Οι νέες ισορροπίες στην Αν. Μεσόγειο μετά τη κίνηση ματ του Σίσι
Νίκος Μελέτης
Την Δευτέρα το βράδυ ο Μ.Τσαβούσογλου δήλωνε στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση ότι το «Τουρκολιβυκό Μνημόνιο έθεσε τις βάσεις της νέας ισορροπίας και θα αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Ανατολικής Μεσογείου για όλες τις επόμενες γενιές». Ένα εικοσιτετράωρο αργότερα ήρθε η ίδια η Αίγυπτος να ακυρώσει αυτόν τον κομπασμό του Τούρκου ΥΠΕΞ, καθώς με τον μονομερή καθορισμό των προς δυσμάς εξωτερικών ορίων της ΑΟΖ της αμφισβητεί εμπράκτως και για δεύτερη φορά τη νομιμότητα και την υπόσταση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου.
Η απόφαση του προέδρου Σίσι που υπέγραψε και το Προεδρικό Διάταγμα το οποίο δημοσιεύθηκε στην αιγυπτιακή Εφημερίδα της Κυβέρνησης είναι μια κίνηση αποφασιστική που φυσικά προσθέτει μια περιοχή σχεδόν 6800 τ.χλμ στην αιγυπτιακή ΑΟΖ αλλά κυρίως αποτελεί καθαρό μήνυμα στην Άγκυρα ότι τα τετελεσμένα που επιχειρούνται μέσω του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, απορρίπτονται και ακυρώνονται στην πράξη.
Η γραμμή οριοθέτησης που ανακοίνωσε η Αίγυπτος έχει μετακινηθεί προς δυσμάς και ακολουθεί παράλληλη πορεία με τον 25ο Μεσημβρινό που ξεκινά από το χερσαίο σύνορο Λιβύης -Αιγύπτου (με μια μικρή γωνία 12 ν.μ.) και σταματά στο ύψος της μέσης γραμμής μεταξύ Κρήτης και Αιγυπτιακής ακτής. Με τον τρόπο αυτό η οριοθετική γραμμή της Αιγυπτιακής ΑΟΖ δημιουργεί ένα τρίγωνο με τη διεκδίκηση της Λιβύης βάσει του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, την οποία περιοχή πλέον επικαλύπτει η Αιγυπτιακή ΑΟΖ.
Αν και πρακτικά η κίνηση της Αιγύπτου δεν αφορά διεκδικούμενη από την Τουρκία ΑΟΖ είναι σαφές ότι αμφισβητεί εμπράκτως το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο στο σκέλος που την αφορά και αυτό εστιάζεται στη «διόρθωση» προς Δυτικά της οριοθετικής γραμμής με την Λιβύη.
Είναι η δεύτερη έμπρακτη αμφισβήτηση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου από την Αίγυπτο μετά την υπογραφή Συμφωνίας Οριοθέτησης ΑΟΖ με την Ελλάδα το 2020 και ουσιαστικά δίνει το μήνυμα στην Τουρκία ότι η Αίγυπτος δεν της αναγνωρίζει το δικαίωμα να διεκδικεί ζώνες δυτικά του 28ου Μεσημβρινού.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι στο βόρειο τμήμα της η οριοθέτηση σταματά στη μέση γραμμή Αιγύπτου -Κρήτης και αφήνει ένα κενό (καθώς προς το σημείο αυτό τείνει και η γραμμή οριοθέτησης της Ελληνοαιγυπτιακής Συμφωνίας) προκειμένου να υπάρξει κατόπιν συμφωνίας με Ελλάδα και Λιβύη η οριοθετηση του τριεθνούς σημείου συνάντησης των ΑΟΖ των τριών χωρών.
Η κίνηση της Αιγύπτου ουσιαστικά αποτελεί πρόκληση προς στην Τουρκία η οποία εμφανίζεται ως ο προστάτης των «λιβυκών συμφερόντων» στην περιοχή κυρίως όμως ασκεί πίεση προς την Λιβύη ώστε να αποδεχθεί την ανατροπή των τετελεσμένων που επιχειρήθηκαν με το Τουρκολυβικό Μνημονιο, το οποίο υπενθυμίζεται ότι και η Αιγυπτος έχει καταγγείλει με επιστολή της στον ΟΗΕ.
Η κυβέρνηση της Τρίπολης, καθώς πρακτικά δεν μπορεί να αμφισβητήσει εμπράκτως την οριοθέτηση της Αιγύπτου καθώς ακόμη και ο προστάτης της κυβέρνησης Ντμπειμπά , ο κ.Ερντογάν θα διστάσει να εμπλακεί σε ένα τέτοιο εγχείρημα που θα τον έφερνε σε ανοικτή σύγκρουση με την Αίγυπτο, δεν έχει πολλές επιλογές. Πιθανότατα θα διαμαρτυρηθεί με επιστολή στον ΟΗΕ, αλλά εκ των πραγμάτων και αυτή η κυβέρνηση και σίγουρα εκείνη που θα προκύψει μετά από εκλογές στη Λιβύη δεν θα έχουν άλλο δρόμο πέραν της πρόσκλησης προς Αίγυπτο και Ελλάδα για διαπραγμάτευση και παραπομπή στην Χάγη εφόσον δεν υπάρξει λύση , της Συμφωνίας οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών.
Γιατί αντίστοιχη με την κίνηση της Αιγύπτου έχει γίνει και από την Ελλάδα (έστω και χωρίς κατάθεση συντεταγμένων) με τον νόμο Μανιάτη (2011) που καθορίζει μονομερώς τα εξωτερικά όρια της ελληνικής ΑΟΖ στη μέση γραμμή, εφόσον δεν έχει υπάρξει διακρατική συμφωνία με τα άλλα παράκτια κράτη.
Έτσι η Λιβυκή κυβέρνηση που στηριζόμενη στην Τουρκία και θέλοντας να υπερασπιστεί το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο βρίσκεται ουσιαστικά σε μια μέγγενη με την Αιγυπτιακή ΑΟΖ ανατολικά και την Ελληνική ΑΟΖ από Βορρά να συμπιέζουν τις μονομερείς και αυθαίρετες διεκδικήσεις της.
Συγχρόνως η πίεση ασκείται και στο πολιτικό σύστημα της Λιβύης, ώστε να καταλήξει σε συμφωνία για εκλογές και ανάδειξη νομιμοποιημένης κυβέρνησης, που θα μπορέσει να διαπραγματευθεί με την Ελλάδα και την Αίγυπτο, καθώς Αθήνα και Κάιρο δεν αναγνωρίζουν πλέον την κυβέρνηση Ντμπεϊμπά.
Η εξέλιξη αυτή είναι ιδιαίτερα θετική για την Ελλάδα, απέχει πάντως πολύ από αυτό που θα ονομάζαμε λύση των προβλημάτων που προέκυψαν και από το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο.
Εφόσον η Τουρκία επιλέξει να προκαλέσει την Ελλάδα μέσω της Λιβύης και για να κατοχυρώσει το Τουρκολυβικό Μνημόνιο στο σκέλος τουλάχιστον που δεν αφορά άμεσα την Αίγυπτο, Άγκυρα και Τρίπολη θα επιλέξουν περιοχή η οποία κινείται βορειότερα από τη μέση γραμμή και θα βρίσκεται εντός της δυνητικής ελληνικής υφαλοκρηπίδας, θεωρώντας ότι έτσι δεν θα υπάρξει αντίδραση της Αιγύπτου επί του πεδίου.
Επίσης, αν και η γραμμή οριοθέτησης της Αιγύπτου σταματά στην μέση γραμμή, είναι προφανές ότι ο καθορισμός του τριεθνούς θα είναι βορειότερα κάτι που δείχνει ότι η Αίγυπτος θα επιμείνει πλήρως στα δεδομένα που ίσχυσαν στη Συμφωνία του 2020 για περιορισμένη επήρεια των νησιών ακόμη και της Κρήτης. Αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως κεκτημένο από μια νέα λιβυκή κυβέρνηση διεκδικώντας από την Ελλάδα τη μετακίνηση προς βορρά της μέσης γραμμής υπολογίζοντας περιορισμένη επήρεια σε νησιά και νησίδες.
Η πιο σημαντική εκκρεμότητα όμως που παραμένει είναι η μελλοντική οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού (ανατολικά δηλαδή της σημερινής μερικής οριοθέτησης Ελλάδα-Αιγύπτου), περιοχή για την οποία η Τουρκία θεωρεί ότι πρέπει να μοιρασθεί με βάση τη μέση γραμμή μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου, εξαφανίζοντας προς όφελος και των δυο χωρών όλη την ελληνική και μέρος της κυπριακής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η προχθεσινή εξέλιξη που είναι η τελευταία κινήσεων ενίσχυσης και εμβάθυνσης των Ελληνοαιγυπτιακών σχέσεων και μάλιστα σε μια περίοδο που διακαώς ο Τ.Ερντογάν προωθεί την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κάιρο, ίσως εξηγεί και τους λόγους που οδήγησαν τον Ν.Δένδια να ακολουθήσει την Αίγυπτο στο σκληρό παιγνίδι εναντίον της κυβέρνησης Ντμπεϊμπά κατά την επεισοδιακή επίσκεψη του στην Τρίπολη στις 17 Ιανουαρίου, χωρίς πάντως να δικαιολογεί τη συνέχιση της απουσίας διπλωματικής εκπροσώπησης της χώρας μας στην Τρίπολη.
liberal.gr