Του ΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ, HELLAS JOURNAL
Λίγες ώρες μετά τις ανακοινώσεις του Εισαγγελέα της Νέας Υόρκης, εναντίον του Δημοκρατικού γερουσιαστή Ρόμπερτ Μενέντεζ και της συζύγου του, ο υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Άντονι Μπλίνκεν συναντούσε τον Τούρκο ομόλογο του, και πρώην αρχιπράκτορα της κατοχικής δύναμης, τον διεφθαρμένο Χακάν Φιντάν, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών.
Η συνάντηση ήταν προγραμματισμένη από το βράδυ της Πέμπτης και περιλαμβανόταν στο πρόγραμμα που δημοσιοποίησε ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Μάθιου Μίλερ. Και το τονίζουμε για να αποφευχθούν συνειρμοί και τάσεις ψεκασμένων «συνωμοσιών».
Όμως η ανακοίνωση που εξέδωσε το αμερικανικό υπουργείο, δεν κάνει αναφορά σε ένα θέμα που συζητήθηκε περισσότερο απ’ όλα, σύμφωνα με πληροφορίες που διαθέτουμε. Και αυτό είναι ο συνδυασμός της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, με ψήφο μέσα από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση, με την παράλληλη ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την πώληση των F-16 στην Τουρκία, και με την επίσημη ενημέρωση του Κογκρέσου, τώρα που δεν είναι πρόεδρος της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων ο κ. Μενέντεζ.
Σημειώνουμε ότι στην ανακοίνωση γίνεται αναφορά στην ανάγκη για την ένταξη της σκανδιναβικής χώρας στη Δυτική Συμμαχία, αλλά όχι στα F-16 που απαιτεί να αγοράσει, με το έτσι θέλω, ο Ταγίπ Ερντογάν.
Η ανακοίνωση του εκπροσώπου Μάθιου Μίλερ (Matthew Miller) σημείωνε τα εξής:
Ο υπουργός Εξωτερικών Μπλίνκεν συναντήθηκε σήμερα (την Παρασκευή) με τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ για να τονίσει τη σημασία της σχέσης των ΗΠΑ και της Τουρκίας και να εκφράσει την ισχυρή υποστήριξή του για την αυξημένη οικονομική και διμερή συνεργασία.
(Ο υπουργός Μπλίνκεν) υπογράμμισε επίσης την αναγκαιότητα επικύρωσης της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ το συντομότερο δυνατό.
Ο υπουργός ευχαρίστησε την Τουρκία για τις συνεχιζόμενες προσπάθειές της να αναβιώσει την Πρωτοβουλία για τα Σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας και ενθάρρυνε την υποστήριξη των προσπαθειών για τον τερματισμό των εχθροπραξιών και την πρόληψη της επιδείνωσης της ανθρωπιστικής κατάστασης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
- Η τουρκική πλευρά ήθελε να βεβαιωθεί ότι αν επικυρωθεί από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση η σουηδική ένταξη, ο Λευκός Οίκος θα παραχωρήσει άμεσα, όπως υποσχέθηκε, τα F-16 στην Άγκυρα. Προσπάθησε, δηλαδή, να εκμεταλλευθεί την απουσία του κ. Μενέντεζ από την προεδρία της Επιτροπής μη γνωρίζοντας ότι ούτε οι άλλοι τρεις νομοθέτες, από τους οποίους εξαρτάται η πώληση, συνεχίζουν να μην συμφωνούν.
Οι δύο εξ αυτών των νομοθετών θέτουν όρους παρόμοιους με αυτούς του κ. Μενέντεζ.
Οι γραφειοκράτες θα προσπαθήσουν να προχωρήσουν σε «ντιλ» για να εξασφαλίσουν την είσοδο της Σουηδίας στη Συμμαχία, αλλά με τα σημερινά δεδομένα δεν μπορούν να υποσχεθούν στους Τούρκους, ότι θα μπορέσουν να ξεπεράσουν τις αντιρρήσεις του Κογκρέσου.
Ο νέος Πρόεδρος της Επιτροπής Μπεν Κάρντιν (Δημοκρατικός από την πολιτεία του Μέριλαντ) δεν είναι ασφαλώς …Μενέντεζ σε ότι αφορά τα θέματα της Τουρκίας, αλλά γενικά υποστηρίζει πάντα τα ελληνικά θέματα. Ο κ. Κάρντιν κατέχει την έδρα του Πολ Σαρμπάνη, του εμβληματικού Ελληνοαμερικανού γερουσιαστή και ηγέτη της Ελληνοαμερικανικής Κοινότητας μέχρι το θάνατο του.
Γενικά πιστεύεται ότι ο κ. Κάρντιν δεν θα «προδώσει» τους όρους του κ. Μενέντεζ σε ότι αφορά την Τουρκία και την πώληση των F-16. Άλλωστε τις σκέψεις του κ. Μενέντεζ τις συμμερίζεται η πλειοψηφία των μελών της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας.
Σύμφωνα με πηγές, πάντως, το θέμα τίθεται πλέον ως εξής, και άσχετα από τα εμπόδια που έθετε ο κ. Μενέντεζ:
Τους τελευταίους μήνες, και εντελώς αθόρυβα, η κυβέρνηση του Τζο Μπάντεν λάμβανε συνεχώς αοστάσεις, με μικρά αλλά σταθερά βήματα από την Τουρκία. Η επιμονή του Ερντογάν να μην υποστηρίξει την ένταξη της Σουηδίας και να παίξει παιγνίδι με την Τουρκική Εθνοσυνέλευση, θύμωσε τους αξιωματούχους, ειδικα στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (NSC).
Οι νέες κυρώσεις των ΗΠΑ σε τουρκικές εταιρείες, που συνεργάζονται με τη Ρωσία ήταν ένα ισχυρό μήνυμα στον Ερντογάν, όπως και η άρνηση του Λευκού Οίκου για πραγματοποίηση διμερούς συνάντησης με τον Ερντογάν, στο Νέο Δελχί και στην έδρα του ΟΗΕ.
Διπλωματική πηγή υποστηρίζει πως πλέον δημιουργήθηκε ρήγμα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, που αφορά και την τουρκική παράνομη δραστηριότητα στη Συρία, και ότι ο κ. Μενέντεζ ήταν το πιο μικρό πρόβλημα πια στις σχέσεις της Ουάσιγκτον και της Άγκυρας.
- Η ΕΛΛΑΔΑ ΘΑ ΠΑΡΕΙ ΤΑ F-35
Σημειώνουμε ότι σύμφωνα με ρεπορτάζ της συναδέλφου Λένας Αργύρη στην Καθημερινή, το οποίο οι πάντες ανέγραψαν χωρίς να δώσουν τα αναγκαία εύσημα, αναμένονται εξελίξεις στο θέμα των μαχητικών F-35 τις επόμενες εβδομάδες, καθώς στην Ουάσιγκτον αντιλαμβάνονται ότι μια ακόμη μεγαλύτερη καθυστέρηση θα μπορούσε να στείλει λάθος μηνύματα στην Αθήνα και να προκαλέσει αχρείαστη δυσπιστία στις σχέσεις των δύο χωρών.
Οπως αναφέρουν πληροφορίες από την αμερικανική πρωτεύουσα, «είναι ζήτημα λίγων εβδομάδων να σταλεί η επίσημη ειδοποίηση της κυβέρνησης στο Κογκρέσο», κλείνοντας ουσιαστικά το τυπικό σκέλος στη διαδικασία πώλησης των μαχητικών αεροσκαφών προς τη χώρα μας.
Φαίνεται πως μετά την αδικαιολόγητη καθυστέρηση που προκλήθηκε (λόγω των λεπτών χειρισμών που απαιτεί από τους Αμερικανούς η προσπάθεια ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ), στην Ουάσιγκτον κατέληξαν στο ότι δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια χρονοτριβής και ο Οκτώβριος πρέπει να είναι μήνας εξελίξεων «με τον έναν ή τον άλλον τρόπο».
- Οι Αμερικανοί, σύμφωνα με την Καθημερινή, αναμένουν να δουν αν ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν προτίθεται να τηρήσει την πολιτική δέσμευση που έδωσε στο Βίλνιους και να φέρει το θέμα της Σουηδίας προς έγκριση στην τουρκική Εθνοσυνέλευση μετά την έναρξη των εργασιών της, την 1η Οκτωβρίου.
Πληροφορίες αναφέρουν ότι θα του δώσουν λίγες εβδομάδες περιθώριο για να δουν τι ακριβώς σκοπεύει να πράξει. Αν προχωρήσει στο θέμα της Σουηδίας –κάτι για το οποίο δεν είναι σίγουροι ούτε στην κυβέρνηση ούτε και στο Κογκρέσο– θα επιχειρήσουν να «ξεκλειδώσουν» το θέμα των F-16, επαναφέροντας παράλληλα στο τραπέζι των συζητήσεων με την Ελλάδα το πακέτο κατοχύρωσης, εγγυήσεων και παροχών που είχε διαμορφωθεί το καλοκαίρι.
Η Ουάσιγκτον αναμένει να δει αν ο Ταγίπ Ερντογάν θα τηρήσει τη δέσμευση που έδωσε στο Βίλνιους και θα φέρει το θέμα της Σουηδίας προς έγκριση στην τουρκική Εθνοσυνέλευση.
Αν δουν ότι ο Ερντογάν δεν έχει σκοπό να προχωρήσει στο θέμα της ένταξης της Σουηδίας, αναμένεται να «ξεκλειδώσουν» το θέμα των F-35 και ουσιαστικά να το αποσυνδέσουν από τα F-16 (θέματα που υπενθυμίζεται πως ατυχώς είχαν γίνει πακέτο με πρωτοβουλία του Λευκού Οίκου, για τη διατήρηση των ισορροπιών).
Στην Ουάσιγκτον, πάντως, δεν αποκλείουν και το ενδεχόμενο ο Ερντογάν να στείλει όντως το θέμα της Σουηδίας στην Εθνοσυνέλευση, αλλά παρασκηνιακά να έχει προηγουμένως δώσει το «νεύμα» για απόρριψη του αιτήματος, έτσι ώστε να μπορεί να προφασιστεί στους Αμερικανούς ότι προσπάθησε μεν να τηρήσει τη δέσμευσή του, αλλά δεν μπορεί να παρέμβει στην απόφαση του «ανεξάρτητου» νομοθετικού σώματος της Τουρκίας.
Πάντως, πληροφορίες αναφέρουν ότι ο ίδιος είναι εξαιρετικά δυσαρεστημένος από το γεγονός ότι δεν κατάφερε για ακόμη μία φορά να δει τον πρόεδρο Μπάιντεν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Υπενθυμίζεται πως και στην Ινδία κατά τη διάρκεια της συνόδου του G20, όπου υπήρχαν προσδοκίες διμερούς συνάντησης και έντονες πιέσεις από το περιβάλλον του, αντάλλαξαν κυριολεκτικά μόνο λίγες κουβέντες, και μάλιστα όρθιοι. Αναλυτές στην αμερικανική πρωτεύουσα εκτιμούν ότι οι δύο χώρες έχουν εισέλθει σε έναν νέο φαύλο κύκλο καχυποψίας, όπου Μπάιντεν και Ερντογάν περιμένουν ο ένας από τον άλλον να κάνει το πρώτο βήμα στα θέματα της Σουηδίας και των F-16.
- Ελληνοτουρκικές σχέσεις
Με ιδιαίτερη ικανοποίηση παρακολουθεί η Ουάσιγκτον τη δυναμική που αναπτύσσεται στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, θεωρώντας ότι οι αλλεπάλληλες επαφές του τελευταίου διαστήματος συμβάλλουν στην εμπέδωση και τη διατήρηση του θετικού κλίματος.
Οπως είπε στην «Κ» εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ αμέσως μετά την ολοκλήρωση της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν, «οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ικανοποιημένες στον μέγιστο βαθμό από αυτή τη συνάντηση μεταξύ των δύο γειτόνων και συμμάχων του ΝΑΤΟ. Ενθαρρύνουμε αυτές τις συζητήσεις σε όλα τα επίπεδα και παράλληλα ενθαρρύνουμε την Ελλάδα και την Τουρκία να συνεργαστούν για την προώθηση της ειρήνης, της ασφάλειας και της ευημερίας στην περιοχή και για την επίλυση των διαφορών με διπλωματικό τρόπο, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο».
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες μάλιστα, οι Αμερικανοί έχουν μεταφέρει στην Αγκυρα ότι θεωρούν την εξομάλυνση των σχέσεων με την Ελλάδα ως απαραίτητη (αλλά όχι βεβαίως τη μοναδική) προϋπόθεση για τη βελτίωση των σχέσεων με τις ΗΠΑ. Και έχουν επίσης διαμηνύσει ότι τα θέματα κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας αποτελούν κόκκινη γραμμή και πρέπει να μείνουν έξω από κάθε πλαίσιο διαπραγμάτευσης, για να μπορέσει η όποια διαδικασία να είναι παραγωγική.
* Ο Μιχάλης Ιγνατίου είναι διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, και συγγραφέας. Είναι ο ιδρυτής της ιστοσελίδας Hellas Journal