Προσπάθεια να ρίξει φως στα όσα συζητιούνται στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και τις Βρυξέλλες ενόψει της έκτακτης Συνόδου Κορυφής στις 6 Μαρτίου με βασικό επίδικο τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη θα αυξήσεις τις αμυντικές της δαπάνες, επιχειρεί το Politico.
Σύμφωνα με την «ανάγνωση» των μέχρι στιγμής δεδομένων που κάνει το Politico στη σκιά της διαφαινόμενης στρατιωτικής απομάκρυνσης του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ από τη Γηραιά Ήπειρο, ενώ η Συνόδος της Πέμπτης «θα πρέπει να είναι μια ευκαιρία για τους Ευρωπαίους ηγέτες να προβάλουν μια επίδειξη ενότητας. Αντ’ αυτού, όμως, φαίνεται ότι επίκειται μια διαμάχη εξουσίας».
Κατά το δημοσίευμα, αυτό που φοβούνται στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι ότι «η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα εκμεταλλευτεί αυτή την κρίση για να επεκτείνει τις εξουσίες των Βρυξελλών σε νέους τομείς και να ενισχύσει την επιρροή της έναντι των εθνικών κυβερνήσεων».
To μεγάλο παζάρι στις Βρυξέλλες για τις αμυντικές δαπάνες: Η ανησυχία για την εξουσία της φον ντερ Λάιεν και τα ψιλά γράμματα για τη ρήτρα διαφυγής
Στο πλαίσιο αυτό υπενθυμίζει, μάλιστα, ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού, η πρόεδρος της Κόμισιόν «παραγκώνισε χώρες για να αγοράσει εμβόλια για λογαριασμό τους, και κατά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, πήρε την πρωτοβουλία για τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και τις παραδόσεις όπλων στο Κίεβο. Αυτή η συγκεντρωτική προσέγγιση της χάρισε το προσωνύμιο “Βασίλισσα Ούρσουλα”».
«Οι ηγέτες της ΕΕ δεν θέλουν να συμβεί ξανά κάτι τέτοιο σε ένα ευαίσθητο θέμα όπως οι αμυντικές δαπάνες» γράφει το Politico παραθέτοντας τη θέση ενός διπλωμάτη ότι «η άμυνα εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό και εθνική ευθύνη».
Με τη θέση αυτή εμφανίζονται να συντάσσονται χώρες όπως η Πολωνία και η Φινλανδία που, κατά το δημοσίευμα, «θέλουν να θωρακίσουν την άμυνα από την επιχειρούμενη υπερβολή της Επιτροπής». «Η Πολωνία έχει μια ξεκάθαρη θέση ότι θέλει να το κάνει αυτό έξω από την Επιτροπή», δήλωσε δεύτερος διπλωμάτης της ΕΕ από άλλη χώρα.
Το προσχέδιο
Η κυρία φον ντερ Λάιεν έχει δηλώσει ότι στη σύνοδο της 6ης Μαρτίου θα παρουσιάσει ένα «ολοκληρωμένο σχέδιο επανεξοπλισμού της Ευρώπης».
Σε προσχέδιο που ετοιμάστηκε από τις κυβερνήσεις της ΕΕ για τη συνάντηση αυτή, το οποίο είδε το Politico, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να δώσει στις χώρες μεγαλύτερο δημοσιονομικό περιθώριο «χωρίς καθυστέρηση» και να προτείνει «πρόσθετες πηγές χρηματοδότησης» για την άμυνα «σε επίπεδο ΕΕ», συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας ανακατεύθυνσης κονδυλίων για την περιφερειακή ανάπτυξη. Ζητείται, μάλιστα, από το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ να «παρουσιάσει γρήγορα σχετικές προτάσεις».
Σύμφωνα με το εν λόγω έγγραφο, η Επιτροπή θα προσφέρει διάφορες «επιλογές χρηματοδότησης» σε επιστολή προς τους ηγέτες της ΕΕ.
Η εθνική ρήτρα διαφυγής
Αυτό που αναμένεται, κατά το Politico, είναι η πρόταση της φον ντερ Λάιεν για το πώς σκοπεύει να χαλαρώσει τους κανόνες της ΕΕ για τις δαπάνες, ώστε να επιτρέψει στις χώρες να εξαιρούν ουσιαστικά τις στρατιωτικές δαπάνες από τα αυστηρά ελεγχόμενα από τις Βρυξέλλες όρια του δημοσιονομικού ελλείμματος.
Ωστόσο οι χώρες της ΕΕ διχάζονται σχετικά με τα ψιλά γράμματα της «εθνικής ρήτρας διαφυγής» – ενός μηχανισμού έκτακτης ανάγκης που έχει σχεδιαστεί για να διευκολύνει την πίεση στις χώρες που αντιμετωπίζουν ξαφνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι ο μηχανισμός αυτός θα εφαρμοστεί «με ελεγχόμενο και υπό όρους τρόπο» για να αποτραπούν οι ανεξέλεγκτες δαπάνες από τις υπερχρεωμένες χώρες. Όμως, δημοσιονομικά συντηρητικά κράτη όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, και στρατιωτικά βαριά ονόματα όπως η Ελλάδα, θέλουν να περιορίσουν τη ρήτρα έκτακτης ανάγκης σε χώρες που ήδη δαπανούν πάνω από το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος τους για την άμυνα, ως κίνητρο για τις υπόλοιπες να πετύχουν αυτόν τον στόχο.
Η ιδέα αυτή έχει εξοργίσει τα κράτη που υπολείπονται αυτού του στόχου, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας και της Ισπανίας. «Αυτό είναι παράλογο, διότι θα εμπόδιζε τις χώρες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη να αυξήσουν τις δαπάνες τους να το πράξουν», δήλωσε στο Politico ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ.
Στο τραπέζι φαίνεται να υπάρχει και μια ξεχωριστή πρόταση από την Πολωνία που συνίσταται στην παροχή μεγαλύτερης ευελιξίας στις εθνικές πρωτεύουσες με τη διεύρυνση του ορισμού των αμυντικών δαπανών στους κανόνες της ΕΕ.
Το κρίσιμο είναι ότι η επιλογή αυτή θα επέτρεπε στις χώρες της ΕΕ να αποφασίζουν ανεξάρτητα ποιες επενδύσεις θα εξαιρούνται – περιορίζοντας τον ελεγκτικό ρόλο της Επιτροπής και επιτρέποντας ενδεχομένως απεριόριστες δαπάνες.
Ένας τέταρτος διπλωμάτης προειδοποίησε ότι «η Επιτροπή [θα] κρατήσει περισσότερη εξουσία για τον εαυτό της» εάν η ιδέα αυτή δεν υλοποιηθεί.
Ταμείο Άμυνας
Το μεγαλύτερο ερώτημα που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις στο μέλλον είναι πώς θα δημιουργηθεί ένας κοινός κουμπαράς χρημάτων που θα στηρίξει τις μακροπρόθεσμες αμυντικές επενδύσεις.
Η πρόεδρος της Κομισιόν πρότεινε πρόσφατα ένα εργαλείο της ΕΕ για την προμήθεια βασικών εξοπλιστικών προγραμμάτων, όπως πύραυλοι, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και αντιπυραυλικά συστήματα.
Παρέλειψε, ωστόσο, να απαντήσει αν το εργαλείο αυτό θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από κοινό χρέος της ΕΕ – μια ιδέα που επίσης διχάζει τις κυβερνήσεις.
Κυβερνήσεις με υψηλό χρέος, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, υποστηρίζουν την έκδοση κοινού χρέους της ΕΕ – το οποίο είναι ουσιαστικά δωρεάν χρήμα – για την άμυνα.
Μια άλλη ιδέα που διατυπώθηκε από τον Επίτροπο Οικονομίας, Βάλντις Ντομπρόβσκις περιλαμβάνει την επαναχρησιμοποίηση 93 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη χρηματοδότηση της άμυνας από αχρησιμοποίητα δάνεια σχετικά με το post-covid πρόγραμμα της ΕΕ.
Αλλά για ορισμένες χώρες, όπως η Πολωνία, ένα ξεχωριστό ταμείο ή μια αναπτυξιακή τράπεζα εκτός του πλαισίου της ΕΕ θα ήταν μια πιο ελκυστική λύση. Σε μια τέτοια περίπτωση χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νορβηγία θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στις προσπάθειες του μπλοκ ενώ ένα τέτοιο μέτρο θα μπορούσε να γίνει πιο εύκολα αποδεκτό σε επίπεδο ΕΕ που ζητά ομοφωνία από τις 27 κυβερνήσεις της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του ισχυρού ηγέτη της Ουγγαρίας, του φιλορώσου Βίκτορ Όρμπαν.
«Πώς στο διάολο θα πείσετε την Ουγγαρία;» θέτει το κρίσιμο ερώτημα πέμπτος διπλωμάτης της ΕΕ κλείνοντας την ανάλυση του Politico.