Μια ημερομηνία ορόσημο για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο: 28 Ιουνίου άρχισε ουσιαστικά μετά τη δολοφονία του Αρχιδούκα Φερδινάνδου και 28 Ιουνίου έκλεισε και τυπικά ο κύκλος του αίματος και του θανάτου με την υπογραφή της Συνθήκης των Βερσαλλιών.
Ας πάρουμε τα γεγονότα από την αρχή τους: Η χρονιά είναι 1914. Η Αυστρουγγαρία είχε προσαρτήσει τη Βοσνία και οι νέοι του Σαράγεβο έχουν δημιουργήσει ένα επαναστατικό κίνημα Τη «Νεολαία της Βοσνίας».
Οι Γκαβρίλο Πρίντσιπ, Βλαντιμίρ Γκατσίνοβιτς, και Ντανίλο Ίλιτς παρασυρμένοι από έναν μυστηριώδη και βίαιο Σέρβο – τον ιδρυτή της τρομοκρατικής οργάνωσης «Μαύρο Χέρι» – Ντράγκουτιν Ντιμίτριεβιτς – Άπις, πείθονται ότι η δολοφονία του Αρχιδούκα Φερδινάνδου θα ήταν το προοίμιο μιας εθνικής εξέγερσης της Βοσνίας που θα χτυπούσε κατ’ ευθείαν στην καρδιά την αυτοκρατορία των Αψβούργων.
Οι νεαροί, χωρίς δεύτερη σκέψη, κατέστρωσαν το σχέδιο τους και θα το υλοποιούσαν όταν ο Αρχιδούκας της Αυστρίας και διάδοχος της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας Φραγκίσκος-Φερδινάνδος θα επισκεπτόταν το Σαράγεβο με την αγαπημένη του σύζυγο. Κι όλα έγιναν εκείνο το μεσημέρι στους δρόμους της πρωτεύουσας της Βοσνίας. Η μοίρα προσπάθησε απεγνωσμένα να ματαιώσει τη δολοφονία, αλλά η Ιστορία, που τρέφεται από αίμα και που ήδη οραματιζόταν εκατομμύρια φέρετρα ήταν πιο δυνατή.
Η ιστορία άρχισε σαν φάρσα…
Προσέξτε γεγονότα: Ενώ το αυτοκίνητο του Φερδινάνδου και της συζύγου του Σοφίας, διέσχιζε τους δρόμους της πόλης, ένας από τους επίδοξους δολοφόνους βρέθηκε πλάι σε έναν αστυνομικό και απομακρύνθηκε τρομαγμένος. Ένας δεύτερος συνωμότης ταράχτηκε όταν διαπίστωσε ότι πλάι στον «στόχο» τους βρισκόταν μια συμπαθητική κυρία… Ο τρίτος ήταν πιο αποτελεσματικός: έριξε μια βόμβα όπως όπως η οποία χτύπησε στη λαμαρίνα του αυτοκινήτου, αναπήδησε και έπεσε στο πλήθος τραυματίζοντας αρκετούς!
Μέσα σ’ αυτό το πανδαιμόνιο, ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ πέρασε πλάι από το αυτοκίνητο, αλλά δεν το αναγνώρισε (!), ενώ ένας τέταρτος που περίμενε έτοιμος να πυροβολήσει το ζεύγος, πανικοβλήθηκε από την αναταραχή και χάθηκε στους δρόμους του Σαράγεβο. Στο μεταξύ ο Αρχιδούκας έφτασε στο δημαρχείο για να επισκεφτεί τους τραυματίες από τη βομβιστική επίθεση, ανάμεσα στους οποίους ήταν και αυστριακοί αξιωματικοί. Εκεί ο Φερδινάνδος θα πει πικραμένος: «Έρχομαι στο Σαράγεβο για επίσκεψη και με υποδέχεστε με βόμβες. Απαράδεκτο!»… Και πού να ήξερε τη συνέχεια. Είχαν περάσει κοντά δυο ώρες από τη στιγμή που έσκασε η βόμβα στο πλήθος και οι επίδοξοι δολοφόνοι είχαν απογοητευτεί και εγκαταλείψει πια κάθε προσπάθεια.
Ο Πρίντσιπ δε, είχε πεινάσει διαβολεμένα και είχε μπει να αγοράσει ένα σάντουιτς σε ένα μαγαζί. Καθώς έβγαινε από το ντελικατέσεν του Μόρις Σίλερ ο Πρίντσιπ «έπεσε» πάνω στο αυτοκίνητο του Φερδινάνδου, που είχε μπει σε λάθος δρόμο αναζητώντας το νοσοκομείο της πόλης. Το αυτοκίνητο κινείτο με μικρή ταχύτητα, δίχως φρουρούς πλάι του και με τον οδηγό ταραγμένο να αναζητεί τη σωστή κατεύθυνση. Τη… λύση έδωσε ο Πρίντσιπ. Έβαλε το σάντουιτς στην τσέπη και έβγαλε το περίστροφο Μπράουνινγκ. Χωρίς δισταγμό πυροβόλησε. Κι εδώ η μοίρα προσπάθησε, αλλά… Η πρώτη σφαίρα εξοστρακίστηκε και χτύπησε τη Σοφία στην κοιλιακή χώρα. Η δεύτερη σφαίρα πέτυχε τελικά τον στόχο της.
… και κατέληξε σαν τραγωδία
Ο Αρχιδούκας Φερδινάνδος χτυπημένος στο λαιμό πέφτει νεκρός στην αγκαλιά της συζύγου του που χαροπαλεύει και πεθαίνει λίγη ώρα αργότερα . Ο στόχος είχε επιτευχθεί: Από το 1914 έως και το 1918 περίπου 40 κράτη από όλο τον κόσμο παρασύρονται στη δίνη ενός από τους πιο πολύνεκρους πολέμους που γνώρισε ποτέ η Γη. Το σύνολο των θυμάτων έφτασε με πρόχειρους υπολογισμούς στα 18,6 εκατομμύρια ανθρώπους – 9,7 στρατιώτες και 8,9 άμαχοι!
Ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ πέθανε φυματικός στη φυλακή σε ηλικία 23 χρονών, επτά μήνες πριν σωπάσουν τα κανόνια στα πεδία των μαχών, στις 28 Απριλίου του 1918.
Και η ειρωνεία: Την άνοιξη του 1914, ένα μήνα πριν ξεσπάσει ο Μεγάλος Πόλεμος, ουδείς φανταζόταν τι θα ακολουθούσε. Μάλιστα ένας βρετανός αξιωματούχος είχε σχολιάσει πως, από τότε που υπηρετούσε στο υπουργείο των Εξωτερικών ποτέ δεν είχε ξαναδεί να επικρατεί «τέτοια ηρεμία». Ο αξιωματούχος έβλεπε μπροστά…
Τα Κάτοπτρα της ειρήνης
Και αφού οι χρόνοι κύλησαν σαν τα ποτάμια του αίματος, κάποτε ο Μεγάλος Πόλεμος που μίκρυνε την Ευρώπη, τελείωσε. Κι όταν δεν υπήρχε πια νεότερο από όλα τα μέτωπα, υπογράφτηκε συνθήκη ειρήνης.
28 Ιουνίου του 1919: Πολλοί ήταν ανεβασμένοι πάνω σε έπιπλα, καρέκλες, ακόμα και τραπέζια για να έχουν θέα στην ασφυκτικά γεμάτη Αίθουσα των Κατόπτρων. Και η τοποθεσία και η ημερομηνία είχαν επιλεγεί προσεκτικά: Η τελετή γινόταν στην Αίθουσα των Κατόπτρων διότι εκεί στον ίδιο χώρο, το 1871, οι Γάλλοι είχαν υποχρεωθεί να αναγνωρίσουν τη γέννηση της ενωμένης Γερμανίας και η ημερομηνία ήταν η εμβληματική της δολοφονίας του Αρχιδούκα και της συζύγου του.
Εβδομήντα αντιπρόσωποι από 26 έθνη διαπραγματεύθηκαν τους όρους της Συνθήκης. Η Γερμανία, η Αυστρία, και η Ουγγαρία αποκλείστηκαν από τις διαπραγματεύσεις ως η «ηττημένη πλευρά», ενώ η Ρωσία αποκλείστηκε λόγω της υπογραφής μιας ξεχωριστής συνθήκης Ειρήνης με την Γερμανία και της πρώιμης αποχώρησής της από τον Πόλεμο.
Η Συνθήκη των Βερσαλλιών περιλάμβανε και το άρθρο 231 «Περί Πολεμικής Ενοχής», που όριζε πως «Η Γερμανία αποδέχεται την ευθύνη της και των συμμάχων της για κάθε απώλεια και ζημία που υπέστησαν οι Συμμαχικές Κυβερνήσεις και οι πολίτες τους, ως συνέπεια του πολέμου που υπέστησαν από τις επιθετικές ενέργειες της Γερμανίας και των συμμάχων της». Οι ευθύνες μετατοπίστηκαν από το ένα κράτος στο άλλο και ακόμα και σήμερα, έναν αιώνα μετά την υπογραφή της Συνθήκης δεν έχει επιτευχθεί σύμπνοια στην Ευρώπη. Και οι πόλεμοι δεν σταμάτησαν ποτέ…