Τα Σκόπια έχουν προωθήσει ενεργά την ανάπτυξη της βιομηχανικής ιατρικής κάνναβης, αλλά μια έρευνα του BIRN αποκαλύπτει εγκληματικούς δεσμούς πίσω από τουλάχιστον ορισμένους από αυτούς στους οποίους χορηγήθηκαν οι πολυπόθητες άδειες.
Το καλοκαίρι του 2022, σε διάστημα 48 ωρών, η αστυνομία στη Βόρεια Μακεδονία πραγματοποίησε έφοδο σε δύο φυτείες κάνναβης στα νοτιοδυτικά της χώρας, κοντά στη λίμνη Αχρίδα.
Οι φυτείες είχαν άδειες για την καλλιέργεια κάνναβης για ιατρική χρήση, έναν τομέα που το κράτος προωθεί έντονα τα τελευταία πέντε ή έξι χρόνια.
Ωστόσο, οι παραβιάσεις των κανονισμών που ανακάλυψε η αστυνομία κατά τη διάρκεια των δύο επιδρομών, υποδηλώνουν ότι μεγάλο μέρος του προϊόντος διοχετεύονταν στην παράνομη αγορά.
Οι αστυνομικοί κατέσχεσαν κάνναβη αξίας έως και πέντε εκατομμυρίων ευρώ στη μαύρη αγορά, είπαν ειδικοί στο υπουργείο Υγείας, και τα ίχνη οδήγησαν σε δύο Αλβανούς υπηκόους που μοιράζονται επιχειρηματικούς δεσμούς με έναν άλλο Αλβανό που καταδικάστηκε για εγκλήματα που σχετίζονται με ναρκωτικά στην Ιταλία.
Φυτεία κάνναβης στην Αχρίδα
Αυτή δεν ήταν η μόνη περίπτωση ύποπτου κεφαλαίου στη βιομηχανία ιατρικής κάνναβης των Σκοπίων, σύμφωνα με έρευνα του BIRN, η οποία υποδηλώνει ότι η αποφασιστικότητα για προώθηση του κλάδου οδήγησε σε λάθη στον έλεγχο των πιθανών επενδυτών.
Η Βόρεια Μακεδονία νομιμοποίησε την καλλιέργεια ιατρικής κάνναβης το 2015 και ανέθεσε το καθήκον της παρακολούθησης των επενδυτών σε μια πενταμελή επιτροπή υπό το Υπουργείο Υγείας, η οποία αναμένεται να παρακολουθεί την παραγωγή με ελάχιστη λεπτομέρεια και να διεξάγει επιθεωρήσεις σε κάθε φυτεία δύο φορές το χρόνο.
Αλλά μόνο όταν ο Ζάεφ ήρθε στην εξουσία το 2017, η βιομηχανία απογειώθηκε πραγματικά. Έκανε προβλέψεις για 250 εκατ. ευρώ σε έσοδα, νέες εξελίξεις και νέες θέσεις εργασίας.
Μέχρι τη στιγμή, καθώς ο Ζάεφ αποχώρησε το 2021, περισσότερες από 60 εταιρείες είχαν άδειες, οι οποίες συνοδεύονταν από αυστηρούς κανόνες για τον τρόπο διεξαγωγής τέτοιων επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένης της αυστηρής τήρησης αρχείων και υψηλών προτύπων ασφαλείας, από την παρακολούθηση με βίντεο μέχρι τους ψηλούς φράχτες. Στην πραγματικότητα, περίπου οι μισοί παράγουν.
Οι κανόνες, ωστόσο, δεν εμπόδισαν τους ιδιοκτήτες φυτειών στην περιοχή της Αχρίδας να καλλιεργούν πολύ περισσότερα φυτά από όσα ανέφεραν στο κράτος, σύμφωνα με τα αρχεία της αστυνομίας από τις 13 Ιουλίου πέρυσι.
Αφού ανέφεραν μόνο 600 από τα 1.000 φυτά που καλλιεργούσαν, οι ιδιοκτήτες έκαναν το τολμηρό βήμα να φυτέψουν άλλα 2.000 έξω από την αρχική φυτεία, στο ύπαιθρο, κάτι που απαγορεύεται αυστηρά.
Οι αστυνομικοί βρήκαν επτά κιλά κάνναβης περισσότερα από όσα αναφέρθηκαν στις αρχές. Υπήρχε μάλιστα και δεύτερος όροφος όπου γινόταν εξαγωγή κάνναβης, παρά το γεγονός ότι οι φυτείες δεν είχαν ειδική άδεια για μια τέτοια επιχείρηση. Και οι κάμερες παρακολούθησης δεν λειτουργούσαν.
Παράτυπη καλλιέργεια κάνναβης
Στην άλλη φυτεία στην περιοχή, κοντά στην πόλη της Στρούγκας, οι κάμερες παρακολούθησης ήταν επίσης κακές και κάλυπταν μόνο τμήματα της εγκατάστασης, σύμφωνα με την αστυνομία κατά την επιδρομή του Ιουλίου υπήρχαν τρύπες στον συρμάτινο φράχτη τόσο μεγάλες που ένας άνδρας μπορούσε εύκολα να μπει και να βγει, και περίπου 1.000 φυτά κάνναβης φύτρωναν σε ανοιχτούς χώρους έξω από το συγκρότημα.
Η πρώτη φυτεία, στην Αχρίδα, λειτουργεί από μια εταιρεία που ονομάζεται Greengo 2018, η οποία έχει τρεις ιδιοκτήτες, ενώ η άλλη, στη Στρούγκα, ανήκει στην Green & Bio Farm, ιδιοκτησίας δύο ατόμων.
Μεταξύ των ιδρυτών της Green & Bio Farm ήταν ένας άνδρας από την πόλη Πόγραδετς, πέρα από τα σύνορα με την Αλβανία, ονόματι Λούαν Κάπρι. Η κόρη του, Μαρινέλα Κάπρι, είναι μία από τις τρεις ιδιοκτήτριες του Greengo 2018.
Στην Στρούγκα η κατασχεμένη κάνναβη σε σακούλες
Ο Λουάν Κάπρι, ο οποίος πούλησε τις μετοχές του στην Green & Bio πέντε μήνες πριν από την αστυνομική επιδρομή, είναι ιδιοκτήτης μιας εταιρείας στην Αλβανία που ονομάζεται REJ 3, η οποία ασχολείται με τη συλλογή απορριμμάτων και τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς και έχει συνεργαστεί εκτενώς με τις τοπικές αρχές.
Ο συνεργάτης του Κάπρι στο REJ 3 είναι ένας άλλος Αλβανός υπήκοος ονόματι Γκεζίμ Σαλιλάρι, ο οποίος, σύμφωνα με τις ιταλικές αρχές, μετέφερε λαθραία ναρκωτικά στη νότια πόλη Μπάρι από το αλβανικό λιμάνι του Δυρραχίου στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Καταδικασμένος από δικαστήριο του Μπάρι το 2002 σε οκτώ χρόνια φυλάκιση, που αργότερα μειώθηκε σε τέσσερα, ο Σαλιλάρι έζησε ελεύθερος στην Αλβανία μέχρι το 2006, όταν συνελήφθη στο Δυρράχιο με εντολή της Ιντερπόλ. Ωστόσο, απέφυγε τη φυλάκιση, χάρη στην απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Αλβανίας ότι το ένταλμα σύλληψης ήταν παράνομο με το σκεπτικό ότι οι 294 σελίδες εγγράφων υπόθεσης από το δικαστήριο του Μπάρι δεν είχαν μεταφραστεί στα αλβανικά.
Εν τω μεταξύ, τον Ιούλιο του 2006, ο Σαλιλάρι εκμεταλλεύτηκε ένα νομοσχέδιο αμνηστίας του τότε υπουργού Δικαιοσύνης της Ιταλίας, Κλεμέντε Μαστέλα, για να ελευθερώσει χώρο στη φυλακή.
Έδωσαν άδειες καλλιέργειας κάνναβης σε αναξιόπιστους επενδυτές
Οι δεσμοί του Κάπρι με τον Σαλιλάρι δεν ήταν πρόβλημα όσον αφορά τις αρχές στη Βόρεια Μακεδονία.
Σύμφωνα με το νόμο, για να λάβει άδεια για την καλλιέργεια φαρμακευτικής κάνναβης, ο επενδυτής πρέπει να επιβεβαιώσει εγγράφως ότι δεν έχει καταδικαστεί για οποιοδήποτε έγκλημα που σχετίζεται με ναρκωτικά. Ο Κάπρι δεν καταδικάστηκε, όπως και η κόρη του, οπότε η Greengo 2018 και η Green & Bio Farm έλαβαν άδειες το 2019 και το 2020.
Οι άδειες ανακλήθηκαν, ωστόσο, μετά από εφόδους της αστυνομίας και οι εισαγγελείς στη Στρούγκα άνοιξαν έρευνες για τις δύο εταιρείες, η καθεμία για παραβίαση κανονισμών και παράνομη παραγωγή και εμπορία ναρκωτικών.
Επετεύχθη συμφωνία για το πρώτο, αλλά το δεύτερο είναι σε εξέλιξη. Η εισαγγελία είπε στο BIRN ότι η υπόθεση «βρίσκεται ακόμη σε τακτική διαδικασία».
Η REJ 3, η εταιρεία που ανήκει από κοινού στους Κάπρι και Σαλιλάρι, δεν απάντησε σε αίτημα για σχολιασμό.
Αλλά δεν είναι μόνο τα κατορθώματα του Κάπρι που προκαλούν ανησυχία, δείχνει η έρευνα του BIRN.
Μια άλλη επένδυση αφορούσε έναν Σέρβο υπήκοο ονόματι Νεμπόιτσα Μιχαήλοβιτς, ο οποίος είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση στη Σερβία για διακίνηση ναρκωτικών και τον Βλαντιμίρ Στοΐνοβιτς, ο οποίος είχε ελληνικό διαβατήριο και είχε κατηγορηθεί για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος στη Βόρεια Μακεδονία.
Τα προβλήματά τους με το νόμο δεν τους εμπόδισαν να ιδρύσουν από κοινού μια εταιρεία στη Βόρεια Μακεδονία, τη Botanique, το 2018 και να εξασφαλίσουν άδεια το 2020 για την καλλιέργεια ιατρικής κάνναβης στη νότια περιοχή της Γευγελής.
Ο Μιχαήλοβιτς, ο οποίος έκτοτε πέθανε, αποτελεί μέρος της λεγόμενης «Λευκής Βίβλου» του σερβικού υπουργείου Εσωτερικών για το οργανωμένο έγκλημα, που εκδόθηκε το 2001 μετά την ανατροπή του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς.
Παρά το γεγονός ότι έχει άδεια, η Botanique, η οποία είναι θυγατρική της Iks Trade, δεν έχει ακόμη αναφέρει καμία παραγωγή κάνναβης, δήλωσε η επιτροπή του υπουργείου Υγείας.
Όπως το REJ 3 στην Αλβανία, η Botanique δεν απάντησε στις ερωτήσεις του BIRN.
Μέχρι το 2019, ο επιχειρηματικός εταίρος του Μιχαήλοβιτς στην Iks Trejd ήταν ο Στοΐνοβιτς, εγγεγραμμένος στο μητρώο επιχειρήσεων των Σκοπίων με το όνομα στο ελληνικό διαβατήριό του, Vlantimir Stoginovits.
Ο Στοΐνοβιτς βρίσκεται υπό έρευνα σε υπόθεση που σχετίζεται με την παράνομη απόσπαση χρημάτων από την κατασκευή αυτοκινητόδρομου – συγχρηματοδοτούμενου από την Ευρωπαϊκή Ένωση – μεταξύ των νότιων πόλεων Ντεμίρ Καπί και Σμόκβιτσα, κοντά στα ελληνικά σύνορα.
Οι ανακριτές ερευνούν ύποπτες συναλλαγές μεταξύ της ελληνικής εταιρείας Aktor, η οποία ανατέθηκε να κατασκευάσει τον δρόμο, και μιας εταιρείας των Σκοπίων που ανήκει στον Στοΐνοβιτς με την επωνυμία Invikta.
Η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά θα μπορούσε να χωριστεί σε δύο μέρη, με το ένα μέρος να αφορά τον Στοΐνοβιτς να παραδίδεται στις ελληνικές αρχές, ανέφεραν στο BIRN πηγές της εισαγγελίας.
Το 2015, όταν ο αυτοκινητόδρομος ήταν υπό κατασκευή, ο Στοΐνοβιτς δημιούργησε μια κοινοπραξία – VSM Inter – με μια υπεράκτια εταιρεία που ονομάζεται Eksiko, μια εταιρεία που είχε εμπλακεί σε μια σειρά αμφιλεγόμενων επιχειρηματικών συμφωνιών υπό τις κυβερνήσεις του φυγά πρώην πρωθυπουργού Νίκολα Γκρούεφσκι μεταξύ του 2006 και 2016.
Αργότερα προέκυψε στο δικαστήριο ότι το Eksiko ανήκει στην οικογένεια του Σάσο Μιγιάλκοφ, ξαδέλφου του Γκρούεφσκι και πρώην επικεφαλής της μυστικής αστυνομίας, ο οποίος καταδικάστηκε το 2021 για κατάχρηση εξουσίας για παράνομη αγορά εξοπλισμού παρακολούθησης.
Δεν ήταν δυνατή η επικοινωνία με τον Στοΐνοβιτς για σχόλια και οι εταιρείες που κατέχει στην πρωτεύουσα, τα Σκόπια, δεν βρίσκονται πλέον στις εγγεγραμμένες διευθύνσεις τους.
Αυτό το άρθρο δημιουργήθηκε με την υποστήριξη του Παγκόσμιου Προγράμματος: «Καταπολέμηση των παράνομων χρηματοοικονομικών ροών» που υλοποιείται από την GIZ και υποστηρίζεται οικονομικά από το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης και το Υπουργείο Εξωτερικών της Νορβηγίας. Το περιεχόμενό του αποτελεί αποκλειστική ευθύνη του BIRN και δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα τις απόψεις της GIZ, του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Υπουργείου Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης ή του Υπουργείου Εξωτερικών της Νορβηγίας.