Σε ένα υποθετικό σενάριο μαζικών εξεγέρσεων στην Τουρκία, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα μπορούσε να αξιοποιήσει το νομικό οπλοστάσιο του Συντάγματος και των στρατιωτικών κανονισμών, συνδυάζοντας το Άρθρο 119 του Συντάγματος και το Άρθρο 35 του Κώδικα Εσωτερικής Υπηρεσίας των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων (TSK İç Hizmet Kanunu), για να επιβάλει την τάξη με αποφασιστικότητα. Ακολουθεί το πιθανό σχέδιο δράσης και η σειρά εφαρμογής, με βάση την τρέχουσα πολιτική δυναμική και το ιστορικό προηγούμενο.
Βήμα 1: Κήρυξη Κατάστασης Έκτακτης Ανάγκης (Άρθρο 119)
Ο Ερντογάν, ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, θα καλέσει το Υπουργικό Συμβούλιο σε έκτακτη συνεδρίαση στο Προεδρικό Μέγαρο στην Άγκυρα. Αντιμέτωπος με ανεξέλεγκτες διαδηλώσεις, βία στις πόλεις ή απειλές για την εθνική ασφάλεια, θα προτείνει την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης, επικαλούμενος το Άρθρο 119. Η αιτιολόγηση θα μπορούσε να περιλαμβάνει «σοβαρή διατάραξη της δημόσιας τάξης» ή «τρομοκρατικές ενέργειες», όρους που έχουν χρησιμοποιηθεί και στο παρελθόν.
Η διαδικασία ενεργοποίησης του Άρθρου 119 είναι ταχεία λόγω της συγκέντρωσης εξουσίας στο προεδρικό σύστημα:
– Συνεδρίαση Υπουργικού Συμβουλίου: Αυτή μπορεί να συγκληθεί εντός 1-2 ωρών από τη στιγμή που ο Ερντογάν δώσει την εντολή, ειδικά σε κρίσιμες συνθήκες. Η απόφαση λαμβάνεται με απλή πλειοψηφία των παρόντων μελών.
– Υποβολή και Έγκριση από την Εθνοσυνέλευση: Το Σύνταγμα απαιτεί η απόφαση να υποβληθεί στην Εθνοσυνέλευση «την ίδια ημέρα». Στην πράξη, η Εθνοσυνέλευση μπορεί να συνεδριάσει εκτάκτως εντός 3-6 ωρών, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα των βουλευτών. Με την πλειοψηφία του AKP και του MHP, η έγκριση είναι σχεδόν τυπική και μπορεί να ολοκληρωθεί μέσα σε 1-2 ώρες από τη συνεδρίαση. Συνολικά, η κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης μπορεί να τεθεί σε ισχύ εντός 6-12 ωρών από την αρχική εντολή του Ερντογάν, με την έκδοση προεδρικού διατάγματος να ακολουθεί αμέσως μετά.
– Διάρκεια: Η αρχική ισχύς δεν υπερβαίνει τους 6 μήνες, αλλά μπορεί να παραταθεί με νέα έγκριση.
Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα δώσει στην κυβέρνηση τη δυνατότητα να επιβάλει απαγόρευση κυκλοφορίας, να περιορίσει τις ελευθερίες του Τύπου και των συναθροίσεων, και να αναθέσει ευρύτερες εξουσίες στις δυνάμεις ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένου του στρατού.
Βήμα 2: Ενεργοποίηση του Στρατού μέσω του Άρθρου 35
Με την κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε ισχύ, ο Ερντογάν θα αξιοποιήσει το Άρθρο 35 για να κινητοποιήσει πλήρως τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Ως αρχηγός του κράτους και de facto επικεφαλής του στρατού, θα δώσει εντολή στον Υπουργό Εθνικής Άμυνας και τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου να αναλάβουν δράση για την «προστασία της Τουρκικής Δημοκρατίας και του Συντάγματος», όπως ορίζει το άρθρο.
Ο στρατός, σε συντονισμό με την αστυνομία και τη χωροφυλακή, θα αναπτυχθεί σε μεγάλες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη, η Άγκυρα και η Σμύρνη, όπου οι εξεγέρσεις θα μπορούσαν να έχουν κλιμακωθεί. Τεθωρακισμένα οχήματα και στρατιωτικές μονάδες θα τοποθετηθούν σε στρατηγικά σημεία, ενώ η κυβέρνηση θα δικαιολογήσει την κίνηση ως «υπεράσπιση της εθνικής ενότητας».
Σειρά και Συνδυασμός
Η σειρά είναι κρίσιμη: Πρώτα το Άρθρο 119 θα δώσει τη νομική κάλυψη και την πολιτική νομιμοποίηση μέσω της Εθνοσυνέλευσης, εξασφαλίζοντας ότι η κυβέρνηση διατηρεί τον έλεγχο της αφήγησης εντός 6-12 ωρών. Στη συνέχεια, το Άρθρο 35 θα ενεργοποιηθεί για να δώσει στον στρατό την επιχειρησιακή εξουσία να επέμβει, χωρίς να χρειάζεται περαιτέρω διαβούλευση. Αυτός ο συνδυασμός επιτρέπει στον Ερντογάν να συνδυάσει την πολιτική του ισχύ με τη στρατιωτική αποτελεσματικότητα.
Εφαρμογή στην Πράξη
Στην Κωνσταντινούπολη, για παράδειγμα, η κυβέρνηση θα μπορούσε να απαγορεύσει τις συγκεντρώσεις στην πλατεία Ταξίμ (Άρθρο 119), ενώ ο στρατός θα αναλάμβανε να διαλύσει τα πλήθη και να καταστείλει ένοπλες ομάδες (Άρθρο 35). Ταυτόχρονα, τα κρατικά ΜΜΕ θα προβάλλουν την επέμβαση ως «εθνική σωτηρία», ενώ οι συλλήψεις ηγετών των εξεγέρσεων θα δικαιολογούνταν ως μέτρα κατά της «τρομοκρατίας».
Προκλήσεις και Αντιδράσεις
Η επιτυχία του σχεδίου θα εξαρτηθεί από την πίστη του στρατού στον Ερντογάν, κάτι που ενισχύεται από τις εκκαθαρίσεις μετά το 2016. Ωστόσο, διεθνείς αντιδράσεις από την ΕΕ ή το ΝΑΤΟ, καθώς και εσωτερική αντίσταση από την αντιπολίτευση (CHP, HDP), θα μπορούσαν να περιπλέξουν την κατάσταση. Παρόλα αυτά, η συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια του Ερντογάν καθιστά πιθανό ότι ένα τέτοιο σχέδιο θα εφαρμοζόταν γρήγορα και αποφασιστικά.
Συμπέρασμα
Με το Άρθρο 119 να θέτει το νομικό πλαίσιο εντός 6-12 ωρών και το Άρθρο 35 να εξασφαλίζει την στρατιωτική ισχύ, ο Ερντογάν θα μπορούσε να καταστείλει τις εξεγέρσεις διατηρώντας την εικόνα της νομιμότητας. Η στρατηγική αυτή αντικατοπτρίζει την ικανότητά του να ελέγχει τόσο την πολιτική όσο και τη στρατιωτική σφαίρα, ενισχύοντας την κυριαρχία του σε περιόδους κρίσης.