Δέκα χρόνια πριν, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου είχε δηλώσει χωρίς περιστροφές πως «η ειρήνη με τους Παλαιστινίους δεν είναι εφικτή». «Με ρωτούν αν θα ζούμε για πάντα με το σπαθί στο χέρι. Ναι», είχε πει. Εκείνη η δήλωση είχε προκαλέσει σάλο τότε. Σήμερα, όμως, φαντάζει σχεδόν αυτονόητη.
Όπως σημειώνει σε εκτενή ανάλυσή του ο Economist, μετά από 15 μήνες πολέμου στη Γάζα, το Ισραήλ έχει αποδυναμώσει τη Χαμάς, έχει πλήξει σοβαρά τη Χεζμπολάχ και έχει ανατρέψει το πλέγμα ιρανικών συμμαχιών στην περιοχή. Οι ιρανικοί πύραυλοι αποκρούστηκαν, τα συστήματα αεράμυνας του Ιράν επλήγησαν.
Ωστόσο, το Ισραήλ δεν σταμάτησε εκεί. Σήμερα, προχωρά σε κινήσεις που παραπέμπουν σε μια στρατηγική ηγεμονίας: παγίωση ελέγχου σε εδάφη εντός και εκτός συνόρων, σχέδια για χτυπήματα στο Ιράν, πιθανή προσάρτηση της Δυτικής Όχθης.
Economist: Το ανεξέλεγκτο Ισραήλ εξαλείφει τους προαιώνιους εχθρούς του και ξανασχεδιάζει τον χάρτη της Μέσης Ανατολής
Επιπλέον, η ανατροπή του Μπασάρ αλ Άσαντ, του δικτάτορα της Συρίας, έχει κόψει την κύρια γραμμή ανεφοδιασμού της Χεζμπολάχ προς το Ιράν. Ο «δακτύλιος της φωτιάς» γύρω από το Ισραήλ που είχε δημιουργήσει το Ιράν χρηματοδοτώντας τέτοιες πολιτοφυλακές έχει γίνει στάχτη στα μάτια. Και το Ισραήλ έχει αντέξει τις ιρανικές πυραυλικές επιθέσεις και έχει συντρίψει την ιρανική αεράμυνα σε αντίποινα.
Η επιστροφή στη Γάζα
Η κατάπαυση του πυρός με τη Χαμάς, που συμφωνήθηκε τον Ιανουάριο, εγκαταλείφθηκε στις 18 Μαρτίου. Ο νέος αρχηγός των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Εγιάλ Ζαμίρ, υποσχέθηκε πιο επιθετική τακτική. Ο υπουργός Άμυνας, Ισραέλ Κατζ, άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο μόνιμης κατοχής μέρους της Λωρίδας της Γάζας. Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας, πάνω από 50.000 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί.
Στη Δυτική Όχθη, περισσότεροι από 40.000 Παλαιστίνιοι έχουν εκτοπιστεί από τέσσερα προσφυγικά στρατόπεδα. Το υπουργικό συμβούλιο ενέκρινε τη νομιμοποίηση 13 εποικιστικών «φυλακίων», παρακάμπτοντας ακόμα και την εσωτερική ισραηλινή νομοθεσία.
Επέκταση και στη Συρία – Νέες εντάσεις στον Βορρά
Το Ισραήλ έχει καταλάβει περιοχές της νότιας Συρίας, μεταξύ αυτών και τμήμα του Όρους Ερμών. Παρά τη σχετική ηρεμία από πλευράς Δαμασκού, η παρουσία των Ισραηλινών προκαλεί έντονες αντιδράσεις. Η στρατηγική φαίνεται να στοχεύει στην υποστήριξη μειονοτήτων, όπως των Δρούζων, ώστε να υποσκάψουν τις απόπειρες παγίωσης κλίματος ηρεμίας στην Συρία υπό τη διοίκηση του Αλ Σαράα.
Την ίδια ώρα, η συνεργασία με τις ΗΠΑ στοχεύει ανοιχτά το Ιράν. Ο Νετανιάχου πιέζει για στρατιωτικό πλήγμα κατά των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων – και οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες εκτιμούν πως μια τέτοια επίθεση είναι πιθανή μέσα στο επόμενο εξάμηνο.
Η στροφή στη στρατηγική – Από αποτροπή σε ολοκληρωτική σύγκρουση
Η δολοφονική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 και το συλλογικό τραύμα που προκάλεσε μετέβαλαν τη στάση του Ισραήλ. Από στοχευμένες επιχειρήσεις και περιορισμένες πολεμικές εμπλοκές, σήμερα βλέπουμε συνεχή πολεμική παρουσία, εδαφική επέκταση και απόρριψη κάθε μορφής περιορισμού.
Οι φιλοδοξίες αυτές δεν είναι μόνο στρατιωτικές – είναι και πολιτικές. Η ακροδεξιά πτέρυγα που στηρίζει την κυβέρνηση πιέζει ανοιχτά για επανεγκατάσταση Ισραηλινών στη Γάζα και πλήρη προσάρτηση της Δυτικής Όχθης. Ορισμένοι φαντασιώνονται ένα «Μεγάλο Ισραήλ» που θα εκτείνεται από τον Νείλο μέχρι τον Ευφράτη. Είναι μια μειοψηφία στο Ισραήλ, αλλά είναι μια ολοένα και πιο ισχυρή μειοψηφία. Ο κ. Νετανιάχου μπορεί να μη συμμερίζεται τη λαχτάρα τους για ένα βιβλικό βασίλειο, αλλά χρειάζεται την υποστήριξή τους για τους γήινους στόχους του. Θέλει να παραμείνει στην εξουσία, και αυτό απαιτεί να κρατήσει τους εξτρεμιστές συμμάχους του στο πλευρό του.
Η επανεκκίνηση του πολέμου στη Γάζα έδωσε στον Νετανιάχου την κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να περάσει τον φετινό προϋπολογισμό στις 25 Μαρτίου. Χωρίς αυτόν, θα προκηρύσσονταν πρόωρες εκλογές. Η συνέχιση του πολέμου φαίνεται να εξυπηρετεί και τα προσωπικά του συμφέροντα: ο ίδιος βρίσκεται υπό δίκη για διαφθορά από το 2020 και επικαλείται τον πόλεμο για να περιορίσει τις παρουσίες του στο δικαστήριο.
Η πρόθεση του να αποπέμψει τον αρχηγό της Σιν Μπετ, Ρονέν Μπαρ, και την Γενική Εισαγγελέα Γκαλί Μπαχαράβ-Μιάρα – που εποπτεύει την υπόθεση διαφθοράς – έχει σημάνει συναγερμό. Το Ανώτατο Δικαστήριο έχει προς το παρόν αναστείλει την απομάκρυνσή τους.
Η κοινωνική κόπωση και το κόστος της στρατηγικής ηγεμονίας
Η κοινωνία έχει αρχίσει να εμφανίζει σημάδια κόπωσης. Οι ετήσιες μετρήσεις του Israel Democracy Institute δείχνουν κατακόρυφη πτώση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Μόλις 11% των Ισραηλινών Εβραίων πιστεύει ότι η χώρα βρίσκεται σε καλή κατάσταση, έναντι 55% το 2018.
Ο στρατός πιέζεται: το 33% των εφέδρων έχει υπηρετήσει πάνω από 150 ημέρες, ενώ η προσέλευση στις νέες επιστρατεύσεις φτάνει μόλις το 60-70%. Παράλληλα, ο νέος προϋπολογισμός αυξάνει τις στρατιωτικές δαπάνες κατά 75%, αγγίζοντας τα 29 δισ. δολάρια. Οι περικοπές σε κοινωνικά επιδόματα και μισθούς προκαλούν έντονες αντιδράσεις.
Η απουσία εξωτερικών φραγμών
Οι παραδοσιακοί σύμμαχοι του Ισραήλ, όπως οι ΗΠΑ, δεν φαίνεται να αναχαιτίζουν την επιθετικότητα αυτή του Ισραήλ. Ο Ντόναλντ Τραμπ, πρόεδρος ξανά, όχι μόνο δεν άσκησε πίεση στον Νετανιάχου αλλά παρουσίασε ακόμη και σχέδιο μετατροπής της Γάζας σε τουριστικό θέρετρο, προκαλώντας ειρωνικά σχόλια διεθνώς.
Το ενδεχόμενο πλήγμα στο Ιράν παραμένει ανοικτό, καθώς η Ουάσινγκτον αναμένει τη στάση της Τεχεράνης στο ζήτημα της πυρηνικής συμφωνίας JCPOA. Αν δεν υπάρξει συμφωνία μέχρι τον Οκτώβριο, μπορεί να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός των κυρώσεων – και ίσως και μια κοινή ισραηλινοαμερικανική στρατιωτική ενέργεια.