Όταν τα κινεζικά στρατεύματα προέλασαν στο Θιβέτ στις 7 Οκτωβρίου 1950, οι περισσότεροι Θιβετιανοί δεν γνώριζαν την εισβολή. Η Dawa Norbu, ένα νήπιο εκείνη την εποχή, έγραψε το 1978 για το περιοδικό Worldview: «Τα νέα για την κινεζική εισβολή του 1950 μας έφτασαν κάποια στιγμή το 1952».
Τέτοιο ήταν το Θιβέτ το 1950. Στη «στέγη του κόσμου», μια απομακρυσμένη γη μακριά από τα πλεονεκτήματα και τις καταστροφές της νεωτερικότητας, οι ειδήσεις ταξίδευαν αργά και ανησυχούσαν ακόμη πιο αργά. «Παρά τα ανησυχητικά νέα, κανείς στη Σάκια δεν ακόνισε το σπαθί του ούτε ξεσκόνισε το τόξο και τα βέλη του», έγραψε ο Νόρμπου.
Οι κάτοικοι της Sakya δεν θα φαντάζονταν ότι η κινεζική εισβολή θα άρχιζε ουσιαστικά μια μόνιμη κατοχή που θα άλλαζε το Θιβέτ για πάντα. Εβδομήντα τρία χρόνια μετά την εισβολή, θυμόμαστε πώς εξελίχθηκε.
Τα κίνητρα της Κίνας για την κατάληψη του Θιβέτ
Ακόμη και πριν από την ανακήρυξη της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας την 1η Οκτωβρίου 1949, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) είχε θέσει ως κορυφαία προτεραιότητα την προσάρτηση του Θιβέτ. Υπήρχαν τόσο ιδεολογικά όσο και ρεαλιστικά κίνητρα πίσω από αυτό.
Οι κομμουνιστές ήθελαν να στηρίξουν τα νοτιοδυτικά σύνορα της Κίνας και να αποκτήσουν πρόσβαση στους άφθονους φυσικούς πόρους του Θιβέτ. Ιδεολογικά, για το ΚΚΚ, το Θιβέτ ήταν μια φεουδαρχική θεοκρατία της οποίας ο λαός χρειαζόταν την «απελευθέρωση». Επίσης, η προσάρτηση του Θιβέτ θεωρήθηκε ως το αποκορύφωμα ενός ιστορικού σχεδίου — το Θιβέτ ήταν πάντα μέρος της Κίνας και για το πρόσφατα διεκδικητικό κινεζικό κράτος, η ενσωμάτωση του Θιβέτ απλώς εκπλήρωνε το κάλεσμα του πεπρωμένου.https://www.youtube.com /embed/cBQ0O4THACo?version=3&rel=1&showsearch=0&showinfo=1&iv_load_policy=1&fs=1&hl=el-ΗΠΑ&autohide=2&wmode=transparent
Αλλά η ιστορία του Θιβέτ ήταν διαφορετική. Πριν από το 1950, το Θιβέτ υπήρχε ιστορικά ανεξάρτητα από τον κινεζικό έλεγχο, με τη δική του μοναδική κουλτούρα, γλώσσα και θρησκεία. Ακόμη και μετά το 1720, όταν η δυναστεία Qing καθιέρωσε την επικυριαρχία της στο Θιβέτ, οι Θιβετιανοί παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό απαλλαγμένοι από οποιαδήποτε άμεση κινεζική παρέμβαση στις υποθέσεις τους. Και μετά το τέλος της κυριαρχίας του Τσινγκ το 1911, το Θιβέτ έγινε de-facto ανεξάρτητο κράτος.
Πώς εξελίχθηκε η εισβολή των κομμουνιστών
Οι τεταμένες διαπραγματεύσεις ήταν σε εξέλιξη μεταξύ της Λάσα και του Πεκίνου για μεγάλο μέρος του 1949-50. Η Κίνα είχε μια πρόταση τριών σημείων: 1) να θεωρηθεί το Θιβέτ ως μέρος της Κίνας, 2) η Κίνα να είναι υπεύθυνη για την άμυνα του Θιβέτ και 3) η Κίνα να είναι υπεύθυνη για το εμπόριο και τις εξωτερικές σχέσεις του Θιβέτ.
Ταυτόχρονα, ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (PLA) συγκέντρωσε σταθερά δυνάμεις στα ανατολικά σύνορα του Θιβέτ. Η ιδέα ήταν να εξαναγκάσει το Θιβέτ στις διαπραγματεύσεις. Το Θιβέτ είχε έναν μικρό, κακώς εξοπλισμένο στρατό, ο οποίος δεν ταίριαζε με τις δυνάμεις του PLA. Τα σύνορά του ήταν πορώδη και ο πληθυσμός σχετικά μικρός και απλωμένος. Σε περίπτωση εισβολής, το Θιβέτ δεν είχε καμία ευκαιρία χωρίς ξένη υποστήριξη – και καμία δεν φαινόταν να έρχεται στο δρόμο του.
Το PLA διέσχισε τον ποταμό Jinsha (Yangtze) και εισήλθε στην επαρχία Kham τις πρώτες πρωινές ώρες της 7ης Οκτωβρίου 1950. Μέχρι τις 19 Οκτωβρίου, είχε καταλάβει την πόλη Chamdo και εξουδετέρωσε τη θιβετιανή φρουρά εκεί. Πάνω από 3.000 Θιβετιανοί αιχμαλωτίστηκαν και τουλάχιστον 180 πέθαναν στις μάχες (αν και ορισμένες πηγές αναφέρουν τις απώλειες σε πάνω από 3.000).
Η Κίνα σταμάτησε τις εχθροπραξίες αμέσως μετά — το θέμα είχε τεθεί. Έστειλε τον ηττημένο κυβερνήτη του Chamdo, Ngabo Ngawang Jigme, στη Λάσα για να επαναλάβει την πρότασή της στον Δαλάι Λάμα, ο οποίος ήταν τότε μόλις 15 ετών.
Το Θιβέτ αναγκάστηκε σε υποταγή από τους Κινέζους
Τον Μάιο του 1951, κάτω από μεγάλη πίεση, οι Θιβετιανοί πληρεξούσιοι υπέγραψαν αυτό που συνήθως αναφέρεται ως Συμφωνία των Δεκαεπτά Σημείων. Η συμφωνία ουσιαστικά υπέταξε το Θιβέτ στην Κίνα, επέτρεψε στον PLA να πάρει θέση εντός της χώρας, παρέδωσε όλες τις διεθνείς υποθέσεις στον έλεγχο του Πεκίνου και επέτρεψε στην Κίνα να «μεταρρυθμίσει» την οικονομία.
Ωστόσο, εξασφάλισε επίσης τη μη παρέμβαση στην εσωτερική διοίκηση, τον θιβετιανό πολιτισμό και τη θρησκεία. «Ο λαός του Θιβέτ έχει το δικαίωμα να ασκεί εθνική περιφερειακή αυτονομία υπό την ενοποιημένη ηγεσία της Κεντρικής Λαϊκής Κυβέρνησης», αναφέρεται στο σημείο 3 της συμφωνίας.
Αλλά ακόμη και πριν στεγνώσει το μελάνι της συνθήκης, οι Κινέζοι άρχισαν να την παραβιάζουν. Με τον PLA να είναι μια απειλητική παρουσία σε όλο το Θιβέτ, η κινεζική παρέμβαση στο Θιβέτ αυξήθηκε. Σιγά σιγά, έφαγε την αυτονομία της θιβετιανής διοίκησης και σύντομα, μεγάλης κλίμακας κομμουνιστικές «μεταρρυθμίσεις» εισήχθησαν στο Kham και το Amdo.
Το Θιβέτ αναγκάστηκε σε υποταγή από τους Κινέζους
Τον Μάιο του 1951, κάτω από μεγάλη πίεση, οι Θιβετιανοί πληρεξούσιοι υπέγραψαν αυτό που συνήθως αναφέρεται ως Συμφωνία των Δεκαεπτά Σημείων. Η συμφωνία ουσιαστικά υπέταξε το Θιβέτ στην Κίνα, επέτρεψε στον PLA να πάρει θέση εντός της χώρας, παρέδωσε όλες τις διεθνείς υποθέσεις στον έλεγχο του Πεκίνου και επέτρεψε στην Κίνα να «μεταρρυθμίσει» την οικονομία.
Ωστόσο, εξασφάλισε επίσης τη μη παρέμβαση στην εσωτερική διοίκηση, τον θιβετιανό πολιτισμό και τη θρησκεία. «Ο λαός του Θιβέτ έχει το δικαίωμα να ασκεί εθνική περιφερειακή αυτονομία υπό την ενοποιημένη ηγεσία της Κεντρικής Λαϊκής Κυβέρνησης», αναφέρεται στο σημείο 3 της συμφωνίας.
Αλλά ακόμη και πριν στεγνώσει το μελάνι της συνθήκης, οι Κινέζοι άρχισαν να την παραβιάζουν. Με τον PLA να είναι μια απειλητική παρουσία σε όλο το Θιβέτ, η κινεζική παρέμβαση στο Θιβέτ αυξήθηκε. Σιγά σιγά, έφαγε την αυτονομία της θιβετιανής διοίκησης και σύντομα, μεγάλης κλίμακας κομμουνιστικές «μεταρρυθμίσεις» εισήχθησαν στο Kham και το Amdo.
Εθνική εξέγερση και εξορία του Δαλάι Λάμα
Μέχρι το 1954, η αντίσταση στο Θιβέτ μεγάλωνε, καθώς οι Κινέζοι άρχισαν να καταστρέφουν μοναστήρια και να επιβάλλουν την κολεκτιβοποίηση. Υπήρχε παρέμβαση σε όλες τις πτυχές της θιβετιανής ζωής, από το σχολείο μέχρι τις πολιτιστικές πεποιθήσεις. Επίσης, εμφανίστηκε μια σταθερή ροή προσφύγων στη Λάσα και στο κεντρικό Θιβέτ, ειδικά από τις ανατολικές περιοχές όπου τα αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων έγιναν πιο αισθητά.
Η αυξανόμενη απογοήτευση μεταξύ του θιβετιανού πληθυσμού έφτασε στο αποκορύφωμα τον Μάρτιο του 1959 όταν ξέσπασε μια εξέγερση, πρώτα στη Λάσα. Εν μέσω φόβων ότι το ΚΚΚ μπορεί να συλλάβει τον Δαλάι Λάμα, οι διαδηλωτές συνωστίστηκαν στους δρόμους της Λάσα και συγκρούστηκαν με τον PLA.
Τα κινεζικά αντίποινα ήταν βάναυσα. Ορισμένες εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό των Θιβετιανών που σκοτώθηκαν σε περισσότερους από 80.000. Ο PLA βομβάρδισε τη Λάσα ασταμάτητα, με αποτέλεσμα πολλά από τα όμορφα μοναστήρια της να γίνουν ερείπια.
Ο Δαλάι Λάμα στην Ινδία Μόλις πέρασε τα σύνορα Ινδο-Θιβέτ, ο Δαλάι Λάμα συνοδευόταν από τα τυφέκια Assam. Αυτή η εικόνα είναι από τις 30 Μαρτίου 1959. (Wikimedia Commons)
Στις 23 Μαρτίου, ο Δαλάι Λάμα έφυγε από τη Λάσα, για να μην επιστρέψει ποτέ, καθώς η πόλη καταλήφθηκε από τους Κινέζους. Ακόμη και όταν τον μετέφεραν στην Ινδία (Tawang, στο σημερινό Arunachal), ο νεαρός Δαλάι Λάμα απέρριψε τη Συμφωνία των Δεκαεπτά Σημείων και διακήρυξε τον εαυτό του ως τον μοναδικό νόμιμο εκπρόσωπο του Θιβέτ.
Από το 1959, η κυριαρχία της Κίνας στο Θιβέτ ήταν απόλυτη. Έχει συντρίψει τη διαφωνία, έχει εγκαταστήσει δικούς της ανθρώπους σε θρησκευτικές θέσεις και έχει διευκολύνει την εισροή Κινέζων μεταναστών Χαν στο Θιβέτ, αλλάζοντας τόσο τη δημογραφική όσο και την πολιτιστική του σύνθεση.