«Σκιές» και απαντήσεις για το δράμα στον Εβρο – Τι πραγματικά συνέβη
Το χρονικό της διάσωσης των 38 μεταναστών, η μετακίνησή τους στις νησίδες του ποταμού και η εργαλειοποίηση του Προσφυγικού από την Αγκυρα – Η αναφορά του ΥΠΕΞ σε τουρκική απόπειρα έγερσης «συνοριακού ζητήματος» και οι εκτιμήσεις έμπειρων διπλωματών
Πρόσφυγες και μετανάστες περπατάνε στα ελληνοτουρκικά σύνορα στον Εβρο, τον Μάρτιο του 2020. Αριστερά: Συνοριοφύλακας συνοδεύει μετανάστες που περισυνελέγησαν στον Εβρο, σε καρέ από βίντεο που έδωσε στη δημοσιότητα το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη την περασμένη Τρίτη
Το τελευταίο έτος η Μπαϊντά εργαζόταν σε εστιατόριο της Κωνσταντινούπολης, όπου διέμενε μαζί με αρκετούς συγγενείς της. Για την ίδια, η έλευσή της στην Τουρκία από τη χώρα καταγωγής της, τη Συρία, συνεπαγόταν ένα νέο ξεκίνημα ζωής.
Ολα άλλαξαν όταν σε μια πρόσφατη «επιχείρηση σκούπα» της τουρκικής αστυνομίας συνελήφθη. Τόσο σε εκείνη όσο και σε άλλους συλληφθέντες οι τουρκικές αρχές έθεσαν το εξής «ερώτημα»: «Θέλετε να σας επιστρέψουμε στη χώρα σας ή να πάτε στον Εβρο;».
Το «ερώτημα» ρητορικό και η συνέχεια γνωστή. Η νεαρή κοπέλα και σε δημόσιες δηλώσεις (Channel 4) περιέγραψε τον ρόλο των τουρκικών αρχών. «Οι Τούρκοι μάς χώρισαν δύο φορές. Ημασταν 50 άνθρωποι που μας απέλασαν από την Τουρκία σε ελληνικό νησί. Τότε οι Τούρκοι μάς έσπρωξαν σε δεύτερο νησί και πέταξαν πολλά άτομα σε αυτό το νησί και μας χώρισαν σαν να ήμασταν σε ποδοσφαιρικό αγώνα, μεταξύ των δύο πλευρών, την ελληνική και την τουρκική».
Η Μπαϊντά είναι μια από τους 38 μετανάστες (35 Σύροι και 3 Παλαιστίνιοι, 22 άνδρες, 9 γυναίκες και 7 παιδιά) που στις 15 Αυγούστου εντοπίστηκαν και περισυνελέγησαν από τις ελληνικές αρχές στις όχθες του Εβρου.
Μείζον ζήτημα και ερωτήματα
Μέχρι οι μετανάστες να βρεθούν ασφαλείς εντός ελληνικής επικράτειας και να λάβουν την απαραίτητη φροντίδα όπως προβλέπεται, είχε δημιουργηθεί μείζον ζήτημα με πολλαπλές πτυχές και αρκετά ερωτήματα. Πόσες μέρες βρίσκονταν οι άνθρωποι στις νησίδες; Πώς μεταφέρθηκαν από τη μία στην άλλη; Σε ποια χώρα ανήκει η νησίδα (και άρα εκείνη έχει την υποχρέωση έρευνας και διάσωσής τους); Τι ακριβώς συνέβη με τον θάνατο του μικρού κοριτσιού; Πώς επιβίωναν στις νησίδες από θέμα τροφής και νερού; Πώς διέθεταν μπαταρία στα κινητά τους τόσες μέρες αλλά και πού βρήκαν τους αριθμούς των ΜΚΟ και συγκεκριμένων εν Ελλάδι δημοσιογράφων, τους οποίους ενημέρωναν για την κατάσταση και την τοποθεσία τους; Επραξε η ελληνική κυβέρνηση όσα έπρεπε και της αναλογούσαν ή προέβη σε αντιφάσεις και λάθη;
Φυσικά, το ζήτημα προκάλεσε άγρια πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ της κυβέρνησης και των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Ιδιαίτερα ο ΣΥΡΙΖΑ επένδυσε στο θέμα καταθέτοντας ακόμα και ερώτηση σχετικά με το καθεστώς της κυριαρχίας της νησίδας όπου βρίσκονταν επί ημέρες οι μετανάστες, αγνοώντας ότι η όποια απάντηση και οι σχετικές δημόσιες συζητήσεις ενδέχεται να αξιοποιηθούν από την άλλη πλευρά του Αιγαίου.
Το χρονικό του εγκλωβισμού
Κατά ορισμένες πληροφορίες, οι μετανάστες ήταν εγκλωβισμένοι σε νησίδα του ποταμού Εβρου από τις 7 Αυγούστου. Επειτα από αναφορές ΜΚΟ και δικαιωματιστών, ο εγκλωβισμός πήρε δημοσιότητα εξαιτίας μιας τραγικής είδησης: του θανάτου ενός πεντάχρονου παιδιού, το οποίο, όπως μετέδιδαν οι παραπάνω πηγές, τσιμπήθηκε από σκορπιό στη νησίδα όπου βρισκόταν και κατέληξε. Υστερα από αυτή την αναφορά, το ζήτημα για άμεση διάσωση των ανθρώπων, προκειμένου – μεταξύ άλλων – να ταφεί και το παιδάκι, εντάθηκε.
Κυβερνητικοί αξιωματούχοι υπογράμμιζαν ότι δεν μπορούσαν «ούτε να διαψεύσουν ούτε να επιβεβαιώσουν» ότι πέθανε ένα πεντάχρονο παιδί, σημειώνοντας ότι η Ελλάδα έχει κάνει σχετικά αιτήματα προς τις τουρκικές αρχές. Οι ίδιες πηγές, πάντως, υποστήριζαν ότι αντιθέτως με όσα είχαν δει το φως της δημοσιότητας, δεν υπήρχε άλλο παιδί που να έχει τσιμπηθεί από σκορπιό, ούτε η εγκυμονούσα αιμορραγούσε ή αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα.
Επί μέρες οι μετανάστες φέρεται ότι βρίσκονταν σε νησίδα ανατολικά του χωριού Κισσάριο. Γιατί δεν επενέβη η Ελλάδα να τους σώσει; Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ελληνικής Αστυνομίας (14 Αυγούστου), η οποία επικαλέστηκε τα δεδομένα που έλαβε από τη Γεωγραφική Υπηρεσία του Στρατού, «οι συντεταγμένες επισήμαναν ότι πρόκειται για σημείο εκτός της ελληνικής επικράτειας».
Στην ίδια ανακοίνωση γίνεται λόγος ότι παρά τις «αλλεπάλληλες έρευνες με κάθε πρόσφορο τεχνικό μέσο», δεν εντοπίστηκε ανθρώπινη παρουσία. Ειδικότερα, drone των ελληνικών αρχών σηκώθηκε πάνω από την όχθη του ποταμού και κοίταγε με γωνία τη νησίδα, ενώ χρησιμοποιήθηκαν οι θερμικές κάμερες. Η συγκεκριμένη νησίδα, στην οποία την ίδια μέρα βρέθηκαν και Τούρκοι αναζητώντας και αυτοί τους μετανάστες λόγω της δημοσιότητας που είχε πάρει το θέμα, λέγεται ότι έχει πυκνή βλάστηση. Αλλά, εν προκειμένω, η πραγματική εξήγηση που δεν βρέθηκαν εκεί οι μετανάστες είναι άλλη.
Οπως ανέφεραν οι ίδιοι, στις 14 Αυγούστου μπήκαν στην ελληνική επικράτεια στην παραποτάμια περιοχή των Λαβάρων. Η συγκεκριμένη περιοχή βρίσκεται τέσσερα χιλιόμετρα νότια της νησίδας όπου βρίσκονταν τις προηγούμενες μέρες. Αφού κρύφτηκαν περί τις 30 ώρες, ειδοποίησαν το 112 και δημοσιογράφους ότι βρίσκονται στην Ελλάδα. Οι Αρχές εντόπισαν το σήμα τους και άμεσα τους συνέλεξαν.
Ενα ερώτημα είναι πώς βρήκαν τη βάρκα και μετακινήθηκαν στη νέα τοποθεσία. Ο ισχυρισμός τους στις Αρχές ήταν ότι την πήραν από έναν Αφγανό.
«Συνοριακό ζήτημα» και εκτιμήσεις
Στις 17 Αυγούστου, δύο ημέρες μετά τον εντοπισμό των «38» (οι οποίοι εν τω μεταξύ είχαν υποβάλει αίτημα για χορήγηση ασύλου και βρίσκονταν στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης Φυλακίου του Εβρου), το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία κατηγορεί την Τουρκία για μια ακόμα απόπειρα «εργαλειοποίησης» του Μεταναστευτικού αλλά και για προσπάθεια να δημιουργήσει «συνοριακό ζήτημα».
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η ελληνοτουρκική συνοριακή γραμμή στον Εβρο είναι χαραγμένη βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης και του Πρωτοκόλλου του 1926. Ο ποταμός Εβρος οριζόταν ως το χερσαίο σύνορο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με εξαίρεση το προγεφύρωμα του Κάραγατς, το οποίο ανήκει στη γειτονική χώρα. Πρόκειται για ένα σύνορο γεωγραφικά αμετακίνητο, με το μέσον του «τείχους» μεταξύ των δύο χωρών.
Οπως κάθε μεγάλο ποτάμι, ο Εβρος αλλάζει ροή, πλημμυρίζει, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν κάθε εποχή. Ως εκ τούτου, άλλοτε εμφανίζονται νησίδες, χερσαία τμήματα και έλη και άλλοτε καταποντίζονται από την αλλαγή της ροής του ποταμού.
«Ξεκάθαρες συντεταγμένες»
«Αν η Αγκυρα ήθελε να προκαλέσει συνοριακό ζήτημα, θα έστηνε σκηνικό α λα Ιμια. Δηλαδή θα τοποθετούσαν τους μετανάστες σε ελληνική νησίδα, θα έλεγαν ότι αυτή είναι τουρκική και θα πήγαιναν να τους σώσουν. Δεν είναι συνοριακό το ζήτημα. Τα πράγματα στον Εβρο είναι ξεκάθαρα λόγω των συντεταγμένων. Δεν τίθεται αμφισβήτηση συνόρων» δήλωναν στο «Βήμα» έμπειροι παρατηρητές των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Ανώτεροι διπλωματικοί αξιωματούχοι κατηγόρησαν την Τουρκία για «ασύμμετρο και υβριδικό» τρόπο δράσης στο Μεταναστευτικό, υπογραμμίζοντας ότι τα επεισόδια προώθησης μεταναστών στον Εβρο είναι όλο και πιο συχνά το τελευταίο εξάμηνο. «Μεταφέρονται με στρατιωτικά οχήματα και οργανωμένα οι μετανάστες. Είναι εμφανής ο συστηματικός τρόπος» ανέφεραν οι ίδιες πηγές, λέγοντας ότι η συμπεριφορά της Αγκυρας δεν εκπλήσσει.
Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι η στάθμη του ποταμού έχει πέσει πάρα πολύ και σε πολλά σημεία η διέλευσή του μπορεί να γίνει και με τα πόδια.
Εντονη αντιπαράθεση κυβέρνησης – ΣΥΡΙΖΑ
Σε εσωτερικό πεδίο, υπήρξε άγρια αντιπαράθεση μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. «Μαθήματα εθνικής κυριαρχίας από τον τέως πρωθυπουργό, που δεν γνωρίζει ότι υπάρχουν σύνορα στη θάλασσα, δεν δεχόμαστε» δήλωσε ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Τάκης Θεοδωρικάκος, κατηγορώντας τον Αλέξη Τσίπρα και τον ΣΥΡΙΖΑ ότι δεν βρήκαν ούτε μια λέξη για να καταδικάσουν «τους σύγχρονους δουλεμπόρους και την τουρκική πλευρά που εργαλειοποιεί δυστυχισμένους ανθρώπους».
«Η κυβέρνηση του Turkaegean και του “Ορουτς Ρέιτς”, που κόντεψε να φτάσει στη Σαλαμίνα, είναι η τελευταία που μπορεί να δίνει μαθήματα πατριωτισμού στον οποιονδήποτε, πόσω μάλλον στο ΣΥΡΙΖΑ και στον Αλέξη Τσίπρα» απάντησε ο ΣΥΡΙΖΑ, κάνοντας λόγο για «ακροδεξιό παραλήρημα του τέως Κνίτη, κ. Θεοδωρικάκου».
Στο πλαίσιο αυτό, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης κατέθεσε ερώτηση για το καθεστώς κυριαρχίας της νησίδας όπου βρίσκονταν εγκλωβισμένοι οι μετανάστες επί ημέρες. Από τον ΣΥΡΙΖΑ υπογραμμίζουν ότι η κατάθεση της ερώτησης από επτά βουλευτές, με πρώτο υπογράφοντα τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Κατρούγκαλο, έγινε αφότου είχε προηγηθεί επικοινωνία του τελευταίου με τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Δένδια.
«Δεν γίνεται να κάνεις τον Κινέζο. Ή τους παίρνεις (σ.σ. τους μετανάστες) και τελειώνεις ή αν δεν θες να τους πάρεις, διεθνοποιείς το θέμα ώστε να πιεστεί και η Τουρκία. Η κυβέρνηση στην αρχή είπε ότι δεν υπάρχουν πρόσφυγες. Προβληματική ανθρωπιστικά και στρατηγικά η διαχείριση» σημείωναν πηγές από τον ΣΥΡΙΖΑ, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι «κανείς δεν είπε ότι έπρεπε να έχει γίνει ελληνική επιχείρηση σε αυτή τη νησίδα».
Από την πλευρά τους, κυβερνητικοί αξιωματούχοι χαρακτήριζαν «υποδειγματική» τη στάση της Αθήνας από τη στιγμή που οι 38 βρέθηκαν εντός ελληνικής επικράτειας. Οι ίδιες πηγές τόνιζαν ότι δεν είναι δουλειά των ελληνικών αρχών «να ψάχνουμε σε τουρκικά εδάφη εάν υπάρχουν μετανάστες», ενώ σημείωναν ότι η εν λόγω πρακτική δεν πρέπει να γίνει «παιχνίδι» και «να πάμε εμείς να τους διασώζουμε όπου τους εγκαταλείπουν οι Τούρκοι». Κατόπιν αιτήματος του υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου Νότη Μηταράκη, στις 30 Αυγούστου θα πραγματοποιηθεί ειδική συνεδρίαση στη Βουλή για το Μεταναστευτικό.
Το επεισόδιο στα διεθνή μέσα
Πυρά από τον γερμανικό Τύπο και επιλεκτικές ευαισθησίες
Διεθνή μέσα όπως τα γερμανικά «Spiegel» και «Taz» εξαπέλυσαν έντονες επιθέσεις εις βάρος της Ελλάδας. Ιδιαιτέρως το περιοδικό «Spiegel» έκανε λόγο για «βία των ελληνικών δυνάμεων ασφαλείας» στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης, χαρακτηρίζοντάς την ως «ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του 21ου αιώνα».
Παράλληλα, την περασμένη Τετάρτη, εκπρόσωποι ΜΚΟ και «αλληλέγγυοι», κρατώντας πανό που έγραφαν «Ελευθερία Κίνησης», «Το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του» και «Ferries (Πλοία) not Frontex», διαμαρτυρήθηκαν έξω από την ελληνική πρεσβεία στο Βερολίνο κατηγορώντας την Αθήνα για τη διαχείριση του Μεταναστευτικού. Συμπτωματικά, έξω από την τουρκική πρεσβεία που βρίσκεται –κυριολεκτικά – στην απέναντι γωνία από την ελληνική δεν διαμαρτυρήθηκαν…