Μπορεί ένας επιστήμονας που ασχολείται με την νανοτεχνολογία στο υψηλότερο ερευνητικό επίπεδο να είναι ταυτόχρονα ένας καταξιωμένος ψάλτης του βυζαντινού μέλους;
Η απάντηση είναι καταφατική. Μπορεί να συμβεί και αυτό εάν έχεις αγαπήσει κάτι από παιδί, εν προκειμένω χάρη στον παππού από την Πόλη, και αν στην πορεία σου βρέθηκαν άξιοι διδάσκαλοι να αγκαλιάσουν τις δεξιότητές σου.
Αυτή είναι η περίπτωση του κ. Θέμη Προδρομάκη καθηγητού Νανοτεχνoλογογίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, ο οποίος συμμετείχε στην υπέροχη χορωδία που έψαλε επί τη στέψει του βασιλιά Καρόλου στο Αββαείο του Westminster.
Μία ημέρα μετά την τελετή, μας παρεχώρησε, ευγενώς, λίγο από τον χρόνο του.
Τον ρωτήσαμε αρχικά από πότε ασχολείται με τη Βυζαντινή Μουσική και αν αυτή σπουδάζεται ή μεταδίδεται εμπειρικά.
Ο παππούς μου ήταν από την Κωνσταντινούπολη. Και ήταν εκείνος που με ενέπνευσε να ασχοληθώ με τη βυζαντινή μουσική. Με τη βυζαντινή μουσική ασχολούμαι λοιπόν από μικρό παιδί, από 6-7 χρονών. Και από την Α΄ Γυμνασίου είχα, θυμάμαι, διορισμό κανονικό σαν ψάλτης στο Αίγιο.
Όσον αφορά στη θεωρία, προφανώς μαθαίνεται σε ωδεία, αλλά ως επί το πλείστον, επειδή είναι πολύ εμπειρική, αυτό που ισχύει είναι το «μ’ όποιον δάσκαλο καθήσεις». Οπότε η εκμάθησή της είναι πιο πολύ υπόθεση συμμετοχής στο αναλόγιο.
Και οι σπουδές στις θετικές επιστήμες πώς προέκυψαν;
Μου άρεσαν τα ηλεκτρονικά, μου άρεσε η τεχνολογία, οπότε κατευθύνθηκα προς αυτήν την κατεύθυνση. Παράλληλα εξασκούσα και τη βυζαντινή μουσική, ψέλνοντας σε διάφορους ναούς. Μετά, παράλληλα με τις σπουδές μου, συμμετείχα και σε διάφορες χορωδίες. Είχα την τύχη να βρεθώ πλάι σε μερικούς μεγάλους δασκάλους όπως ο κυρ Σπύρος Υφαντής, Βασίλης Μπίκος, Γρηγόρης Στάθης, και Γιώργος Χατζηχρόνογλου. Και έπειτα, όταν βρέθηκα στο εξωτερικό, συμμετείχα ψέλνοντας σε διάφορες εκκλησίες. Ήμουν πρωτοψάλτης για επτά χρόνια στον Καθεδρικό ναό της Αγίας Σοφίας στο Λονδίνο και μετά στον Ναό του Αποστόλου Ανδρέα πάλι στο Λονδίνο για πέντε με έξι χρόνια.
H επταμελής ομάδα των Ελλήνων ψαλτών που συμμετείχε στην τελετή.
Ο Θέμης Προδρομάκης, 42 ετών, κατέχει μία από τις σπουδαιότερες ακαδημαϊκές έδρες στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου (Regius Chair of Engineering) -μία από τις τρείς ανάλογες που υπάρχουν σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι επικεφαλής τους ορίζονται με βασιλικό διάταγμα -ύστερα, εξυπακούεται, από έγκριση των ακαδημαϊκών προσόντων τους. Είναι ο 10ος κατά σειράν κάτοχος της συγκεκριμένης έδρας από το 1868 όταν και την θέσπισε η βασίλισσα Βικτωρία. Επρόκειτο μάλιστα να είναι ο τελευταίος διορισθείς επί βασιλίσσης Ελισάβετ, αλλά ο θάνατός της έμελλε να τον κάνει τον πρώτο διορισθέντα επί Καρόλου.
Ποιο είναι ακριβώς το επιστημονικό σας αντικείμενο στο Εδιμβούργο;
Η νανοτεχνολογία. Φτιάχνουμε hardware για τεχνητή νοημοσύνη.
Θα μου δώσετε ένα παράδειγμα;
Μία από τις σπουδαιότερες έρευνες που έχουμε κάνει στη δουλειά μας, και ήταν η πρώτη ομάδα που το έκανε ποτέ αυτό, ήταν να συνδέσουμε ένα βιολογικό εγκέφαλο ενός ποντικού σε πραγματικό χρόνο με έναν ηλεκτρονικό εγκέφαλο τον οποίο κατασκευάσαμε εμείς στο εργαστήριο με ηλεκτρονικά κυκλώματα. Οι δύο εγκέφαλοι δούλευαν σε πραγματικό χρόνο σαν να ήταν μία οντότητα. Ήταν η πρώτη φορά που επιτεύχθηκε να συνδέσει κανείς τη βιολογική με την τεχνητή νοημοσύνη. Και αυτό θα μπορούσε μελλοντικά να συνδέσει τη βιολογία με τη μηχανική.
Τι χρησιμότητα θα μπορούσε εν προκειμένω να έχει αυτό;
Σκεφτείτε κάποιον άνθρωπο που πάσχει, ας πούμε, από Alzheimer. Στον εγκέφαλο αυτού του ανθρώπου υπάρχουν δυσλειτουργικά μέρη, κάποια από τα οποία θα μπορούσαν δυνητικά να αντικατασταθούν από έναν «ηλεκτρονικό εγκέφαλο».
Να θέσετε δηλαδή τις βάσεις μιας θεραπείας;
Ακριβώς.
Στο εν λόγω πείραμα τι συνέβη τελικά;
Ο φυσικός εγκέφαλος έδινε ερεθίσματα στον τεχνητό εγκέφαλο και μετά ο τεχνητός εγκέφαλος, αντιδρώντας, έδινε ερεθίσματα στον φυσικό εγκέφαλο. Λειτουργούσαν δηλαδή σαν να ήταν ένα.
Να τη φοβόμαστε την τεχνητή νοημοσύνη;
Ισχύει ό,τι ισχύει για παράδειγμα και με ένα μαχαίρι… Μπορείς να το χρησιμοποιήσεις ως εργαλείο αλλά και ως φονικό όπλο. Σίγουρα εγείρονται πολλαπλά θέματα ηθικής και βιοηθικής τα οποία και εξετάζουμε.
Η χορωδία στο Αββαείο του Westminster πώς προέκυψε;
Ήταν μία επιθυμία του βασιλιά Καρόλου. Δέχτηκα με χαρά την πρόσκληση από τον Αλέξανδρο Λίγκα, ο οποίος έλαβε την «εντολή» να ετοιμάσει έναν Βυζαντινό χορό για την ημέρα αυτή. Η πρόταση ήρθε στην ομάδα μας καθώς στο παρελθόν, και εγώ αλλά και ο Αλέξανδρος, έχουμε ξαναψάλει στο Αββαείο του Westminster.
Τον Κάρολο τον έχετε συναντήσει δια ζώσης; Λένε ότι αγαπάει την Ελλάδα.
Ναι, τρέφει ιδιαίτερα αισθήματα για την Ελλάδα, για τον ελληνισμό και για την Ορθοδοξία τολμώ να πώ. Επισκέπτεται άλλωστε συχνά το Άγιον Όρος.
Τι εισπράξατε εσείς και η χορωδία από όσους παρέστησαν στην τελετή;
Η ανταπόκριση από τη βασιλική οικογένεια αλλά και από τους ανθρώπους που ήταν υπεύθυνοι για τον όλο συντονισμό, όπως για παράδειγμα ο Αρχιεπίσκοπος του Canterbury, Justin Welby ήταν πολύ θετική – όλοι είχαν πραγματικά πάρα πολύ καλά λόγια να πουν μετά.
Και εμείς το ευχαριστηθήκαμε γιατί έδεσε πολύ όμορφα. Η ακολουθία της Στέψης έχει τις ρίζες της στον 9ο αιώνα, αρχικά στα λατινικά. Τον 16ο αιώνα, με τη Μεταρρύθμιση, αυτή η τελετή μεταφράστηκε και σε άλλες γλώσσες. Όσο για τον 71ο Ψαλμό του Δαβίδ πρόκειται ουσιαστικά για μία προσευχή για τον Βασιλέα. Μας ζητήθηκε να αποδώσουμε στα ελληνικά με βυζαντινή μουσική αυτόν τον Ψαλμό. Άκουσα ανθρώπους να μου λένε πόσο συγκινήθηκαν που άκουσαν αυτά τα μεσαιωνικά ακούσματα. Μας είπαν ότι τους παρέπεμπε σε στέψεις στην Κωνσταντινούπολη, με το βυζαντινό Τυπικό. Και ο ίδιος ο Βασιλιάς αν είδατε ήταν πολύ συγκινημένος.
Έχοντας θητεύσει πολλά χρόνια σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, θα ήθελα ένα σχόλιό σας για τα φαινόμενα ανομίας που συχνά απαντώνται σε ελληνικά πανεπιστήμια.
Υπάρχει αρκετά καλό δυναμικό στους συναδέλφους στον ελληνικό χώρο. Παλεύουν και αυτοί όπως όλοι μας. Όπως και να το κάνουμε όμως το περιβάλλον μας είμαστε τελικά εμείς οι ίδιοι, το δημιουργούμε εμείς οι ίδιοι. Όσον αφορά στην πανεπιστημιακή αστυνομία που με ρωτήσατε καλό είναι να μη φτάνουμε στο σημείο να υπάρχει ανάγκη της. Απλά δεν πρέπει να παρερμηνεύουμε ότι το άσυλο είναι άσυλο ιδεών και όχι άσυλο ασυδοσίας. Εάν το άσυλο χρησιμοποιείται για να καλύψει παραβατικές καταστάσεις αυτό πρέπει να αντιμετωπίζεται με σωστό τρόπο.
Ο Θέμης Προδρομάκης
Μια τελευταία ερώτηση: τι σημαίνει για έναν Έλληνα επιστήμονα του εξωτερικού η Ορθοδοξία;
Σίγουρα οι έννοιες Έθνος και Ορθοδοξία είναι αλληλένδετες, με πολλά κοινά. Αυτό είναι ακόμα πιο εμφανές στο εξωτερικό όπου οι ελληνορθόδοξες εκκλησίες αποτελούν έναν πόλο έλξης των ομογενών – κάθε ηλικίας. Οι κοινότητες αυτές κρατούν ζωντανό το Ελληνικό στοιχείο, μέσα από διάφορες δραστηριότητές με σημαντικότερη από όλες την τέλεση των διαφόρων ακολουθιών καθώς και την οργάνωση ελληνικών σχολείων που κρατούν ζωντανή όχι μόνο την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, αλλά και των παραδόσεών μας.
Συνέντευξη: Γιάννης Δοδόπουλος
ΗELLASJOURNAL