Σύμφωνα με δημοσίευμα του τουρκικού πρακτορείου ειδήσεων Anadolu, η συμφωνία της Κύπρου με τον Λίβανο χαρακτηρίζεται ως «παράνομη» και de facto σφετερισμό των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων, δηλαδή της ίδιας της Τουρκίας.
Το δημοσίευμα επικαλείται κείμενο του καθηγητή Σογιάλπ Ταμτσελίκ, μέλος ΔΕΠ στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Χατζί Μπαϊράμ Βελή της Άγκυρας, που έγραψε για τη συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Λιβάνου και τις συνέπειές της για την Τουρκία και τους Τουρκοκυπρίους.
Γράφει ο Σογιάλπ Ταμτσελίκ σύμφωνα με το Anadolu:
Μετά από παρόμοιες συμφωνίες με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, η Κυπριακή Δημοκρατία υπέγραψε νέα συμφωνία με τον Λίβανο.
Στις 26 Νοεμβρίου, ο ηγέτης της Κύπρου, Νίκος Χριστοδουλίδης, και ο Πρόεδρος του Λιβάνου, Τζόζεφ Αούν, υπέγραψαν μια ευρέως δημοσιευμένη συμφωνία οριοθέτησης αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ).
Σύμφωνα με τη συμφωνία, τα όρια της ΑΟΖ μεταξύ της Κύπρου και του Λιβάνου επανασχεδιάστηκαν χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της μέσης γραμμής, με βάση τα νότια σύνορα μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ και τα βόρεια σύνορα μεταξύ Λιβάνου και Συρίας.
Το κείμενο καθορίζει επίσης το σημείο οριοθέτησης όπου τέμνονται οι θαλάσσιες δικαιοδοσίες της Κύπρου, του Λιβάνου και της Συρίας.
Ενώ η συμφωνία παρουσιάζεται ως στρατηγική κίνηση, με τον ισχυρισμό ότι παρέχει νομική ασφάλεια στους επενδυτές σε περιφερειακά ενεργειακά έργα, έχει επικριθεί έντονα επειδή οδήγησε σε δυσανάλογη κατανομή των θαλάσσιων δικαιοδοσιών εις βάρος του Λιβάνου.
Οι ομάδες της αντιπολίτευσης του Λιβάνου λένε ότι η συμφωνία συνιστά «συμβιβασμό κυριαρχίας» και «στρατηγικό λάθος», με αποτέλεσμα την απώλεια περίπου 5.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων θαλάσσιου χώρου.
Αντιδράσεις της Τουρκίας
Παρά τη δήλωση του Προέδρου Αούν ότι «η συνεργασία μας δεν αποκλείει κανέναν», τόσο η Τουρκία όσο και η ηγεσία των Τουρκοκυπρίων στο κατεχόμενο από τον τουρκικό στρατό τμήμα της Κύπρου, αντέδρασαν αρνητικά στη συμφωνία.
Η Τουρκία τόνισε ότι η λεγόμενη «Κυπριακή Δημοκρατία» συνεχίζει να αγνοεί τους Τουρκοκύπριους, οι οποίοι είναι ισότιμοι εταίροι στο νησί, και να αγνοεί την Τουρκία, το παράκτιο κράτος με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο.
Οι Τουρκοκυπριακές αρχές κήρυξαν ομοίως τη συμφωνία άκυρη, δηλώνοντας ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν αντιπροσωπεύει τους Τουρκοκύπριους στο Κατεχόμενο βόρειο τμήμα του νησιού και δεν μπορεί να λαμβάνει μονομερείς αποφάσεις σε θέματα που επηρεάζουν ολόκληρο το νησί.
Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η έκρηξη του 2020 στο λιμάνι της Βηρυτού επέφερε σοβαρό πλήγμα στην οικονομία του Λιβάνου και η χώρα έκτοτε εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη δυτική οικονομική βοήθεια.
Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η πρώτη δόση του προγραμματισμένου πακέτου βοήθειας ύψους 1 δισεκατομμυρίου ευρώ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή 500 εκατομμύρια ευρώ, συνδέεται πολιτικά με την υπογραφή αυτής της συμφωνίας.
Επιπλέον, η Ελληνοκυπριακή Διοίκηση αναμένεται να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στον Λίβανο στο πλαίσιο της «Μεσογειακής Συμφωνίας», η οποία έχει προγραμματιστεί να ανακοινωθεί κατά την επερχόμενη Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ.
Συνέπειες για την Τουρκία
Η συμφωνία Κύπρου-Λιβάνου αναμένεται να επιταχύνει την εξερεύνηση υδρογονανθράκων στην περιοχή, να προωθήσει διεθνή ενεργειακά έργα και να ωθήσει την ΕΕ να αναζητήσει νέους πόρους φυσικού αερίου και ενεργειακούς διαδρόμους.
Ενώ αυτή η διαδικασία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις ενεργειακές πολιτικές της Τουρκίας, αναμένεται επίσης ότι θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για πολιτική, ακόμη και στρατιωτική, προσέγγιση, επιτρέποντας στην Κυπριακή Δημοκρατία να καθιερώσει πιο εντατική ενεργειακή συνεργασία με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και άλλες χώρες της περιοχής.
Η απόφαση της ΕΕ να παρακάμψει την Τουρκία και αντ’ αυτού να δημιουργήσει νέες γραμμές ενέργειας, ηλεκτρικής ενέργειας και υποδομών μέσω της Κυπριακής Δημοκρατίας, του Ισραήλ, της Αιγύπτου και του Λιβάνου θα μπορούσε επίσης να αμφισβητήσει τη φιλοδοξία της Τουρκίας να γίνει «ενεργειακός κόμβος».
Τελικά, αυτή η συμφωνία θα μπορούσε επίσης να ανοίξει το δρόμο για μια πιθανή μελλοντική συμφωνία ΑΟΖ μεταξύ της Κύπρου και της Συρίας.
Οι Τούρκοι πιστεύουν ότι η εν λόγω η συμφωνία θεωρείται ως μια νέα φάση στις μακροχρόνιες προσπάθειες της Κυπριακής Δημοκρατίας να διαβρώσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Τουρκίας με το κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου.
Υποστηρίζεται ότι αυτή η ρύθμιση όχι μόνο παραβιάζει τα νόμιμα δικαιώματα και συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων που μένουν εκεί, αλλά και κλονίζει ριζικά την εύθραυστη ισορροπία στην Ανατολική Μεσόγειο, υπονομεύει το κοινό όραμα της συνεργασίας και αυξάνει τον κίνδυνο σύγκρουσης υπονομεύοντας την αρχή των ίσων δικαιωμάτων.
Είναι εκτός της υφαλοκρηπίδας της Τουρκίας, εντούτοις …
Παρόλο που οι περιοχές που καλύπτονται από τη συμφωνία εμπίπτουν εκτός των ορίων της υφαλοκρηπίδας της Τουρκίας, τα οποία η Τουρκία κατέγραψε στον ΟΗΕ στις 18 Μαρτίου 2020, ουσιαστικά αγνοεί τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων (σημ. δηλαδή, του κατεχόμενου στρατιωτικά τμήματος της Κύπρου).
Επιπλέον, κινδυνεύει να έχει σοβαρές αρνητικές συνέπειες για το Κυπριακό, καθώς θα μπορούσε να περιπλέξει τη διαδικασία διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο κοινοτήτων που σκοπεύει να ξεκινήσει ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας, Τουφάν Ερχιουρμάν.
Πιθανά βήματα της Τουρκίας
Παρά το γεγονός ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν ίσα δικαιώματα όσον αφορά τους φυσικούς πόρους του νησιού, η συνεχής μονομερής δράση που αντιμετωπίζει φαίνεται πιθανό να την αναγκάσει να λάβει πολιτικά, διπλωματικά και τεχνικά αντίμετρα.
Για να αποδείξουν και να προστατεύσουν τα δικαιώματά της στις θαλάσσιες δικαιοδοσίες που περιβάλλουν το νησί, οι Τουρκοκύπριοι ίσως χρειαστεί να ανακηρύξουν τις αδειοδοτημένες περιοχές τους όχι μόνο με βάση γεωγραφικά κριτήρια αλλά και για να καλύψουν όλες τις περιοχές που έχουν προηγουμένως δηλωθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία. (Αφού Τουρκοκύπριοι = Τουρκία).
Ένα τέτοιο βήμα θα τόνιζε την κυρίαρχη ισότητα των Τουρκοκυπρίων και θα έστελνε ένα σαφές μήνυμα, στο πλαίσιο της αρχής της αμοιβαιότητας, ότι οι μονομερείς πρωτοβουλίες δεν θα μείνουν αναπάντητες.
Το πιο κρίσιμο βήμα για την Τουρκία θα είναι η υπογραφή συμφωνίας οριοθέτησης θαλάσσιας δικαιοδοσίας με τη Συρία και η βάση αυτής της συμφωνίας στις βορειοανατολικές συντεταγμένες της συμφωνίας οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας που υπογράφηκε μεταξύ Τουρκίας και του υποτελούς τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους το 2011.
Το βασικό πρόβλημα στο θέμα για τους Τούρκους
Η μονομερής ανακήρυξη ΑΟΖ από την Κύπρο, αγνοώντας τόσο τους Τουρκοκύπριους όσο και την Τουρκία, αποτελεί ένα θεμελιωδώς παράνομο βήμα.
Από αυτή την άποψη, το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών του 1962 με τίτλο «Μόνιμη Κυριαρχία επί των Φυσικών Πόρων» είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς τονίζει, χωρίς αναφορά σε μεμονωμένα κράτη, ότι οι φυσικοί πόροι «ανήκουν στους λαούς της σχετικής περιοχής».
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σαφές ότι η μονομερής και παράνομη ανακήρυξη ΑΟΖ από την Κυπριακή Δημοκρατία συνιστά … «de facto σφετερισμό των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων» (?).
Η εγκυρότητα των συμφωνιών οριοθέτησης ΑΟΖ που υπέγραψε η Κυπριακή Δημοκρατία με την Αίγυπτο το 2003, τον Λίβανο το 2007 και το Ισραήλ το 2010, και η επακόλουθη υποδιαίρεση των θαλάσσιων τεμαχίων, βρίσκονται στην καρδιά των σημερινών διαφορών στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ουσιαστικά, το ζήτημα της θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην περιοχή πηγάζει από την κατάληψη του ελέγχου της «Κυπριακής Δημοκρατίας» από τους Ελληνοκύπριους με τη βία των όπλων το 1963, μετατρέποντάς την ουσιαστικά σε ελληνικό κράτος.
Σήμερα, η ίδια οντότητα, ενεργώντας ως de facto «κατοχική» διοίκηση, επιχειρεί να νομιμοποιήσει αυτή την de facto κατάσταση διεθνώς χρησιμοποιώντας ανακηρύξεις ΑΟΖ.
Θα ακολουθήσει κάτι παρόμοιο με τη Συρία;
Εξετάζοντας τις πιθανές μελλοντικές εξελίξεις, αναμένεται ότι η Κύπρος θα επιδιώξει να υπογράψει την τελευταία συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιας δικαιοδοσίας, την οποία αναμένεται να φέρει στο προσκήνιο στην Ανατολική Μεσόγειο, με τη Συρία.
Είναι σαφές ότι μια τέτοια κίνηση μπορεί να υλοποιηθεί μόνο με την πολιτική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Εάν η κυπριακή κυβέρνηση καταφέρει να ολοκληρώσει αυτή τη συμφωνία, αναμένεται να ενισχύσει περαιτέρω τη θέση της και να εδραιώσει τον ρόλο της ως περιφερειακού παράγοντα στην Ανατολική Μεσόγειο, βασιζόμενη στους εξωτερικούς υποστηρικτές της.
Συνεπώς, είναι αδύνατο για την Κυπριακή Δημοκρατία να συμβάλει στην ειρήνη ή τη σταθερότητα στο νησί με πολιτικές που αγνοούν κατά βάση την Τουρκία και τον τουρκοκυπριακό λαό.
Επιπλέον, η μετατροπή του νησιού από την Ελληνοκυπριακή Διοίκηση σε στρατιωτική βάση και κέντρο ανάπτυξης τρίτων στρατιωτικών παραγόντων αυξάνει τον κίνδυνο αστάθειας τόσο στο νησί όσο και στην γύρω περιοχή. Σε ένα περιβάλλον όπου η Ελληνοκυπριακή Διοίκηση έχει υιοθετήσει σαφή στρατηγική θέση να ασκήσει πίεση στην Τουρκία από το νότο, η εύρεση μιας αμοιβαία αποδεκτής λύσης στην Κύπρο και η διασφάλιση της περιφερειακής σταθερότητας καθίστανται ολοένα και πιο δύσκολες.
[Ο Καθηγητής Δρ. Σογιάλπ Ταμτσελίκ/Soyalp Tamçelik, είναι μέλος ΔΕΠ στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Χατζί Μπαϊράμ Βελή/Hacı Bayram Veli της Άγκυρας.]
—
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ – Echedoros.blog