Πιο αναγκαίος από ποτέ ο αγωγός EastMed
Αγωγός-ανάσα για την Ευρώπη
Του Μιχάλη Ψύλου
«Ανάγκα και θεοί πείθονται» ή «ανάγκα δ` ουδέ θεοί μάχονται»: Ο αρχαίος λυρικός ποιητής Σιμωνίδης ο Κείος δεν θα μπορούσε να περιγράψει καλύτερα την ιστορική συμφωνία που επιτεύχθηκε ανάμεσα σε δύο εχθρούς-το Ισραήλ και τον Λίβανο, για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών ανάμεσα στις δύο χώρες. Η ανάγκη για εκμετάλλευση των τεράστιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στα θαλάσσια σύνορα των δύο χωρών, παραμέρισε εχθρότητες δεκαετιών. Πρόκειται βέβαια απλώς για μια ενεργειακή συμμαχία μεταξύ δύο χωρών που τεχνικά εξακολουθούν να βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. ( Η ανακωχή που υπογράφηκε το 2006 επέβαλε απλά μια κατάπαυση του πυρός και δεν συνιστά συνθήκη ειρήνης).
Η συμφωνία έφερε όμως αναγκαστικά, κοντά, και άλλους δύο ορκισμένους εχθρούς : Τις Ηνωμένες Πολιτείες και την φιλο-ιρανική Χεζμπολλά. Η συμφωνία επιτεύχθηκε άλλωστε με την μεσολάβηση επί δύο ολόκληρα χρόνια των Ηνωμένων Πολιτειών και τη συγκατάθεση της Χεζμπολλά, που ελέγχει τον νότιο Λίβανο και θα μπορούσε να την υπονομεύσει. Αρα, «στην ανάγκη ακόμη και οι θεοί υποχωρούν», όπως προφήτευε πριν δύο χιλιετίες ο Σιμωνίδης.
Βοήθεια στην Ευρώπη
Το ερώτημα βέβαια που απασχολεί την Ευρώπη και την Ελλάδα φυσικά, είναι «αν η ιστορική συμφωνία Ισραήλ-Λιβάνου θα βοηθήσει ώστε να κλείσει το ενεργειακό χάσμα της Ευρώπης», όπως διερωτάται η γερμανική Handelsblatt. «Το αέριο που παράγει ήδη το Ισραήλ από τα δύο πεδία Ταμάρ και Λεβιάθαν θα μπορούσε, μεσοπρόθεσμα, να αντικαταστήσει το 10 έως 15% του φυσικού αερίου που εισήγαγε η ΕΕ από τη Ρωσία», εκτιμά η ισραηλινή σύμβουλος για θέματα Ενέργειας,Τζίνα Κοέν.
Το Ισραήλ προμηθεύει σήμερα την Αίγυπτο με έξι έως επτά δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Μέρος αυτού υγροποιείται στα αιγυπτιακά εργοστάσια LNG και στη συνέχεια εξάγεται, μέσω των διεθνών αγορών. Η θαλάσσια περιοχή που καλύπτει η συμφωνία είναι πάνω από 860 τετραγωνικά χιλιόμετρα και περιλαμβάνει τα κοιτάσματα Καρίς και Κανά:Το πρώτο κοίτασμα είναι βασικό για το Ισραήλ και ήδη η Energean -ιδιοκτήτρια της περιοχής εξόρυξης- έχει ήδη αποστείλει πλωτή μονάδα αποθήκευσης και εκφόρτωσης. Το κοίτασμα Κανά είναι στον Λίβανο, που συνεργάζεται για την αξιοποίησή του με τη γαλλική TotalEnergies. Υπολογίζεται και τα δύο κοιτάσματα θα παράγουν ετησίως κάπου οκτώ δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.
Αγωγός-ανάσα για την Ευρώπη
Η εξέλιξη αυτή ενισχύει αντικειμενικά την προσπάθεια της Ευρώπης για την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τρέχουσα ενεργειακή κρίση στη Γηραιά Ηπειρο ανανεώνει το ενδιαφέρον της ΕΕ για αέριο από τη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου. Με την σύρραξη στην Ουκρανία να διαιωνίζεται και τις τιμές της ενέργειας να παραμένουν στα ύψη, έχει περισσότερο από ποτέ νόημα να κατασκευαστεί τελικά ο αγωγός Eastmed. Ακόμη και αν παραμένουν ανοικτά, κρίσιμα γεωπολιτικά ζητήματα. Όπως γράφει ο Λεονάρντο Μπελόντι, καθηγητής στο Luiss Business School στη Ρώμη, στο βιβλίο του «Gas and power » (Αέριο και εξουσία), «αν ο Eastmed ήταν αναγκαίος την εποχή που σχεδιάστηκε, σήμερα είναι πιο επιτακτική από ποτέ η κατασκευή του». Ο αγωγός μπορεί να κατασκευαστεί σε 4 χρόνια, μεταφέροντας δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου στην Ευρώπη.Θα ήταν επίσης κατάλληλος για τη μεταφορά υδρογόνου, καλύπτοντας τις ανάγκες της οικολογικής μετάβασης.
Η στάση της Ουάσιγκτον
Για την ιστορία να θυμήσουμε ότι η Ουάσιγκτον εξέπληξε τους εταίρους του EastMed λίγο πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αποσύροντας απότομα την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών για τον αγωγό. Ο Λευκός Οίκος είχε υποστηρίξει ότι το έργο, ύψους 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ερχόταν σε αντίθεση με τους κλιματικούς στόχους των Ηνωμένων Πολιτειών. Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι μελέτη που είχε χρηματοδοτήσει η Ευρωπαική Ενωση το 2019, καθιστούσε σαφές ότι «το έργο του EastMed είναι τεχνικά εφικτό, οικονομικά βιώσιμο και εμπορικά ανταγωνιστικό». Η Τζίνα Κοέν, ειδική σε θέματα ενέργειας, τονίζει ότι ήταν λάθος της αμερικανικής κυβέρνησης να αποσύρει την υποστήριξή της από το σχέδιο του Eastmed , προβάλλοντας λόγους για μια ενδεχόμενη πολιτική ένταση στην ανατολική Μεσόγειο, μεταξύ των χωρών της περιοχής. « Αν καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η κατασκευή του αγωγού είναι οικονομικά, πολιτικά και γεωπολιτικά εφικτό, τότε είναι σίγουρα η ιδανική στιγμή για να ξεκινήσουν οι εργασίες για τον Eastmed», τονίζει η Τζίνα Κοέν.
Ελάχιστοι ειδικοί είχαν συμφωνήσει με το σκεπτικό του προέδρου Μπάιντεν, καθώς –αντικειμενικά συνιστούσε νίκη για την Τουρκία και ήττα για την Ελλάδα, αλλά και την Ευρώπη. «Με την ματαίωση της κατασκευής του αγωγού, η Αγκυρα πήρε ακριβώς αυτό που ήθελε. Να μην μείνει έξω από το έργο. Ο Ερντογάν, είχε υποστηρίξει άλλωστε σε ομιλία του στις 18 Ιανουαρίου, ότι «αν δεν κατασκευαστεί αγωγός μέσω Τουρκίας, το αέριο από τη Μεσόγειο δεν μπορεί να μεταφερθεί στην Ευρώπη».
Οι νέο-Οθωμανικές φιλοδοξίες
Η ματαίωση του αγωγού υποδαύλισε ακόμη περισσότερο την προκλητικότητα του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τις νέο-Οθωμανικές φιλοδοξίες του στην Μεσόγειο και στο Αιγαίο, προβάλλοντας το λεγόμενο δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται άλλωστε, το παράνομο Τουρκο-Λιβυκό σύμφωνο, που όχι μόνο συνιστά κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου, αλλά «κόβοντας» κάθετα τη Μεσόγειο, εμποδίζει την κατασκευή του Eastmed.
Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν φαίνεται να βρίσκει νέο ενεργειακό σύμμαχο, την Μόσχα. Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν που πρόκειται να συναντηθεί σήμερα στο Καζακστάν με τον Τούρκο ομόλογό του, είπε ότι η Ρωσία θα μπορούσε να ανακατευθύνει τις προμήθειες φυσικού αερίου του Nord Stream προς τη Μαύρη Θάλασσα και να δημιουργήσει έναν σημαντικό κόμβο φυσικού αερίου για την Ευρώπη στην Τουρκία.
Ναυτεμπορική