τις δυνητικές θαλάσσιες ζώνες της χώρας, με τον χάρτη να αποκτά πλέον και ευρωπαϊκή υπόσταση.
Ο χάρτης του ΘΧΣ αποτυπώνει την οριοθετημένη ΑΟΖ με τις δύο συμφωνίες με την Ιταλία και με τη συμφωνία μερικής οριοθέτησης με την Αίγυπτο, ενώ σε όλες τις άλλες περιοχές παρουσιάζεται η δυνητική ΑΟΖ, όπως ορίζεται βάσει του Ν. 4001/2011, ο οποίος καθορίζει το εξωτερικό όριο της ΑΟΖ στη μέση γραμμή με χώρες με τις οποίες δεν έχει υπάρξει συμφωνία οριοθέτησης.
Δείτε το χάρτη
Με τον χάρτη που εγκρίθηκε και δόθηκε στη δημοσιότητα, ουσιαστικά για πρώτη φορά η Ελλάδα αποτυπώνει τις διεκδικήσεις της επί της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ βάσει του Δικαίου της Θάλασσας. Αυτό αποτελεί κι την πιο έγκυρη απάντηση στη μονομερή προσπάθεια της Τουρκίας να επιβάλει τετελεσμένα με την κατάθεση στον ΟΗΕ των «εξωτερικών ορίων» της ΑΟΖ της, τα οποία υπολόγισε βάσει του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, αμφισβητώντας και τη συμφωνία οριοθέτησης της Ελλάδας με την Αίγυπτο.
Ο «εφιάλτης» της Τουρκίας, γνωστός και ως «χάρτης της Σεβίλλης», αποτυπώνεται πλέον και σε επίσημο ελληνικό έγγραφο, το οποίο δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και κατατίθεται στην Ε.Ε. Επίσης, αποδίδεται από την Ελλάδα πλήρης επήρεια στις ηπειρωτικές ακτές, σε όλα τα νησιά και νησίδες καθώς και στο Καστελλόριζο, φέρνοντας έτσι τη δυνητική ελληνική ΑΟΖ έως τα δυτικά όρια της κυπριακής ΑΟΖ.
Ο λεγόμενος χάρτης της Σεβίλλης:
Στον χάρτη αποτυπώνονται και τα υπάρχοντα χωρικά ύδατα της χώρας, στα 12 ν.μ. στο Ιόνιο και στα 6 ν.μ. στις υπόλοιπες περιοχές, με την ειδική επισήμανση για την «επιφύλαξη άσκησης του δικαιώματος επέκτασης έως τα 12 ν.μ.», βάσει του Δικαίου της Θάλασσας, το οποίο – όπως επισημαίνεται – είναι εθιμικό διεθνές δίκαιο. Υπογραμμίζεται έτσι ο υποχρεωτικός χαρακτήρας του Δικαίου της Θάλασσας, ακόμα και για χώρες όπως η Τουρκία, που δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση.
Η έγκριση του ΘΧΣ δεν συνιστά πράξη ανακήρυξης ή οριοθέτησης της ΑΟΖ, όμως, με την αποτύπωση των υφιστάμενων οριοθετημένων ορίων και των δυνητικών ορίων βάσει του Δικαίου της Θάλασσας στις υπόλοιπες περιοχές, οι ελληνικές θέσεις καταγράφονται πλέον σε ευρωπαϊκό κείμενο και αποτελούν τη βάση για κάθε συζήτηση με την Τουρκία αλλά και τη Λιβύη για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.
Η Τουρκία, το φθινόπωρο, όταν είχε δημοσιευθεί για πρώτη φορά από την Κομισιόν ένας τεχνικός χάρτης για τον ΘΧΣ της Ελλάδας, είχε αντιδράσει έντονα, δηλώνοντας ότι ο χάρτης είναι «απαράδεκτος», προειδοποιώντας ότι δεν θα δεχθεί τετελεσμένα, ενώ επανέφερε τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών», υποστηρίζοντας ότι καταγράφονται στον χάρτη και νησιωτικοί σχηματισμοί «απροσδιόριστης κυριαρχίας».
Σε μια ιδιαίτερα λεπτή φάση για τα ελληνοτουρκικά, η αντίδραση της Τουρκίας στην έγκριση του ΘΧΣ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς – εκτός των άλλων – μεσολαβεί και ο καθορισμός της επίσκεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Άγκυρα και η συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι, με δημοσίευμά της, η Milliyet νωρίτερα σήμερα – πριν τις ελληνικές ανακοινώσεις – έκανε λόγο για τις τελικές ενέργειες προκειμένου και η Τουρκία να δημοσιεύσει τον δικό της Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, ο οποίος, σύμφωνα με τις πληροφορίες της εφημερίδας, θα λαμβάνει υπόψη τη «μέση γραμμή» μεταξύ των δύο ηπειρωτικών ακτών, στερώντας έτσι πλήρως τα νησιά και τις νησίδες από θαλάσσιες ζώνες. Λίγο αργότερα, το δημοσίευμα τροποποιήθηκε διαδικτυακά και ο χάρτης δημοσιοποιήθηκε.
Δείτε τον τουρκικό χάρτη, που διχοτομεί το Αιγαίο και φτάνει την τουρκική ΑΟΖ… νοτίως των Κυθήρων!
Ο χάρτης και το καλώδιο
Η έγκριση του ΘΧΣ δεν έχει άμεση σχέση με την υπόθεση των ερευνών για την πόντιση του καλωδίου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου–Κρήτης, οι οποίες έχουν αναβληθεί λόγω και των απειλών της Τουρκίας. Όμως, αποτελεί μία κίνηση που, εκτός του ότι λύνει μια σοβαρή εκκρεμότητα της χώρας έναντι της Ε.Ε., στέλνει το μήνυμα ότι δεν υπάρχει καμία υπαναχώρηση από τα κυριαρχικά δικαιώματα που προσφέρει στην Ελλάδα το Δίκαιο της Θάλασσας.
Η έγκριση του ΘΧΣ δεν δημιουργεί άμεση υποχρέωση άσκησης δραστηριοτήτων στις αποτυπωμένες περιοχές και αυτό θεωρητικά τουλάχιστον, – απομακρύνει μια τουρκική αντίδραση επί του πεδίου. Όμως, δεν μπορεί να προβλεφθεί με ποιον τρόπο η Τουρκία θα επιλέξει να στείλει τα δικά της «μηνύματα».
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (ΘΧΣ) αποτυπώνει τις ανθρώπινες δραστηριότητες σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας μας, με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης των θαλασσίων περιοχών και την αξιοποίηση των θαλασσίων πόρων.
Η διαδικασία αυτή προβλέπεται στην οδηγία 2014/89/ΕΕ και εκπληρώνεται, με αυτόν τον τρόπο, η ευρωπαϊκή υποχρέωση της χώρας μας.
Ο ΘΧΣ καθορίζει όλες στις δραστηριότητες όπως είναι η προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής -μεταξύ άλλων- δια του ορισμού θαλάσσιων πάρκων, η διαφύλαξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και ιδιαίτερα των ενάλιων αρχαιοτήτων, η βελτίωση και προστασία των θαλασσίων μεταφορών, η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, η εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της χώρας και ιδιαίτερα των δυνητικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου αλλά και των υπεράκτιων αιολικών μας πάρκων, η τοποθέτηση αγωγών και καλωδίων ,η ιχθυοκαλλιέργεια κ.α.
Η Ελλάδα είναι υπερήμερη έναντι της υποχρέωσής της αυτής προς την Ε.Ε., καθώς η προθεσμία υποβολής του ΘΧΣ έχει λήξει από το 2021 και έχει υπάρξει και καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, το οποίο είχε θέσει την 27η Απριλίου ως προθεσμία για την έγκριση και υποβολή του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού. Ο σχεδιασμός αυτός είχε ολοκληρωθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αλλά εκκρεμούσε η τελική πολιτική έγκριση από το Υπουργείο Εξωτερικών.