Η Ελλάδα ανακοίνωσε τη Δευτέρα ριζοσπαστικά σχέδια για την ανάπτυξη αυτό που αποκάλεσε «αυτάρκεις» στρατιωτικές μονάδες στα νησιά του Αιγαίου, ορισμένα από τα οποία βρίσκονται σε απόσταση μόλις 1.575 μέτρων από την Τουρκία.
Το σχέδιο, που εντάσσεται στην αποκαλούμενη «Ατζέντα 2030», στοχεύει να καταστήσει τις παραμεθόριες μονάδες σχεδόν πλήρως αυτόνομες, ικανές να παράγουν την τροφή τους, να παράγουν την ενέργειά τους και να επιχειρούν χωρίς εντολές ή ανεφοδιασμό από το κεντρικό στρατηγείο.
Η κίνηση, η οποία αποσκοπεί πρωτίστως στην αντιμετώπιση τουρκικών δυνάμεων και στη διασφάλιση της ελληνικής εποπτείας στο Αιγαίο, προκαλεί σοβαρές ανησυχίες στην Τουρκία και ενέχει τον κίνδυνο πρόκλησης αντίδρασης που θα μπορούσε να ανατρέψει τις ήδη εύθραυστες ισορροπίες ανάμεσα στους γείτονες της Ανατολικής Μεσογείου.
Τούρκοι στρατιωτικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η κίνηση της Αθήνας, σε νησιά που βάσει διεθνών συνθηκών πρέπει να παραμείνουν αποστρατιωτικοποιημένα, ξεπερνά μια απλή αμυντική αναβάθμιση και συνιστά επιθετική στάση έναντι της Τουρκίας.
Ο απόστρατος υποναύαρχος Jihad Yaji, αρχιτέκτονας του τουρκικού δόγματος «Γαλάζια Πατρίδα», χαρακτήρισε το σχέδιο «σαφή παραβίαση του διεθνούς δικαίου» και «νέα εκδήλωση της παράνομης στάσης της Ελλάδας».
Η Συνθήκη της Λωζάννης του 1923 και η Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947 παραχώρησαν στην Ελλάδα την κυριαρχία σε 23 νησιά υπό τον αυστηρό όρο ότι θα διατηρηθούν σε μη στρατιωτικό καθεστώς.
«Η Ελλάδα έχει παραβιάσει τον ίδιο τον όρο υπό τον οποίο της μεταβιβάστηκε η κυριαρχία», τόνισε σε αποκλειστική συνέντευξη στη Daily Sabah, επισημαίνοντας ότι η ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων, αεροδρομίων, αρμάτων μάχης και αντιαεροπορικών συστημάτων κατά μη επανδρωμένων αεροσκαφών είναι παράνομη.
«Οι εξελίξεις αυτές δεν πρέπει να ιδωθούν ως μεμονωμένες αμυντικές αναβαθμίσεις αλλά ως μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας υπονόμευσης του μη στρατιωτικού καθεστώτος των νησιών μέσω της χρήσης πολιτών και ψευδο-πολιτικών δομών», πρόσθεσε ο Yaji.
«Αυτό ανοίγει τον δρόμο για αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά βάσει του διεθνούς δικαίου».
Παρότι η Τουρκία έχει εκφράσει διαχρονικά ανησυχίες για τη στρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου, ο Yaji υπογράμμισε ότι η νέα ελληνική στρατηγική σηματοδοτεί μια άνευ προηγουμένου στροφή προς την επιχειρησιακή ανεξαρτησία, προκαλώντας όχι μόνο νομικές ανησυχίες αλλά και ενδεχόμενες απειλές ασφαλείας.
«Αυτό το βήμα της Ελλάδας αποτελεί ξεκάθαρο δείγμα επιθετικότητας», είπε. «Δεν έχει καμία σχέση με τις σχέσεις καλής γειτονίας ή με την αλληλεγγύη συμμαχίας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ».
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Murat Aslan, αναλυτής ασφαλείας στο τουρκικό think tank SETA και πρώην αξιωματικός των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, σημείωσε ότι η έννοια των «αυτόνομων στρατιωτικών μονάδων» αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την περιφερειακή ασφάλεια της Τουρκίας.
«Εάν οποιοδήποτε από αυτά τα νησιά, ειδικά όσα ορίζονται νομικά ως αποστρατιωτικοποιημένα, στρατιωτικοποιηθεί υπό το πρόσχημα των αυτόνομων στρατιωτικών μονάδων, αυτό είναι απαράδεκτο και επικίνδυνο για την Τουρκία», δήλωσε.
«Τέτοιες κινήσεις θα μπορούσαν εντέλει να επηρεάσουν το θαλάσσιο εμπόριο και την ελευθερία ναυσιπλοΐας στο Αιγαίο».
Μοτίβο προκλήσεων
Μετά από μια μακρά περίοδο εντάσεων που σημαδεύτηκε από διαφωνίες για τη μετανάστευση, το Κυπριακό, τις ενεργειακές έρευνες και την κυριαρχία στο Αιγαίο, η Άγκυρα και η Αθήνα έχουν από τα τέλη του 2023 κάνει βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης για την ομαλοποίηση των σχέσεών τους.
Ωστόσο, οι δύο χώρες παραμένουν αμετακίνητες στα ζητήματα των θαλάσσιων δικαιωμάτων, τα οποία παραμένουν αμφιλεγόμενα εδώ και δεκαετίες, από την περίοδο μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι δύο Τούρκοι αναλυτές υποστηρίζουν στην Daily Sabah ότι το ελληνικό σχέδιο εντάσσεται σε ένα ευρύτερο μοτίβο προκλήσεων.
«Η Ελλάδα έχει ασκηθεί δογματικά σε επιθετικές επιχειρήσεις», δήλωσε ο Aslan, αναφερόμενος σε πρόσφατες ασκήσεις απόβασης στις δυτικές ακτές της Τουρκίας.
«Όταν μια χώρα αγοράζει εξοπλισμό σχεδιασμένο για διάρρηξη αμυντικών γραμμών και όχι για την ενίσχυσή τους, αυτό λέει πολλά για τις προθέσεις της», πρόσθεσε.
Ο Aslan επεσήμανε ότι η Ελλάδα έχει προμηθευτεί πρόσφατα χιλιάδες τεθωρακισμένα οχήματα και προηγμένα συστήματα από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία, συχνά χωρίς κόστος, μέσω επιχορηγήσεων της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.
«Η Ελλάδα, αντί να συγκρουστεί με την Τουρκία, έχει βρει έναν τρόπο να ενισχύει την άμυνά της χωρίς να δαπανά χρήματα, ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζει την πολιτική υποστήριξη άλλων κρατών, δηλαδή να αποκτά εγγυήσεις ασφάλειας δημιουργώντας θόρυβο», είπε.
Κατά τον ίδιο, η ελληνική στρατηγική είναι να παρουσιάζει την Τουρκία ως απειλή, ώστε να εξασφαλίζει ξένες πολιτικές εγγυήσεις και αμυντική βοήθεια.
Αντιδράσεις και αντίμετρα
Για την Άγκυρα, η απειλή μπορεί να αφορά λιγότερο την πραγματική στρατιωτική ισχύ της Ελλάδας και περισσότερο το πώς αυτές οι εξελίξεις αλλάζουν το πολιτικό και νομικό πλαίσιο.
«Η Τουρκία δεν θεωρεί την Ελλάδα τρέχουσα απειλή αλλά μάλλον κίνδυνο, ειδικά αν τέτοιες κινήσεις συνεχιστούν ως τετελεσμένα», δήλωσε ο Aslan. «
Δεν πρόκειται μόνο για στρατιωτική αντιστοίχιση κινήσεων.
Πρόκειται για την προστασία εθνικών δικαιωμάτων βάσει του διεθνούς δικαίου».
Ο Yaji υπογράμμισε αυτήν τη νομική διάσταση, καλώντας την Τουρκία να επικαλεστεί το Άρθρο 60 της Σύμβασης της Βιέννης του 1969 για το Δίκαιο των Συνθηκών, το οποίο προβλέπει την αναστολή ή καταγγελία μιας συνθήκης σε περίπτωση παραβίασής της από άλλο συμβαλλόμενο μέρος.
Μια τέτοια κίνηση θα μετέτρεπε το ζήτημα των νησιών του Αιγαίου από μια συνεχιζόμενη διπλωματική διαφορά σε επίσημη διαφορά παραβίασης συνθήκης με νομικές, εδαφικές και πιθανόν στρατιωτικές συνέπειες.
«Ήρθε η ώρα η Τουρκία να δηλώσει δυνατά και ξεκάθαρα ότι οι ενέργειες της Ελλάδας συνιστούν τέτοια παραβίαση», είπε ο Yaji, προσθέτοντας ότι η Άγκυρα πρέπει να κινηθεί νομικά, διπλωματικά και, αν χρειαστεί, στρατιωτικά.
Παράλληλα τόνισε ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις βρίσκονται ήδη σε ισχυρή θέση:
«Είμαστε ανάμεσα στις κορυφαίες χώρες στις εξαγωγές αμυντικού υλικού, με προηγμένα συστήματα επιτήρησης, διοίκησης και οπλισμού.
Η Τουρκία παίζει στη “Σούπερ Λιγκ”, η Ελλάδα παραμένει στην ερασιτεχνική κατηγορία».
Πέρα από τις διμερείς εντάσεις, η ελληνική αναδιάταξη θα μπορούσε, σύμφωνα με τους αναλυτές, να πλήξει και τη συνοχή του ΝΑΤΟ στην περιοχή.
Και οι δύο εξέφρασαν ανησυχία ότι η εμβάθυνση των αμυντικών δεσμών της Ελλάδας με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αναδιάταξη της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ γύρω από την Τουρκία, απομονώνοντάς την ουσιαστικά.
«Η συνεργασία της Ελλάδας με τρίτες χώρες σε αποστρατιωτικοποιημένα νησιά αντιβαίνει στις ιδρυτικές αρχές του ΝΑΤΟ», προειδοποίησε ο Yaji.
«Απειλεί την εμπιστοσύνη στη Συμμαχία και υπονομεύει την ισορροπία στην Ανατολική Μεσόγειο.
Μπορεί να αποτελεί έμμεση προσπάθεια απομάκρυνσης της Τουρκίας από τον ευρωπαϊκό και διατλαντικό αμυντικό χώρο».
Ο Aslan αναφέρθηκε επίσης στη στρατηγική σημασία των πρόσφατων αμερικανικών αναπτύξεων στην Ελλάδα, ειδικά στην Αλεξανδρούπολη, που βρίσκεται μόλις 40 χιλιόμετρα από τα τουρκικά σύνορα.
«Ο κίνδυνος είναι ότι αυτές οι προωθημένες βάσεις εντάσσονται σε μια ευρύτερη γραμμή αποτροπής, η οποία δεν στοχεύει απαραίτητα στην άμυνα της Ελλάδας αλλά στον περιορισμό της Τουρκίας», είπε.
Ωστόσο, προειδοποίησε κατά της υπερβολικής αντίδρασης:
«Η Τουρκία έχει πολλά πιεστικά περιφερειακά ζητήματα – Συρία, Καύκασος, πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας.
Η Ελλάδα είναι μόνο ένα κομμάτι του παζλ.
Αλλά αν η Αθήνα μετατρέψει τη στρατιωτικοποίηση σε μακροπρόθεσμη στρατηγική, η Τουρκία θα αντιδράσει, νομικά, διπλωματικά και, αν απαιτηθεί, επιχειρησιακά».