Εισαγωγή
Επί του παρόντος, η Κίνα είναι το νούμερο στον κόσμο. 1 εισαγωγέας ενέργειας και αργού πετρελαίου. Τον Απρίλιο του 2023, οι εισαγωγές αργού πετρελαίου στην Κίνα αυξήθηκαν περίπου 5,45% και μεταξύ Ιουνίου 2023 – Ιουνίου 2024, οι εισαγωγές αργού πετρελαίου της Κίνας ανήλθαν σε 28,2 δισεκατομμύρια δολάρια, με τις περισσότερες εισαγωγές πετρελαίου της Κίνας να προέρχονται από χώρες της Μέσης Ανατολής όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράκ και το Ομάν. Στο πλαίσιο της αυξανόμενης εξάρτησης της Κίνας από τις εισαγωγές πετρελαίου για την εγχώρια σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη, η διασφάλιση κρίσιμων θαλάσσιων συνδέσεων στην περιοχή του Ωκεανού της Ινδίας (IOR) έχει γίνει βασικός τομέας εστίασης για την Κίνα τα τελευταία χρόνια.
Τέσσερα στενά αποτελούν τον πυρήνα της στρατηγικής της Κίνας για τον Ινδικό Ωκεανό. το στενό της Malacca, το στενό του Hormuz, το Bab-el Mandeb και το κανάλι της Μοζαμβίκης. Από αυτά, τα στενά της Μαλάκα και τα στενά του Ορμούζ είναι δύο μεγάλα παγκόσμια θαλάσσια κανάλια που διευκολύνουν περίπου το 80% των εισαγωγών πετρελαίου της Κίνας. Ως αποτέλεσμα, αναγνωρίζονται ως κεντρικοί για την κινεζική οικονομία και ασφάλεια. Η Κίνα έχει υιοθετήσει μια στρατηγική «Δύο Ωκεανοί» για να εδραιώσει κυριαρχία στον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό, και τα δύο ζωτικής σημασίας για τη συνεχή ανάπτυξή της. Ο Ινδικός Ωκεανός χρησιμεύει ως κρίσιμος θαλάσσιος δρόμος για τις πρώτες ύλες και τον ενεργειακό εφοδιασμό της Κίνας, ενώ ο Ειρηνικός Ωκεανός είναι κεντρικός στην οικονομία της που βασίζεται στις εξαγωγές
Το στενό της Μαλάκας
Το Στενό της Μαλάκας βρίσκεται ανάμεσα στην Ινδονησία, τη Μαλαισία και τη Σιγκαπούρη και συνδέει τον Ινδικό Ωκεανό με τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Είναι η συντομότερη θαλάσσια διαδρομή μεταξύ της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Ασίας διευκολύνοντας μειωμένο χρόνο και κόστος μεταφοράς μεταξύ Ασίας, Μέσης Ανατολής και Ευρώπης.
Οι ειδικοί της διεθνούς διπλωματίας αναφέρουν την προσέγγιση της Κίνας στην περιοχή του Ινδικού Ωκεανού (IOR) ως «Bluff Malacca», σημειώνοντας ότι, σε αντίθεση με τους κινεζικούς ισχυρισμούς, τα σημεία πνιγμού στο στενό της Malacca είναι απίθανο να επηρεάσουν σημαντικά την Κίνα. Τρία εναλλακτικά στενά —το Σούντα, το Λομπόκ και το Μακάσαρ— προσφέρουν εξίσου βιώσιμες διαδρομές μέσω του IOR.
Ωστόσο, η έμφαση της Κίνας στα στενά της Μαλάκα οφείλεται κυρίως στην αντίσταση ουδέτερων χωρών όπως η Ινδονησία, η Μαλαισία και η Σιγκαπούρη στη διεθνή εποπτεία των στενών, η οποία θα μπορούσε να υπονομεύσει τον τοπικό συντονισμό. Αυτές οι χώρες μοιράζονται επίσης διαφορετικές απόψεις σχετικά με τις απειλές, με την Ινδονησία και τη Μαλαισία να πιστεύουν ότι η πειρατεία και η τρομοκρατία χρησιμοποιούνται από εξωτερικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, για τη δημιουργία στρατηγικού ελέγχου στην περιοχή. Αυτό ενισχύεται από την απουσία ενός συνεκτικού πλαισίου ασφαλείας στο IOR, επιτρέποντας έτσι στην Κίνα να σχεδιάζει προσεκτικά λεπτώς καλυμμένες στρατηγικές στο πλαίσιο της επεκτατικής της πολιτικής. Η στρατηγική της Κίνας στο IOR φαίνεται να ακολουθεί μια προσέγγιση τριών πλευρών: οικονομική, στρατιωτική και διπλωματική.
Οικονομικά, η Κίνα αναγνωρίζει τη δύναμη της οικονομικής επιρροής σε μια περιοχή που χαρακτηρίζεται από εύθραυστα κράτη. Έθνη στο IOR, όπως το Πακιστάν, η Σρι Λάνκα, το Μπαγκλαντές και η Μιανμάρ, αντιμετωπίζουν προκλήσεις όπως στρατιωτικά πραξικοπήματα, ασταθείς οικονομίες και αδύναμοι πολιτικοί θεσμοί, γεγονός που τα καθιστά ευάλωτα στην εξωτερική επιρροή. Η Κίνα έχει δεσμεύσει αυτά τα έθνη μέσω έργων υποδομής μεγάλης κλίμακας στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI), που προωθείται ως «win-win» για όλους τους εμπλεκόμενους. Αυτές οι χώρες, μαζί με άλλες νησιωτικές χώρες όπως οι Σεϋχέλλες, οι Μαλδίβες και η Μαδαγασκάρη, έχουν ενταχθεί στην πρωτοβουλία μέσω ελκυστικής βοήθειας υποδομής και επενδύσεων, που συχνά περιλαμβάνουν μη βιώσιμες ρυθμίσεις χρέους. Αντιμετωπίζοντας τις οικονομικές ανάγκες και τις ανάγκες ασφάλειας των δευτερευουσών δυνάμεων και των νησιωτικών εθνών, αυτά τα έργα προσφέρουν επίσης στην Κίνα μια σημαντική ευκαιρία να έχει μια φωνή με μεγαλύτερη επιρροή στην περιοχή του Ινδικού Ωκεανού. Παραδείγματα της αυξανόμενης παρουσίας της σημειώνονται μέσω της μακροχρόνιας συμμαχίας της με το Πακιστάν, των αυξανόμενων δεσμών με το Μπαγκλαντές και βασικά νησιωτικά έθνη όπως η Σρι Λάνκα, οι Μαλδίβες, ο Μαυρίκιος και οι Σεϋχέλλες, όλα κρίσιμα για τους θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους της Κίνας.
Ενώ οι πολιτικές της Κίνας καθοδηγούνται σε μεγάλο βαθμό από τη γεωοικονομία, μια ισχυρή στρατιωτική παρουσία στην περιοχή του Ινδικού Ωκεανού (IOR) είναι καταλύτης για τη γεωοικονομική της προσέγγιση στην επεκτατική στρατηγική. Ενάντια στις Λευκές Βίβλοι Άμυνας του 2008 και του 2015, που τονίζουν την ανάγκη για δυνατότητες απομακρυσμένων υδάτων και στρατηγικό στρατιωτικό ανταγωνισμό, το στρατιωτικό αποτύπωμα της Κίνας στο IOR έχει διευρυνθεί και χαρακτηρίζεται από ενέργειες όπως η ανάπτυξη πυρηνικού υποβρυχίου το 2013, η ίδρυση ναυτικού βάση στο Τζιμπουτί το 2017, λιμάνι Χαμπαντότα στη Σρι Λάνκα, Λιμάνι Γκουαντάρ στο Πακιστάν και συμφωνίες στρατιωτικής πρόσβασης με χώρες όπως το Μπαγκλαντές, η Μιανμάρ, το Πακιστάν. Τα προνόμια ελλιμενισμού που χορηγούνται σε κινεζικά πλοία από αυτά τα μικρότερα IOR Περιοχή Ινδικού Ωκεανού (IOR) αντιπροσωπεύουν μια ανησυχητική δραστηριότητα, που αποτελεί μέρος της ευρύτερης στρατηγικής της Κίνας “String of Pearls”, η οποία περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας σειράς στρατηγικών θαλάσσιων ερεισμάτων σε όλο τον Ινδικό Ωκεανό για επέκταση η στρατηγική της επιρροή ωθεί την επεκτατική της ατζέντα.
Το στενό του Ορμούζ
Το Στενό του Ορμούζ χρησιμεύει ως το μοναδικό πέρασμα μεταξύ του Κόλπου του Ομάν και των ανοιχτών υδάτων της Αραβικής Θάλασσας και του Ινδικού Ωκεανού. Βρίσκεται μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, με ένα μικρό τμήμα κάτω από το Ομάν και είναι ένας από τους πιο κρίσιμους θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους στον κόσμο που είναι υπεύθυνος για τη διευκόλυνση της μεταφοράς σχεδόν όλου του αργού πετρελαίου από τη Μέση Ανατολή. Αναδεικνύεται έτσι ως ένα σημαντικό γεωπολιτικό σημείο ασφυξίας στο παγκόσμιο εμπόριο ενέργειας.
Ωστόσο, το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ έχει επισημάνει ότι η Κίνα σκοπεύει να επιδιώξει μια μόνιμη στρατιωτική παρουσία στη Μέση Ανατολή, με τα ΗΑΕ μεταξύ των βασικών εκτιμήσεων του Πεκίνου. Για παράδειγμα, το λιμάνι Khalifa έγινε το επίκεντρο της διαμάχης όταν το 2021, οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ εντόπισαν και προειδοποίησαν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ότι η Κίνα κατασκεύαζε κρυφά μια στρατιωτική εγκατάσταση.
Σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα δεν διατηρεί μόνιμη στρατιωτική δύναμη στην περιοχή, αν και τα κινεζικά πλοία του πολεμικού ναυτικού εκτελούν αποστολές «αντιπειρατικής» συνοδείας από το 2008 και έχουν ελλιμενιστεί σε διάφορα περιφερειακά λιμάνια. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι αυτές οι επισκέψεις στα λιμάνια χρησιμεύουν επίσης για την ενίσχυση της στρατιωτικής διπλωματίας της Κίνας, καθώς στοχεύει στην εκδίωξη του ρόλου των ΗΠΑ ως πρωταρχικού εγγυητή ασφάλειας, παρέχοντας παράλληλα υλικοτεχνική υποστήριξη στις ναυτικές τους επιχειρήσεις στα γύρω ύδατα.
Ενώ οι Ιρανοί υποστηρικτές της εταιρικής σχέσης δηλώνουν ότι η Κίνα παρουσιάζεται ως κρίσιμη οικονομική σανίδα σωτηρίας εν μέσω των κυρώσεων των ΗΠΑ, οι επικριτές φοβούνται ότι η συμφωνία αντιπροσωπεύει ένα μυστικό «ξεπούλημα» των ιρανικών πόρων και κυριαρχίας στην Κίνα, κάνοντας παραλληλισμούς με άλλα έθνη που άφησαν χρέη προηγούμενων Κινέζων επενδυτικά έργα στην Αφρική και την Ασία, όπως το λιμάνι Hambantota στη Σρι Λάνκα, που έχουν αφήσει τα έθνη υπερχρεωμένα με μικρή ανακούφιση από το Πεκίνο. Αυτό έχει προκαλέσει ανησυχίες για τις προτεινόμενες λιμενικές εγκαταστάσεις στο Ιράν, συμπεριλαμβανομένων δύο κατά μήκος της ακτής της Θάλασσας του Ομάν. Συγκεκριμένα, το λιμάνι στο Jask, λίγο έξω από το Στενό του Ορμούζ, παρέχει στην Κίνα ένα στρατηγικό πλεονέκτημα σε έναν από τους πιο κρίσιμους δρόμους διαμετακόμισης πετρελαίου στον κόσμο. Η Κίνα έχει ήδη κατασκευάσει ένα δίκτυο λιμανιών κατά μήκος του Ινδικού Ωκεανού, δημιουργώντας μια σειρά σταθμών ανεφοδιασμού και ανεφοδιασμού από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας έως τη Διώρυγα του Σουέζ. Αν και εμπορικής φύσης, αυτά τα λιμάνια έχουν δυνητικά στρατιωτική αξία, επιτρέποντας στο ταχέως αναπτυσσόμενο ναυτικό της Κίνας να επεκτείνει την εμβέλειά του. Πρόσθετα αξιοσημείωτα γεγονότα όπως ο αντίκτυπος του πολέμου στη Γάζα και το χαμηλό εμπόδιο των κινεζικών εμπορευματοκιβωτίων στην Ερυθρά Θάλασσα και μέσω του στενού Bab-el Mandeb, εγείρουν υποψίες ότι η Κίνα έχει εκμεταλλευτεί μια μορφή στρατηγικής ασυλίας από τις επιθέσεις των Χούτι, με τους Χούτι. αντάρτες επιτρέποντας ενεργά την ασφαλή διέλευση σε κινεζικά σκάφη. Αυτές οι υποψίες ενισχύονται περαιτέρω από τη σιωπή της Κίνας και την αποφυγή μιας δηλωτικής στάσης και συγκεκριμένων ενεργειών μαζί με την έλλειψη επίσημης καταδίκης της δραστηριότητας των Χούτι στην περιοχή.
Σύναψη
Η στρατηγική της Κίνας για την περιοχή του Ινδικού Ωκεανού (IOR) αντανακλά μια ολοκληρωμένη, υπολογισμένη προσέγγιση που συνδυάζει οικονομικές, στρατιωτικές και διπλωματικές προσπάθειες για να εξασφαλίσει την επιρροή της. Το “Malacca Bluff” υπογραμμίζει την εστίαση της Κίνας στο στενό της Malacca, παρά τις διαθέσιμες εναλλακτικές διαδρομές, καθώς επιδιώκει να αντιμετωπίσει την αντίσταση από ουδέτερες χώρες όπως η Ινδονησία, η Μαλαισία και η Σιγκαπούρη. Έχει επίσης δεσμεύσει ευάλωτα έθνη IOR μέσω διαφόρων εκμεταλλευτικών έργων στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI), δημιουργώντας σημαντικές εξαρτήσεις από το χρέος διευρύνοντας παράλληλα τη γεωπολιτική της εμβέλεια. Η στρατηγική «String of Pearls» αποτελεί περαιτέρω παράδειγμα αυτής της προσέγγισης, δημιουργώντας στρατηγικά ερείσματα σε όλο το IOR μέσω λιμανιών στη Σρι Λάνκα, το Πακιστάν και το Τζιμπουτί, ενισχύοντας τις ανησυχίες για την ασφάλεια των περιφερειακών δυνάμεων όπως η Ινδία.
Στη Μέση Ανατολή, η επιδίωξη στρατιωτικής επέκτασης της Κίνας, ιδιαίτερα στο Στενό του Ορμούζ, συμπληρώνει τις οικονομικές της φιλοδοξίες, όπως παραδειγματίζονται όχι μόνο από την εξελισσόμενη εταιρική της σχέση με το Ιράν, αλλά και από τον ρόλο της ως μεσολαβητής με τα συγκρουόμενα έθνη. Αυτή η εταιρική σχέση, που περιλαμβάνει βαθύτερη στρατιωτική συνεργασία και σημαντικές επενδύσεις, σηματοδοτεί την πρόθεση της Κίνας να αμφισβητήσει την επιρροή των ΗΠΑ στην περιοχή. Συλλογικά, αυτές οι ενέργειες υποδηλώνουν την αυξανόμενη φιλοδοξία της Κίνας να αναδιαμορφώσει το στρατηγικό τοπίο του IOR, εγείροντας σημαντικές γεωπολιτικές ανησυχίες παγκοσμίως.