Η ΕΕ συμφώνησε ριζικές μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας της για τη μετανάστευση και το άσυλο, συμπεριλαμβανομένου ενός «πέναλτι» ύψους 20.000 ευρώ ανά άτομο για τις χώρες μέλη που αρνούνται να φιλοξενήσουν πρόσφυγες, κάτι που έχει χαρακτηριστεί ως «μηχανισμός υποχρεωτικής αλληλεγγύης».
Μετά από σχεδόν 12 ώρες εντατικών διαπραγματεύσεων στο Λουξεμβούργο και χρόνια μαχών, οι υπουργοί Εσωτερικών κατέληξαν σε συμφωνία την Πέμπτη για αυτό που περιέγραψαν ως «ιστορική» νέα προσέγγιση σε αυτό που ένας πολιτικός περιέγραψε ως ένα συχνά «τοξικό θέμα», μεταδίδει η εφημερίδα Guardian.
Από την πλευρά του, το Politico αναφέρει πως η συμφωνία θα αλλάξει τόσο τον τρόπο με τον οποίο οι αιτούντες άσυλο υποβάλλονται σε επεξεργασία στα σύνορα όσο και τον τρόπο με τον οποίο μετεγκαθίστανται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ενώ αρκετές χώρες – συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και της Γαλλίας – είχαν συμφωνήσει το απόγευμα της Πέμπτης, ένας συνασπισμός περίπου 10 κρατών με επικεφαλής την Ιταλία μπλόκαρε τη συμφωνία μέχρι αργά το βράδυ.
Ενώ η ΕΕ χρειαζόταν μόνο την υποστήριξη της πλειοψηφίας για να προωθήσει τη δέσμη μεταρρυθμίσεων, η υποστήριξη της Ιταλίας ήταν ζωτικής σημασίας, επειδή δέχεται μερικούς από τους μεγαλύτερους αριθμούς αιτούντων άσυλο στην ΕΕ. Επιπλέον, η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι έχει καταστήσει την περικοπή της μετανάστευσης βασικό στοιχείο της σκληρής δεξιάς πλατφόρμας της.
«Από πολιτική άποψη είναι αδύνατο να προχωρήσουμε χωρίς την Ιταλία», δήλωσε διπλωμάτης της ΕΕ, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας για να συζητήσει τις συνομιλίες, όπως και οι άλλοι διπλωμάτες που μίλησαν στο POLITICO. «Είναι η χώρα της ΕΕ που συμβολίζει τη μετανάστευση».
Ένας δεύτερος διπλωμάτης της ΕΕ ήταν εξίσου ωμός: «Ένα μεταναστευτικό σύμφωνο χωρίς την Ιταλία δεν αξίζει ούτε το χαρτί στο οποίο είναι γραμμένο. Αλλά ένα σύμφωνο με την Ιταλία θα απομακρύνει όλους τους άλλους από μια συμφωνία. Η Μελόνι πρέπει να σκεφτεί πολύ προσεκτικά ότι χρειάζεται συμμάχους πέρα από τους παραδοσιακούς της φίλους, αν θέλει να πετύχει».
Τα μέτρα για το μεταναστευτικό
Το πακέτο μέτρων για τη μετανάστευση αποτελείται από διάφορες συνιστώσες. Αρχικά, θα διασφαλίσει ότι ορισμένοι αιτούντες άσυλο θα διεκπεραιώνονται άμεσα στα σύνορα και θα διευκολύνει την επιστροφή όσων οι αιτήσεις απορρίπτονται. Θα επέτρεπε επίσης στις χώρες να σταματήσουν να επεξεργάζονται τους ανθρώπους στα σύνορα εάν φτάσουν ένα συγκεκριμένο όριο.
Το τελευταίο σημείο που έμεινε στάσιμο για την Ιταλία ήταν η προτεινόμενη διαδικασία επιστροφής των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο, σύμφωνα με τον Ιταλό υπουργό Εσωτερικών Ματέο Πιαντεντόζι.
Η προσπάθεια της Ρώμης να διευρύνει τον αριθμό των χωρών που η ΕΕ θεωρεί αρκετά ασφαλείς για τους απορριφθέντες αιτούντες συνάντησε τη γερμανική αντίδραση.
Τελικά, ένας συμβιβασμός της τελευταίας στιγμής έδωσε στα μέλη της ΕΕ περισσότερα περιθώρια για την επιστροφή των μεταναστών σε «ασφαλείς» χώρες και τελικά ώθησε τη συμφωνία στο επόμενο στάδιο.
Ένα σχέδιο εγγράφου που είδε το POLITICO ανέφερε ότι πρέπει να υπάρχει «σύνδεση» μεταξύ του απορριφθέντος αιτούντος άσυλο και της «ασφαλούς τρίτης χώρας». Πρακτικά, ο μετανάστης πρέπει να έχει «μείνει» ή «εγκατασταθεί» στη χώρα αυτή ή να έχει μέλη της οικογένειάς του που ζουν εκεί, σύμφωνα με το κείμενο.
Όμως, σε μια σημαντική παραχώρηση προς την Ιταλία, οι επιμέρους χώρες θα είναι ελεύθερες να αποφασίσουν αν μια ξένη χώρα πληροί αυτά τα κριτήρια, γεγονός που εγείρει την πιθανότητα να ζητηθεί από μέρη όπως η Τυνησία να δεχτούν μετανάστες ακόμη και αν δεν έχουν γεννηθεί εκεί – μια κατάσταση παρόμοια με τους Σύρους πρόσφυγες που ανακατευθύνονται από την ΕΕ στην Τουρκία.
«Εναπόκειται στα κράτη μέλη να αποφασίσουν αν αυτό είναι αρκετό για τα κριτήρια σύνδεσης», δήλωσε ο Μάλμερ Στένεργκαρντ σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε αργά το βράδυ. «Αλλά επιτρέψτε μου να τονίσω ότι αυτό υποτίθεται ότι εξακολουθεί να είναι σύμφωνο με το διεθνές δίκαιο».
Σύμφωνα με τη συμφωνία, οι χώρες θα πρέπει επίσης είτε να δέχονται έναν ορισμένο αριθμό αιτούντων άσυλο είτε να συνεισφέρουν σε ένα νέο ταμείο μετρητών της ΕΕ για τη χρηματοδότηση απροσδιόριστων “έργων” σε χώρες εκτός ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης ενδεχομένως της Τυνησίας.
«Η Ιταλία δεν δέχτηκε αποζημιώσεις για να γίνει τόπος κράτησης μεταναστών. Είναι ζήτημα αξιοπρέπειας για την ιστορία μας», δήλωσε ο Πιαντεντόζι στους δημοσιογράφους στο Λουξεμβούργο.
Ο Πιαντεντόζι συζήτησε την Πέμπτη στο Λουξεμβούργο με τη Γερμανίδα υπουργό Εσωτερικών Νάνσι Φέιζερ το θέμα των επιστροφών μεταναστών. Εν τω μεταξύ, στη Ρώμη, ο Μελόνι συναντήθηκε με τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς, όπου το μεταναστευτικό ήταν στην κορυφή της ατζέντας.
Ο Σολτς πίεσε τον Μελόνι να συνεργαστεί με άλλες χώρες αντί να επιρρίπτει ευθύνες. Σημείωσε ότι περίπου το 80 % των μεταναστών που φθάνουν στη Γερμανία δεν έχουν καταγραφεί πουθενά αλλού προηγουμένως, πράγμα που σημαίνει ότι πιθανότατα κινούνται μέσω άλλων χωρών της ΕΕ χωρίς να γίνονται αντιληπτοί.
«Αυτό είναι άλλο ένα σημάδι ότι το να δείχνουμε ο ένας τον άλλον δεν βοηθάει, αλλά ότι η συνεργασία είναι απαραίτητη», είπε.
Η συμφωνία αυτή ανοίγει το δρόμο για δύσκολες διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, θέτοντας την ΕΕ σε τροχιά ολοκλήρωσης του όλου πακέτου πριν από τις ευρωεκλογές του ερχόμενου Ιουνίου.
Ένα άλλο μέρος των διαπραγματεύσεων της τελευταίας στιγμής την Πέμπτη φάνηκε να είναι η απόφαση της Επιτροπής να ανακοινώσει ότι η πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα επισκεφθεί την Τυνησία την Κυριακή μαζί με την Μελόνι και τον Ολλανδό πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε.
Η κίνηση αυτή ήταν μια απάντηση στην πίεση της Ιταλίας να αυξήσει η ΕΕ την υποστήριξή της προς την Τυνησία, η οποία πρόσφατα έγινε εστία αναχωρήσεων μεταναστών προς την Ευρώπη.
Αντιδράσεις
Πάντως δεν είδαν όλες οι χώρες με καλό μάτι τη συμφωνία. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν, τη χαρακτήρισε «απαράδεκτη». «Οι Βρυξέλλες κάνουν κατάχρηση της εξουσίας τους. Θέλουν “να μετεγκαταστήσουν” τους μετανάστες στην Ουγγαρία δια της βίας. Είναι απαράδεκτο», αναφέρεται σε μήνυμά του που ανήρτησε στο Twitter ο εκπρόσωπος της ουγγρικής κυβέρνηση Ζόλταν Κόβακς.
Η Πολωνία και η Ουγγαρία ψήφισαν κατά των προτάσεων, ενώ η Βουλγαρία, η Μάλτα, η Λιθουανία και η Σλοβακία απείχαν, έγινε γνωστό από πηγές της σουηδικής προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που ηγήθηκε των συνομιλιών.