Το Κίνημα της 4ης Μαϊου – που πήρε το όνομά του από τις διαδηλώσεις της 4ης Μαΐου 1919, αν και το ίδιο το κίνημα διήρκεσε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα – ήταν μια από τις πιο μνημειώδεις πνευματικές επαναστάσεις και κοινωνικοπολιτικά μεταρρυθμιστικά κινήματα στην ιστορία της Κίνας. Κινέζοι φοιτητές και διανοούμενοι συγκεντρώθηκαν για να διαμαρτυρηθούν για τη συνεχιζόμενη διεθνή υποταγή της χώρας – μέρος του Αιώνα της Ταπείνωσης – από τις δυτικές δυνάμεις και, πιο συγκεκριμένα, την Ιαπωνία. Είναι επίσημη αργία από το 1949 και παραμένει ένα σημαντικό σύμβολο του εθνικιστικού πατριωτισμού στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, που γιορτάζεται σε ολόκληρη την Κίνα ως Ημέρα της Νεολαίας.
Τα τελευταία χρόνια, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση στη συνάφεια του Κινήματος της Τέταρτης Μαΐου και ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping επικαλείται τακτικά τα αισθήματά του όταν απευθύνεται στις ελπίδες του για το μέλλον της Κίνας – και πιο συγκεκριμένα, αυτό της νεολαίας της – στον κόσμο. Μέσω επίσημων εγγράφων και δηλώσεων, το ΚΚΚ προσπάθησε περαιτέρω να καταδείξει πώς το Κίνημα της Τέταρτης Μαΐου του 1919 συνεχίζει να είναι σχετικό στη σημερινή Κίνα. Γιατί το Κίνημα της Τέταρτης Μαΐου, το οποίο αναμφισβήτητα ξεκίνησε τη σύγχρονη κινεζική παράδοση των φοιτητικών διαδηλώσεων, έχει τέτοια σημασία σήμερα, ειδικά όταν το κόμμα είναι διαβόητο στην περιφρόνηση των περισσότερων παραδειγμάτων φοιτητικού ακτιβισμού;
Μια κληρονομιά πέρα από την εκατονταετηρίδα της
Πολλές σημερινές κινεζικές πολιτικές επιταγές και στόχοι συνεχίζουν να δανείζονται από το Κίνημα της Τέταρτης Μαΐου. Το κίνημα και το διαπλεκόμενο Κίνημα του Νέου Πολιτισμού άρθρωσαν την περιφρόνηση για τον παραδοσιακό κινεζικό πολιτισμό από τους διανοούμενους της χώρας και οι ηγέτες του, οι Chen Duxiu και Hu Shi, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της Κίνας όπως γνωρίζουμε σήμερα. Ο πρώτος έγινε ιδρυτής του ίδιου του ΚΚΚ το 1921, ενώ ο δεύτερος ξεκίνησε το παραδοσιακό στυλ γραφής baihua που αντικατέστησε την 2.000 ετών παραδοσιακή κινεζική γλώσσα που χρησιμοποιείται στη γραφή.
Η κληρονομιά του κινήματος αμέσως μετά μεταφέρθηκε από τον Τσιάνγκ Κάι-σεκ και τον Μάο Τσε Τουνγκ επίσης. και οι δύο συμμετείχαν στην 4η Μαΐου. Αργότερα, η διχοτόμηση στο πώς άντλησε το καθένα από το κίνημα υπογραμμίζει πώς ο κεντρικός στόχος της 4ης Μαΐου διατηρήθηκε, και συνεχίζει να διατηρείται, ακόμη και όταν η εφαρμογή του τροποποιείται από τους Κινέζους ηγέτες για να υποστηρίξουν τους δικούς τους σκοπούς. Για παράδειγμα, ενώ ο Τσιάνγκ δεν απομακρύνθηκε από τις κομφουκιανές αξίες στο σύνολό του, χρησιμοποίησε την αυτοδιόρθωση ως μέσο για να κηρύξει το Κίνημα της Νέας Ζωής που τελικά προσπάθησε να ξαναχτίσει την «ουσία» αυτού που σήμαινε να είσαι Κινέζος. Η γραφή του Μάο στη δεκαετία του 1930 τόνισε τον «δανεισμό αλλά τη διατήρηση». Ως ισχυρός επικριτής της παραδοσιακής κινεζικής κουλτούρας, προειδοποίησε να μην ξεχνάμε την ιστορία μας ενώ υποστηρίζουμε την αλλαγή. Ως εκ τούτου, ο Μάο δήλωσε ότι η κομμουνιστική ιδεολογία της Κίνας πρέπει να έχει κινεζικά χαρακτηριστικά.
Ουσιαστικά, το Κίνημα της Τέταρτης Μαΐου θεωρείται μια βασική στιγμή στη σύγχρονη ιστορία της Κίνας, σηματοδοτώντας μια καμπή στην πολιτιστική, πολιτική και πνευματική ανάπτυξη της χώρας. Πρώτον, το κίνημα τόνισε την ανάγκη να εκσυγχρονιστεί η Κίνα και να φτάσει τη Δύση, και η κληρονομιά της μπορεί να φανεί στην έμφαση που δίνει το ΚΚΚ στην οικονομική ανάπτυξη, την επιστημονική καινοτομία και την τεχνολογική πρόοδο. Επιπλέον, η έμφαση του κινήματος στον εθνικισμό και την κοινωνική ευθύνη μπορεί να φανεί στην προώθηση της κινεζικής κουλτούρας από το ΚΚΚ και την εστίασή του στην ανακούφιση της φτώχειας και την κοινωνική ευημερία.
Δεύτερον, το Κίνημα της Τέταρτης Μαΐου είναι στενά συνδεδεμένο με την ανάπτυξη του ΚΚΚ. Πολλοί από τους εξέχοντες ηγέτες του ΚΚΚ, συμπεριλαμβανομένων των Μάο και Ζου Ενλάι, συμμετείχαν επίσης στο κίνημα. Η έμφαση του κινήματος στη δημοκρατία, τον εθνικισμό και την κοινωνική μεταρρύθμιση μπορεί να φανεί στις πρώτες πολιτικές και ιδεολογία του ΚΚΚ, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης της αγροτικής μεταρρύθμισης, των δικαιωμάτων των γυναικών και της προλεταριακής επανάστασης.
Τρίτον, το Κίνημα της Τέταρτης Μαΐου εξακολουθεί να είναι μια σημαντική πηγή πολιτιστικής και πνευματικής έμπνευσης στη σύγχρονη Κίνα. Η έμφαση του κινήματος στον ατομικισμό, την ελεύθερη σκέψη και την πολιτιστική δημιουργικότητα άσκησε επιρροή στην ανάπτυξη της τέχνης, της λογοτεχνίας και των πολιτιστικών βιομηχανιών της Κίνας. Η κληρονομιά του κινήματος μπορεί επίσης να φανεί στις σύγχρονες κοινωνικές και πολιτικές συζητήσεις της Κίνας, συμπεριλαμβανομένων των συζητήσεων για τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την πολιτική μεταρρύθμιση. ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η ερμηνεία του ΚΚΚ για το Κίνημα της Τέταρτης Μαΐου ήταν άκρως επιλεκτική και εξυγιαντική. Ενώ το κόμμα έχει προωθήσει ορισμένες πτυχές της κληρονομιάς του κινήματος, όπως την έμφαση στην εθνική ενότητα και την κοινωνική πρόοδο, έχει σε μεγάλο βαθμό αγνόησε ή καταστείλει τα πιο ριζοσπαστικά και δημοκρατικά στοιχεία του κινήματος. Την τελευταία δεκαετία, η κυβέρνηση ενίσχυσε επίσης περαιτέρω τον έλεγχο της κοινωνίας των πολιτών και των μέσων ενημέρωσης, περιορίζοντας τις ευκαιρίες για ανοιχτή συζήτηση και συζήτηση σχετικά με την κληρονομιά του κινήματος και τη σημασία του με τη σύγχρονη Κίνα.
Ο Xi Jinping έχει κάνει αρκετές αναφορές στο κίνημα στις ομιλίες και τα γραπτά του και είναι σαφές ότι το βλέπει ως πηγή έμπνευσης για το όραμά του για το μέλλον της Κίνας. Ένα από τα βασικά θέματα του Κινήματος της Τέταρτης Μαΐου ήταν η ανάγκη να γίνει η Κίνα ισχυρή και σύγχρονη προκειμένου να αντισταθεί στην ξένη κυριαρχία. Αυτή η ιδέα αντηχεί έντονα με την έμφαση που δίνει ο Xi στην αναζωογόνηση της Κίνας και στο «Κινεζικό όνειρο», το οποίο έχει ορίσει ως στόχο να γίνει η Κίνα μια ισχυρή, ευημερούσα και σύγχρονη χώρα μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα.
Ως εκ τούτου, η ενθάρρυνση της Τέταρτης Μαΐου από τον Σι είναι παρόμοια με την ερμηνεία του κινήματος από τους Τσιάνγκ και Μάο, όπου ενώ συνέχιζαν την κίνηση προς τον εκσυγχρονισμό της σκέψης, οι ηγέτες έδωσαν τελικά κύρια έμφαση στην περήφανη δημιουργία ταυτότητας του κινεζικού λαού. Αυτή ήταν η κινητήρια δύναμη πίσω από τον αγώνα του Κινήματος της Τέταρτης Μαΐου ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Αυτή είναι η εστίαση που βλέπουμε υπό την ηγεσία του Xi επίσης μέσω του «σοσιαλισμού με κινεζικά χαρακτηριστικά». ο εκσυγχρονισμός ωθεί τη χώρα και τον στρατό. και το «Κινεζικό όνειρο εθνικής αναζωογόνησης» μέσω του οποίου προτρέπει τη νεολαία να «τολμήσει να ονειρευτεί».
Ο Σι έχει ενσωματώσει το Κίνημα της Τέταρτης Μαΐου στην εσωτερική του διακυβέρνηση με διάφορους τρόπους, σημαντικό παράδειγμα των οποίων είναι η εκπαίδευση. Σε μια προσπάθεια να διασφαλιστεί η βαθύτερη μελέτη του πνεύματος του Κινήματος της Τέταρτης Μαΐου – και έτσι να ενσταλάξει το ίδιο στη νεολαία της σύγχρονης Κίνας ώστε να επιτευχθεί το Κινεζικό Όνειρο – το 2015 το θέμα ενσωματώθηκε στο εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτό οδήγησε σε μια ανανεωμένη έμφαση στη διδασκαλία της ιστορίας και των αξιών του Κινήματος της Τέταρτης Μαΐου στα κινεζικά σχολεία, καθώς και στην προώθηση εξωσχολικών δραστηριοτήτων που προωθούν τα ιδανικά του κινήματος.
Ο Xi τόνισε επίσης τη σημασία του κινεζικού πολιτισμού και ταυτότητας, που είναι μια άλλη βασική πτυχή του Κινήματος της Τέταρτης Μαΐου. Το κίνημα χαρακτηρίστηκε από την απόρριψη του παραδοσιακού κινεζικού πολιτισμού (ιδιαίτερα του Κομφουκιανισμού) και την έκκληση για υιοθέτηση των δυτικών ιδεών, αλλά τόνισε επίσης την ανάγκη διατήρησης και προώθησης της κινεζικής κουλτούρας – αν και «νέου πολιτισμού» – απέναντι σε ξένους επιρροή. Ο Σι έχει επίσης ζητήσει την αναζωογόνηση του παραδοσιακού κινεζικού πολιτισμού. Στις 16 Οκτωβρίου 2022, προώθησε την ιδέα της «πολιτιστικής εμπιστοσύνης» ως τρόπο ενίσχυσης της ήπιας δύναμης της Κίνας.
Εδώ, η πολιτιστική πολιτική έχει αναδειχθεί ως βασικός τομέας ιδιοποίησης της 4ης Μαΐου. Αυτό περιλάμβανε την ανάπτυξη μουσείων, πολιτιστικών κέντρων, πολιτιστικών ταινιών και λογοτεχνικών ανέκδοτων, καθώς και άλλων ιδρυμάτων αφιερωμένων στη διατήρηση και προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κίνας που αντλείται από τις αξίες του Κινήματος της Τέταρτης Μαΐου. Ένα εξέχον παράδειγμα εδώ είναι αυτό του συνεχούς εορτασμού των έργων του Λου Ξουν, που αναγνωρίζεται ως «η μεγαλύτερη προσωπικότητα στην κινεζική λογοτεχνία του 20ού αιώνα».
Μια άλλη σημαντική πτυχή του Κινήματος της Τέταρτης Μαΐου ήταν η έμφαση που έδωσε στη δημοκρατία και τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Αν και το κίνημα δεν κατάφερε τελικά να επιφέρει μεγάλη πολιτική αλλαγή στην Κίνα, βοήθησε να τεθούν οι βάσεις για την άνοδο του ΚΚΚ στην εξουσία. Ο Xi τόνισε επίσης την ανάγκη για πολιτική μεταρρύθμιση, αλλά το έκανε με τρόπο που τονίζει τη σημασία της διατήρησης της σταθερότητας και της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός, κατ’ αρχήν, ήταν η αποδεκτή «θεμελιώδης οργανωτική αρχή» του κόμματος. έχει αντλήσει σε μεγάλο βαθμό από τα δόγματα του Κινήματος της Τέταρτης Μαΐου. Ως εκ τούτου, ο πολιτικός λόγος και η μεταρρύθμιση συνεχίζουν να τονίζουν τη σημασία της σταθερότητας και της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος, ακόμη και όταν συνδυάζεται με τα ιδανικά της 4ης Μαΐου.
Το ΚΚΚ διατήρησε τον έλεγχό του στις κινεζικές ιστορικές κληρονομιές. Για παράδειγμα, ενώ η μελέτη της Τέταρτης Μαΐου ενθαρρύνεται –καθώς η ερμηνεία της έχει απολυμανθεί επιτυχώς– ένα άλλο κίνημα διαμαρτυρίας φοιτητών, το τέταρτο Ιουνίου (αναφερόμενο στις διαμαρτυρίες το 1989, ιδιαίτερα στην πλατεία Τιενανμέν) παραμένει κατηγοριοποιημένο ως «αντικομματικά, αντι- σοσιαλιστικές δραστηριότητες». Εν μέσω της τεντωμένης ιστορίας της Κίνας με φοιτητικές επαναστάσεις και διαμαρτυρίες, το ΚΚΚ εξυμνεί εκείνους όπου ήταν μέρος της επαναστατικής πλευράς (όπως το Κίνημα της Τέταρτης Μαΐου) και καταδικάζει αυτές που έχουν λάβει χώρα από τότε που έγινε η κυρίαρχη δύναμη.
Είναι απίθανο το Κίνημα της Τέταρτης Μαΐου να εμφανιστεί ως άμεση απειλή για τον Σι και το καθεστώς του προωθώντας την ιδέα μιας φοιτητικής επανάστασης. Τα ιδανικά και οι αξίες του έχουν ενσωματωθεί καλά στον επίσημο λόγο και στο εκπαιδευτικό σύστημα στην Κίνα. Ενώ ορισμένα στοιχεία της κληρονομιάς του κινήματος, όπως η έμφαση στη δημοκρατία και την πολιτική μεταρρύθμιση, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως δυνητικά πρόκληση για την τρέχουσα κυβέρνηση, είναι απίθανο η αναφορά του κινήματος να οδηγήσει σε μια ευρεία φοιτητική επανάσταση.