Ένα τολμηρό βήμα για μια διαφορετική πορεία στα ελληνοτουρκικά σηματοδοτεί η δημόσια παρουσία και οι δηλώσεις του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του Τούρκου Πρόεδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην μεσημεριναή συνάντηση τους στο Μέγαρο Μαξίμου και η υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας.
Μετά από μια μακρά περίοδο εντάσεων και αντιπαραθέσεων (με το διάλειμμα των τελευταίων δέκα μηνών),οι δυο ηγέτες φάνηκαν έτοιμοι να δώσουν ώθηση στην διαδικασία επαναπροσέγγισης και συγχρόνως να βάλουν μια βάση για τα επόμενα βήματα της συνεργασίας και το πλαίσιο ενός κώδικα «συμπεριφοράς» με σεβασμό βασικών αρχών του Διεθνούς Δικαίου και του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ.
Στις κοινές δηλώσεις των δυο ηγετών φάνηκε από την πρώτη στιγμή ότι ήθελαν να στείλουν θετικό μήνυμα. Με καθαρό τρόπο οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν αναφέρθηκαν με τρόπο που δεν θύμιζε σε τίποτα το «πολεμικό» περιβάλλον που επικρατούσε πριν ένα χρόνο, στην ανάγκη βελτίωσης των σχέσεων και αντιμετώπισης των κοινών προκλήσεων και συγχρόνως δεν φοβήθηκαν να θίξουν θέματα που χωρίζουν τις δυο χώρες.
Η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, το Κυπριακό,η Γάζα ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης βρήκε την ευκαιρία να επαναλάβει ότι για την Ελλάδα η μοναδική διαφορά είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας απαντώντας έτσι στην αναφορά του Τ.Ερντογάν (στην Καθημερινή) ότι πρέπει να εξετασθούν ως πακέτο και οι «αλληλένδετες» διαφορές.
Αυτή ηταν και η φιλοσοφία η οποία κυριάρχησε στην προετοιμασία της συνάντησης. Οι μεγάλες διαφορές μπορεί να μένουν άλυτες αλλά αυτό να μην αποτελεί εμπόδιο για την ομαλή διμερή συνεργασία,ούτε να οδηγεί σε κρίσεις που απειλούν την ασφάλεια και την σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή.
Αυτό και είναι ένα μεγάλο στοίχημα από δω και πέρα. Οι δυο ηγέτες υπέγραψαν ένα μη δεσμευτικό κείμενο την Διακήρυξη των Αθηνών η οποία θέτει το πλαίσιο της διμερούς συνεργασίας και συγχρόνως περιλαμβάνει δυο σημαντικές δεσμεύσεις:
-Τα Μέρη θα «απέχουν από κάθε δήλωση, πρωτοβουλία, ή ενέργεια που θα μπορούσε να υπονομεύσει ή να απαξιώσει το γράμμα και το πνεύμα αυτής της Διακήρυξης ή να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή τους».
-Τα Μέρη θα «προσπαθήσουν να επιλύσουν οποιαδήποτε διαφορά προκύψει μεταξύ τους με φιλικό τρόπο, μέσω απευθείας διαβουλεύσεων μεταξύ τους ή με άλλα μέσα αμοιβαίας επιλογής, όπως προβλέπεται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών».
Μια Διακήρυξη που δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, δεν παράγει νομικά αποτελέσματα και ούτε θίγει τις θέσεις των δυο χωρών. Όμως παρά την αντίφαση που εμπεριέχει αυτή η Διακήρυξη σε σχεση με την Τουρκία, είναι σημαντικό ότι ο πρόεδρος μιας χώρας που έχει στο τραπέζι το casus belli ,τις «γκρίζες ζώνες», την αμφισβήτηση κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας ,συνυπέγραψε με τον Κ.Μητσοτάκη αυτή την Διακήρυξη.
Προφανώς δεν αποτελεί Διεθνή Συμφωνία αλλά δημιουργεί ένα πλαίσιο , το οποίο θα δοκιμάζεται στην πράξη καθημερινά και θα εξαρτάται από το πως η Τουρκία θα συνεχίσει να βλέπει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η αποφυγή «ενεργειών ή δηλώσεων» θα αποτελεί διαρκώς θέμα ερμηνείας αναλόγως του κλίματος ,καθώς υπενθυμίζεται ότι η τουρκική πλευρά θεωρούσε μέχρι τώρα «προκλητική» ενέργεια την μετάβαση Ελλήνων υπουργών στα νησιά του Αιγαίου ή την συμπερίληψη των νησιών του Αιγαίου σε ελληνικές στρατιωτικές ασκήσεις ή ακόμη άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.
Επίσης θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η ενσωμάτωση των διερευνητικών επαφών στον Πολιτικό Διάλογο δεν συνιστά διολίσθηση της διαδικασίας σε πολιτική διαπραγμάτευση, αλλά συνέχιση της διαδικασίας με ισχυρότερη πολιτική εντολή και ίσως μεγαλύτερο πεδίο ευελιξίας.
Η διαδικασία προσέγγισης θα προχωρά βήμα -βήμα και θα επιβεβαιώνεται καθημερινά επι του πεδίου. Κρίσιμα χρονικά ορόσημα θα είναι βεβαίως η επίσκεψη του Κ. Μητσοτάκη στην Αγκυρα τον Απρίλιο η τον Μάϊο ενώ θα έχει προηγηθεί ο επόμενος γύρος του Πολίτικού Διαλόγου της Θετικής Ατζέντας και των ΜΟΕ τον Φεβρουάριο ενώ στις αρχές Φεβρουαρίου θα υπάρξει και ελληνική επιχειρηματική αποστολή στην Κωνσταντινούπολη.
Στο πλαίσιο του ΑΣΣ υπεγράφησαν συμφωνίες και μνημόνια συνεργασίας που διευρύνουν το πλαίσιο των διμερών σχέσεων σε μια σειρά τομείς:
Συμφωνία στον Τομέα της Παιδείας, Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) ΑΔΜΗΕ – TEIAS στον Τομέα της ηλεκτρικής διασύνδεσης, Μνημόνιο Κατανόησης στον Τομέα των Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων, Μνημόνιο Κατανόησης ECG- Eximbak στον Τομέα των Εξαγωγών, Μνημόνιο Κατανόησης EG – Invest in TR στον Τομέα των Επενδύσεων, Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ EG – TOBB στον Τομέα των Επενδύσεων/Επιχειρήσεων, Μνημόνιο Κατανόησης στον Τομέα των Κοινωνικών Υπηρεσιών με έμφαση στην Προστασία ΑμΕΑ, Μνημόνιο Κατανόησης στον Τομέα του Αθλητισμού, Κοινή Δήλωση /Διακήρυξη για συνεργασία στον Τομέα του Τουρισμού, Κοινή Δήλωση /Διακήρυξη ΓΓΕΤ- TUBITAK για συνεργασία στον Τομέα της Έρευνας και της Καινοτομίας, Κοινή Δήλωση/Διακήρυξη για σύγκληση Κοινής Επιτροπής Οικονομίας και Εμπορίου (JEC – JETCO), Κοινή Δήλωση/ Διακήρυξη για συνεργασία στον τομέα της Αγροτικής Ανάπτυξης, Κοινή Δήλωση/ Διακήρυξη για Τελωνειακή Συνεργασία, Κοινή Δήλωση/ Διακήρυξη για τη διοργάνωση Hackathon, Κοινή Δήλωση/ Διακήρυξη για επόμενη σύγκληση τεχνικής Επιτροπής για 2η γέφυρα στον Έβρο Κήποι -Υψαλα.
Στο μεταναστευτικό υπήρξε Συμφωνία για να αποκατασταθεί διαρκής επικοινωνίας σε 24ωρη βάση των αρχηγείων του Ελληνικού Λιμενικού και της Τουρκικής Ακτοφυλακής στο πλαίσιο της οποίας θα επιλαμβάνονται τα δυο Αρχηγεία για παρεμβάσεις επι του πεδίου αναλόγως των αναγκών που θα προκύπτουν .Ηδη σημειώνεται από ελληνικής πλευράς η μείωση των ροών ,που οφείλεται βεβαίως κυρίως στην διαφορετική τακτική των τουρκικών Αρχών
Η Αθήνα πέτυχε συμφωνία με την Κομισιόν ώστε να υπάρξει διευκόλυνση της χορήγησης θεωρήσεων σε τούρκους πολίτες που επισκέπτονται δέκα ελληνικά νησιά που θα μπορούν όχι μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες αλλά σε όλη την διάρκεια του χρόνου να παίρνουν θεωρήσεις κατά την άφιξη τους στο ελληνικό έδαφος διαρκείας 7 ημερών, κάτι που αποτελούσε αίτημα και των τοπικών κοινωνιών .
Με την επίσκεψη Ερντογάν η οποία εξέπληξε και για την αυτοσυγκράτηση την οποία έδειξε ο συνήθως παρορμητικός Τούρκος ηγέτης , οι δυο χώρες έδειξαν διάθεση να βάλουν τις βάσεις για μια διαφορετική πορεία στα ελληνοτουρκικά. Μια πορεία που δειχνει να παρατείνει το μορατόριουμ και τα ήρεμα νερά στο Αιγαίο. Κατι που στην παρούσα φάση εξυπηρετεί όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.