Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε την Κυριακή μετά τη σύνοδο κορυφής της G20 στη Νότια Αφρική ότι η Άγκυρα εξακολουθεί να «αξιολογεί» πώς θα μπορούσε να συμμετάσχει στη σχεδιαζόμενη Διεθνή Δύναμη Σταθεροποίησης στη Γάζα.
Μόνο στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε ο ίδιος ηγέτης που παρέχει καταφύγιο στη Χαμάς και συγκρίνει το Ισραήλ με τους Ναζί και τον πρωθυπουργό της με τον Χίτλερ, να υπονοήσει με σοβαρότητα ότι η χώρα του θα μπορούσε να βοηθήσει στη σταθεροποίηση της Γάζας.
Η ασυμφωνία μεταξύ του ρόλου που βλέπει ο Ερντογάν για την Τουρκία στη Γάζα και αυτού που το Ισραήλ θα είναι πρόθυμο να του επιτρέψει να αναλάβει είναι κραυγαλέα.
Αυτό έγινε εμφανές στη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου της Κυριακής, όταν ο υπουργός Υποθέσεων Διασποράς Αμιχάι Τσικλί κάλεσε τον πρωθυπουργό να κλείσει τα προξενεία της Τουρκίας στην Ιερουσαλήμ και το Τελ Αβίβ και να θέσει εκτός νόμου την TIKA, την Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού, την οποία το Ισραήλ θεωρεί εδώ και καιρό ως όχημα πολιτικής ανατροπής και αγωγό προς τη Χαμάς υπό το πρόσχημα της αναπτυξιακής βοήθειας και της πολιτιστικής συνεργασίας.
«Η ρητορική και οι ενέργειες του δικτάτορα στην Άγκυρα», έγραψε ο Τσικλί, «είναι εκείνες του ηγέτη ενός εχθρικού κράτους». Και κανένα έθνος που σέβεται τον εαυτό του, υποστήριξε, δεν θα επέτρεπε στους Τούρκους απεσταλμένους να λειτουργούν ελεύθερα στο έδαφός του, ενώ η Άγκυρα αγκαλιάζει τη Χαμάς και διεξάγει διεθνή εκστρατεία για την απονομιμοποίηση του Ισραήλ. Αυτό δεν ήταν ένα ρητορικό ξέσπασμα. Αντανακλούσε ένα σταθερά αυξανόμενο ρεύμα στο εσωτερικό του Ισραήλ που πιστεύει ότι η Ιερουσαλήμ πρέπει να χαράξει σταθερές κόκκινες γραμμές με την Τουρκία.
Αυτό που δείχνει η δήλωση του Chikli είναι ότι το ερώτημα δεν είναι μόνο αν η Τουρκία πρέπει να έχει ρόλο στη Γάζα, αλλά αν οι εκπρόσωποί της -συμπεριλαμβανομένης της TIKA- πρέπει να επιτραπεί να λειτουργούν ελεύθερα στην Ιερουσαλήμ, την Ιουδαία και τη Σαμάρεια. Ταυτόχρονα, η Άγκυρα φιλοξενεί όσους προσπαθούν να δολοφονήσουν Εβραίους.
Είναι εύκολο να ξεχνάμε ότι λίγο περισσότερο από ένα χρόνο πριν από τις 7 Οκτωβρίου, το Ισραήλ και η Τουρκία αποκαθιστούσαν με προσοχή τους δεσμούς τους. Ανταλλάχθηκαν πρεσβευτές. Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου συναντήθηκε με τον Ερντογάν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Υπήρξε συζήτηση, ποτέ ρεαλιστική, αλλά εξακολουθούσε να γίνεται λόγος για επαναφορά των σχέσεων.
Έπειτα ήρθε η σφαγή της Χαμάς. Όπως έγραψε ο πολιτικός ανταποκριτής Amit Segal στην Israel Hayom νωρίτερα αυτόν τον μήνα, η πρεσβεία του Ισραήλ στην Άγκυρα είναι «κλειστή και μαζεύει σκόνη» από εκείνη την ημέρα, και το προξενείο στην Κωνσταντινούπολη ανοίγει μόνο κατά διαστήματα, με δύο διπλωμάτες που ταξιδεύουν με προσωπικό κίνδυνο. Εν τω μεταξύ, η Τουρκία διατηρεί περίπου πενήντα διπλωμάτες στο Ισραήλ – 30 στο Τελ Αβίβ και 20 στην Ιερουσαλήμ – και η αποστολή τους, τόνισε ο Segal, δεν είναι να ενισχύσουν τους δεσμούς αλλά να υπονομεύσουν το Ισραήλ εκ των έσω.
Επισήμανε ότι όταν ο ηγέτης της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε δολοφονήθηκε στην Τεχεράνη πριν από δεκαπέντε μήνες, η τουρκική πρεσβεία στο Τελ Αβίβ κατέβασε τη σημαία της μεσίστια. Λίγες χειρονομίες εκφράζουν πιο καθαρά πού βρίσκονται οι συμπάθειες της Άγκυρας και τα τυφλά σημεία του Ισραήλ.
Τα τυφλά σημεία του Ισραήλ στην προσέγγισή του προς την Τουρκία
Αυτά τα τυφλά σημεία στην προσέγγιση του Ισραήλ προς την Τουρκία εξαφανίζονται γρήγορα, και αυτό που αρχίζει να εισχωρεί στην εθνική συζήτηση είναι ότι η Τουρκία δεν είναι πλέον απλώς ένα εχθρικό κράτος, αλλά ένα αντιφατικό.
Ένα άλλο επίπεδο αυτής της ιστορίας αξίζει επίσης προσοχής: το τουρκικό εμπάργκο που δεν ήταν. Τον Απρίλιο του 2024, με μεγάλη φανφάρα, η Τουρκία ανακοίνωσε την πλήρη αναστολή του εμπορίου με το Ισραήλ, την οποία προωθούσε εγχώρια ως μια απάντηση αρχών στη «γενοκτονία» του Ισραήλ στη Γάζα. Ο Ερντογάν συνέκρινε το Ισραήλ με τη ναζιστική Γερμανία. Τούρκοι αξιωματούχοι μίλησαν για οικονομική τιμωρία.
Τα γεγονότα λένε μια διαφορετική ιστορία. Μια ανάλυση της Τράπεζας του Ισραήλ τον Μάρτιο διαπίστωσε ότι ο αντίκτυπος του εμπάργκο στην οικονομία του Ισραήλ ήταν ελάχιστος έως ανύπαρκτος. Οι Ισραηλινοί εισαγωγείς βρήκαν γρήγορα υποκατάστατα, ακόμη και σε τομείς όπως το τσιμέντο, όπου η Τουρκία ήταν κυρίαρχη, και οι τιμές δεν αυξήθηκαν.
Εν τω μεταξύ, οι Τούρκοι εξαγωγείς συνέχισαν σιωπηλά να κάνουν δουλειές. Μεταξύ Ιανουαρίου και Μαΐου 2025, η Τουρκία εξήγαγε αγαθά αξίας 393,7 εκατομμυρίων δολαρίων στο Ισραήλ. Αν και το διμερές εμπόριο μεταξύ των χωρών μειώθηκε κατά περισσότερο από το μισό το 2004 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, τα στοιχεία του ΟΗΕ Comtrade δείχνουν ότι η Τουρκία εξακολουθούσε να είναι η πέμπτη μεγαλύτερη πηγή εισαγωγών του Ισραήλ το 2024, με αγαθά αξίας 2,86 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι τουρκικές εταιρείες απλώς ανακατεύθυναν τις αποστολές μέσω τρίτων χωρών ή μέσω Παλαιστινίων μεσαζόντων.
Το θέμα δεν είναι ότι το Ισραήλ υπέφερε, όπως και δεν υπέφερε, αλλά ότι ο Ερντογάν διεξάγει μια πολιτική και ρητορική εκστρατεία εναντίον του Ισραήλ, ενώ η δική του οικονομία συνεχίζει να επωφελείται από τους Ισραηλινούς καταναλωτές. Η φάρσα του εμπάργκο αποκαλύπτει την διπροσωπία της Τουρκίας: λέει το ένα πράγμα, κάνει το άλλο, ενώ συνεχίζει να παρέχει προστασία στη Χαμάς.
Η ανακοίνωση του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ την Κυριακή ότι σχεδιάζει να χαρακτηρίσει την Μουσουλμανική Αδελφότητα ως Ξένη Τρομοκρατική Οργάνωση προσθέτει τώρα μια επιπλέον ανατροπή στη σχέση με την Τουρκία, καθώς το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ του Ερντογάν – και ο ίδιος ο Ερντογάν – είναι βαθιά ριζωμένοι στην ιδεολογία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Εάν η Ουάσινγκτον ακολουθήσει την πρωτοβουλία, η Ιερουσαλήμ μπορεί κάλλιστα να αντικατοπτρίζει τον χαρακτηρισμό. Ο Νετανιάχου το είπε αυτό την Κυριακή το βράδυ, επαινώντας την ανακοίνωση του Τραμπ και λέγοντας ότι το Ισραήλ «έχει θέσει εκτός νόμου τμήματα της οργάνωσης και θα συνεχίσει να το κάνει».
Και οι συνέπειες αυτού θα είναι πολύ περισσότερο από απλώς συμβολικές. Μόλις η Αδελφότητα γίνει FTO, κάθε οργανισμός που συνδέεται με τα δίκτυά της ή τα κανάλια χρηματοδότησής της εκτίθεται. Αυτό θα μπορούσε να παράσχει τη λογική για τον περιορισμό των δραστηριοτήτων της TIKA στο Ισραήλ.
Η TIKA δεν είναι απλώς ένας αναπτυξιακός βραχίονας της τουρκικής κυβέρνησης. Ισραηλινοί αξιωματούχοι και αναλυτές την αναφέρουν εδώ και καιρό ως αγωγό χρημάτων, προσωπικού και επιρροής σε επιχειρήσεις που συνδέονται με τη Χαμάς στη Γάζα και την ανατολική Ιερουσαλήμ. Εάν η Χαμάς – ήδη χαρακτηρισμένη ως τρομοκρατική οργάνωση – αντιμετωπίζεται στο αμερικανικό δίκαιο ως ο παλαιστινιακός βραχίονας μιας FTO, τότε οποιαδήποτε οντότητα που τεκμηριώνεται ότι μεταφέρει κεφάλαια, πόρους ή προσωπικό σε αυτήν καθίσταται επιδεκτική κυρώσεων από τη μια μέρα στην άλλη.
Ο χαρακτηρισμός της Μουσουλμανικής Αδελφότητας δεν θα ήταν απλώς μια πολιτική δήλωση. Θα υπονόμευε δομικά την ικανότητα της Τουρκίας να λειτουργεί στη Γάζα, την Ιερουσαλήμ ή οπουδήποτε στο Ισραήλ.
Η Τουρκία σήμερα είναι αναμφισβήτητα η πιο επιτρεπτική ξένη βάση επιχειρήσεων της Χαμάς. Φιλοξενεί ανώτερους ηγέτες, χορηγεί υπηκοότητα σε πράκτορες και επιτρέπει δραστηριότητες διοίκησης και ελέγχου, δίκτυα νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, αγωγούς στρατολόγησης, σχεδιασμό επιθέσεων και κυβερνοεπιθέσεις που στοχεύουν Ισραηλινούς και Εβραίους. Μια χώρα που προσφέρει καταφύγιο στη Χαμάς δεν θα πρέπει να επιτρέπεται να λειτουργεί ελεύθερα εντός του Ισραήλ, πόσο μάλλον εντός της Γάζας. Η ισραηλινή κοινή γνώμη μεταβάλλεται αναλόγως.
Η πρόκληση της Άγκυρας για το Ισραήλ δεν είναι μόνο ιδεολογική ή επιχειρησιακή. Είναι στρατηγική. Η Άγκυρα είναι στρατιωτικά ισχυρότερη, πιο δυναμική και ολοένα και πιο πρόθυμη να αντιμετωπίσει το Ισραήλ ρητορικά και διπλωματικά — έχει συστηματικά μπλοκάρει τη συνεργασία του Ισραήλ με το ΝΑΤΟ από τον Οκτώβριο του 2023.
Η αυξανόμενη παρουσία της Τουρκίας στη μετά Άσαντ Συρία, το ναυτικό της στην Ανατολική Μεσόγειο, η εμπλοκή της στην παλαιστινιακή πολιτική και η προσπάθειά της για ρόλο στη Γάζα αντικατοπτρίζουν όλα ένα διευρυνόμενο τόξο φιλοδοξίας. Ο Ερντογάν βλέπει τον εαυτό του ως τον μελλοντικό ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου – ένα όραμα στο οποίο το Ισραήλ αποτελεί εμπόδιο που πρέπει να περιοριστεί.
Εν τω μεταξύ, το Ισραήλ βλέπει την Τουρκία να προσπαθεί να αποκτήσει επιρροή εντός της Ιερουσαλήμ και στη Δυτική Όχθη μέσω της TIKA και συναφών φορέων. Γι’ αυτό φωνές όπως του Chikli πολλαπλασιάζονται. Και γι’ αυτό η αντίθεση του Ισραήλ σε οποιονδήποτε τουρκικό ρόλο σε μια δύναμη σταθεροποίησης της Γάζας δεν είναι διπλωματική προτίμηση – είναι αναγκαιότητα.
Σε μια περιοχή όπου η ασάφεια είναι συχνά η προεπιλεγμένη επιλογή, αυτή είναι μια περίπτωση όπου η σαφήνεια είναι αναγκαιότητα. Μια χώρα που παρέχει άσυλο στη Χαμάς δεν πρέπει να λαμβάνει άσυλο εντός του Ισραήλ – ούτε μέσω πολιτιστικών ιδρυμάτων, ούτε μέσω «ανθρωπιστικών» οργανισμών, ούτε μέσω διπλωματικών αποστολών πολύ μεγαλύτερων από την παρουσία του Ισραήλ στην Τουρκία, και σίγουρα όχι μέσω στρατευμάτων στη Γάζα.
Εάν η Τουρκία επιθυμεί επιχειρησιακή πρόσβαση στο Ισραήλ, θα πρέπει πρώτα να αφαιρέσει την επιχειρησιακή πρόσβαση της Χαμάς στην Τουρκία. Μέχρι τότε, η γραμμή θα πρέπει να είναι αδιαμφισβήτητη: το Ισραήλ δεν μπορεί να επιτρέψει την τουρκική επιρροή στη Γάζα – ή στην Ιερουσαλήμ ή την Ιουδαία και τη Σαμάρεια – ενώ η Άγκυρα εργάζεται ακούραστα για να αποδυναμώσει και να απονομιμοποιήσει το Ισραήλ, και καθώς υποστηρίζει, φιλοξενεί και επιτρέπει τον πιο δολοφονικό εχθρό του Ισραήλ.